Alvaschagn

Ord Wikipedia
Questa pagina è scritta en surmiran.
Alvaschagn

Alvaschagn
Administraziun
Chantun Grischun
District Alvra
Circul Alvaschagn
Lingua(s) tudestg e rumantsch
Numer postal 7451
Geografia
Autezza 1'001 m s. m.
Surfatscha 4,08 km²
Coordinatas 46° 40′ 0″ N 09° 33′ 0″ O
Demografia
Populaziun 145 (31 da december 2007)
[http:// Pagina-web uffiziala]

Alvaschagn (tudestg Alvaschein) è ina vischnanca politica svizra en il chantun Grischun. Ella è situada en il circul da medem num en il district Alvra.

Geografia[modifitgar | modifitgar il code]

Alvaschagn è la vischnanca oradem la Val Alvra situeida da mang dretga ca. 200 m sur igl Lai da Niselas (lai artifizial). Sper la vischnanca d’Alvaschagn totgan er las curts da Mistail, Pasqual, Valmala e Punt da Solas t’igl cumegn d’Alvaschagn. Remarcabel è tgi Alvaschagn ò nignas aclas ni alps sen sies territori. Siva digl 1400 posseda Alvaschagn pero ena alp ad Altein sen territori digl cumegn da Tein, oz Tavo. Igls cumegns vischinants en Lantsch, Vaz, Stierva e Casti.

Istorgia[modifitgar | modifitgar il code]

La Val Alvra dafora, e cun chegl er Alvaschagn, è graztga alla impurtanta veia da transit Germania-Coira-Lantsch-Casti- Gelgia/Septimer-Italgia, giò abitada digl taimp preistoric.

Durant igl taimp karolinic tutgeva la Val Alvra e Surses tigl ministerum Impetinis cun la capitala Casti.

Alvaschagn vign per l’amprema geda numno 1154 scu Alvisinis.

La dartgeira da Casti cun Alvaschagn, Casti e Mon òn lour origin an la gronda maiereia digl uestg a Prada, a la quala tutgiva la gronda part digl tarragn e dalla glout an chel conturn.

Siva la crudada dalla clostra a Mistail igl 12-avel tschentaner vign l’antiera dartgeira 1282 an posses digl uestg da Coira. Lez ò sottames la dartgeira agl castellan da Riom.

La dartgeira da Casti furmava ansemmen cun la dartgeira da Surses ena dartgeira ota an la Leia da la Tgade (Entrada 1367). Igl 1552 sa compra la dartgeira liber digls dretgs da giurisdicziun. La compra da libertat definitiva suonda 1732.

Ecclesiasticamantg tutgeva Alvaschagn anfignen 1738 alla pleiv da Casti. Gio 1663 è la nova baselgia da Sontg Gisep neida consecrada.

1745 è ena gronda pard dalla vischnanca neida destrueida d’en barschamaint.

Las viglias dartgeiras en gneidas schliedas se 1851. Las vischnancas dalla viglia dartgeira da Casti e da Vaz furman da nov igl cres Alvaschagn.

Igl 1902 è neida biatgeda sen territori da Alvaschein la punt da Solas dalla veiafier Retica. 1905 suonda la construcziun digl lai artifizial da Niselas.

1980 e neida construeida la nova veia cun differents tunnels tras igl Meir/Schin. Siva da lò e Alvaschagn separo digl traffic da transit.

Mistail[modifitgar | modifitgar il code]

La baselgia Son Peder a Mistail schea sen en plateau sur l’Alvra e la curt da Preda.

L’anterioura clostra da mungias è neida fundada igl 8-avel tschentaner prubabel da Tgazzas anor. Numnada vign ella per l’amprema geda igl onn 926 an en document da donaziun digl retg Heinrich I. agl uestg da Coira Waldo.

La clostra è eida an decadenza ed è neida schlieda se 1154. Mistail è ia an possess da la clostra da Sontg Luzi a Coira ed 1282 puspe agl uestg da Coira. Coura tgi la baselgia è eida an possess d’Alvaschagn è betg cler. Anfignen 1679 sa cattava igl santieri d’Alvaschagn a Mistail.

Lung taimp valeva Mistail scu centrum ecclesiastic da Surmeir. Las novas retschertgas sbattan chella tesa a favour da Sontg Ambrosius a Casti.

Documento ègl pero, tgi a Mistail vigneva fatg messa perpetna per tot igls surmirans crudos alla battaglia dalla Tgalavaina. La baselgia cun treis apsidis è egna dallas pi viglias baselgias dalla Svizzra. I sa tracta d’en bietg digl 8/9-avel tschentaner ple u manc intact.

Voba[modifitgar | modifitgar il code]

Partia an neir ed alv. La clav alva sen fond neir è igl simbol da Son Peder. La sieir neira sen fond alv è igl simbol da Son Gisep. Son Peder e Son Gisep en igls patrungs dallas dus baselgias a Mistail ed Alvaschagn.

Surnom[modifitgar | modifitgar il code]

Igl surnom digls abitands d’Alvaschagn è “igls pulots”. Igl surnom dareiva da Vaz, parchegl tgi chells d’Alvaschagn deian “pulot”, e betg scu Vaz “pluschain”.

Populaziun[modifitgar | modifitgar il code]

Igls abitands d’Alvaschagn viveven tradiziunalmantg da l’agricultura. A l’antschatta digl 20-avel tschentaner egl nia exploto ad Alvaschagn geis. Oz dattigl ena scrinareia ed ena garascha.

Igl lungatg tradiziunal d’Alvaschagn è igl rumantsch, ed anc oz vign la scola manada an rumantsch. Dantand discorra la pluralitad digls abitants tudestg.

Siva digl 1845 dattigl ena scola. La scola primara vign oz manada ansemmen cun igl cumegn da Casti, mintgamai cun ena partiziun an mintga vischnanca. La scola secundara a Casti vign furmada digls cumegns da Stierva, Mon, Casti, Alvaschagn, Brinzauls e Lantsch.

Literatura[modifitgar | modifitgar il code]

  • Dr.Martin Bundi, Historische Aspekte der Gemeindebildung im Albulatal, Novitats 19.3.2004
  • A.Sonder, Kirchen und Kapellen an der Julierroute, 1984

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]