Cervia

Ord Wikipedia
Quist artichel es scrit in rumauntsch puter
Il port chanel da Cervia

Cervia (Žìrvia in l'idiom rumagnol) es üna vschinauncha taliauna da var 28.000 abitants, chi as chatta illa region Emilia-Romagna, provinza da Ravenna, sülla riva dal Mer adriatic. Ad es üna localited turistica fich renumneda per sias largias rivas da sabgia, la produziun da sel e las funtaunas termelas.

Geografia[modifitgar | modifitgar il code]

A Cervia do que bgeras fracziuns. La pü renumneda es sainza dubi Milano Marittima.

Cannuzzo[modifitgar | modifitgar il code]

Quista fracziun es prevalantamaing agricula. I'l vih do que la baselgia da Nossaduonna dals Aungels dal 17. tschientiner e bgeras chesas rurelas restauredas.

Castiglione di Cervia[modifitgar | modifitgar il code]

Eir quista es üna localited agricula. Cò as chattan l'oratori da San Lorenz dal 1794, Villa Ragazzena dal 1562 e la baselgia da San Josef dal 1775.

Milano Marittima[modifitgar | modifitgar il code]

Quista localited ho tel nom perche ch'ella es gnida construida als inizis dal 20. tschientiner da üna societed da Milaun, zieva cha la vschinauncha da Cervia vet suottascrit üna convenziun cun la famiglia Maffei (üna da las pü renumnedas da Milaun) pel svilup dal territori a nord da la vschinauncha svessa. A gnint construieus bgers hotels e villas traunter il god da pign maritims e la riva dal mer e la fracziun dvantet ün lö da vacanzas fich renumno, aunz per l'ota burgaisia da Milaun e zieva per l'uschè dit "turissem da massa". La localited ed clameda "città giardino" (cited curtin), perche cha a do bgers parcs, zonas verdas e bös-chs da pigns maritims intuorn (ed in tscherts cas eir "in mez") a las chesas e lung las vias.

Montaletto[modifitgar | modifitgar il code]

Otra fracziun agricula, è'la sül cunfin culla provinza da Forlì-Cesena. Illa zona sun gnidas fattas excavaziuns archeologicas, düraunt las quelas sun gnieus scuverts chats da l'eted dals Romauns.

Pinarella[modifitgar | modifitgar il code]

Ad es üna localited turistica lung il mer a süd da Cervia. A do ün god da pigns maritims stret e lung traunter la riva e'l vih.

Pisignano[modifitgar | modifitgar il code]

Fracziun agricula, è'la renumneda pella baselgia da San Steffan dal 977 e pella presenzcha d'üna plazza aviatica militara.

Savio[modifitgar | modifitgar il code]

Quista es la fracziun la pü a nord da Cervia. In quist lö, sülla punt dal flüm cun listess nom, gnit il general Agliardi rapieu düraunt l'uschè ditta "Settimana Rossa" (Eivna cotschna), revolta chi vet lö traunter ils 7 e'ls 14 gün 1914, zieva cha ad Ancona schluppettet la Pulizia cunter il pievel chi manifestaiva cunter la guerra e'l chef dal guvern Giovanni Giolitti. Zieva ün pêr dis gnit il general libero sainz'otras consequenzas.

Tagliata[modifitgar | modifitgar il code]

Ad es l'ültima fracziun lung il mer a süd da la vschinauncha. Cò circundeschan ils bös-chs da pigns maritims las chesas.

Terme[modifitgar | modifitgar il code]

Ad es üna pitschna fracziun dasper la Strada naziunela 16 ad est dal god da pigns maritims da Milano Marittima. Il lö ho quist nom, perche cha cò do que las funtaunas termelas da Cervia.

Villa Inferno[modifitgar | modifitgar il code]

Ad es üna fracziun agricula ed artisanel. Sieu nom vegn dal pled latin infer, chi voul dir "suot": effetivamaing as chatta il vih a süd da las salinas, in ün territori da palüds. Illa fracziun do que'l Museum da las marionettas.

Istorgia[modifitgar | modifitgar il code]

Epoca antica[modifitgar | modifitgar il code]

La veglia cited da Cervia, chi fin al 9.-11. tschientiner vaiva nom Ficocle, tenor legenda gnit fundeda dal cumandant etrusc Ficol, chi la vaiva vulida construir dasper Ravenna per batter sieu tiraun.
Suainter divers autuors vegna il nom Ficocle d'ün chapitani grec u d'ün prefect da Filip I da Macedonia, u fors'auncha dals pleds grecs "φυκος" (alga) e "κλέος" (fama), perche cha las algas eiran fich abundantas i'ls chanels ed illas salinas da quel territori.

Dal prüm Cristianissem a la destrucziun[modifitgar | modifitgar il code]

Tenor ils statuts da la cited rivet il Cristianissem var dal 50 grazcha ad Eleuteri, prüm uvas-ch invio da l'Apostel da l'Emilia Sant Apollinare. Ma tuot que es fich intschert, perche cha üngün act menziuna la presenzcha d'uvas-chs fin var als 500, cur cha Geronzio gnit menziuno d'ün document papel scu uvas-ch da Ficocle.
Dal 655 Pipin det il territori intuorn Ravenna al papa Zaccaria in possess continuo. Dal 709 as rebellet l'archuvas-ch da Ravenna al papa; per que fet ir l'imperatur Güstiniaun il cumandant Teodor in quel lö, per suottametter l'archuvas-ch danöv a Roma. L'Archuvas-ch e'ls schefs da la revolta dumandent agüd a las otras citeds d'intuorn; il vschin da Ficocle Altobello Laschi vet a Ravenna cun qualche sudo, ma memma pochs cu quels da Teodor. A la fin gnit Ravenna plundrageda e Ficocle desdrütta.

Il cambi da nom e la nouva cited[modifitgar | modifitgar il code]

Zieva la destrucziun gnit la cited da Ficocle construida danöv in listess lö, inua ch'ella eira üna vouta, dasper las salinas. Traunter il 9. e l'11. tschientiner mudet la cited nom: da Ficocle a Cervia, scu eir hoz ella es clameda.
Ils prüms purtrets da Cervia sun un pêr chartas dal 15. tschientiner: ellas faun vzair üna cited fortificheda cun trais portas d'access liedas a la terra ferma tres punts muviblas, un palazi dal priur, set baselgias ed ün friun vulieu tenor legenda da l'imperatur Fadri il Grand.
Sia pusiziun geografica era sgüra per las attachas, ma na pella sandet da la glieud da Cervia, pervi da la vicinanza a las salinas, la preschentscha da bgers chanels, chi traversaivan la cited e mnaivan l'ova a las salinas svessas e la s-charsdet d'ova bavabla. Impü culpet la crisa dal 17. tschientiner la cited: sieus abitants dvantent be var tschient.
Già dal 1630 cumanzet que a penser da spuster la cited dasper la riva dal mer, in üna zona pü sauna; ma be ils 9 november 1697 suottascrivet il papa Innocenzi XII il chirograf, chi cuntgnaiva l'uorden e'ls möds da cunstrucziun da la nouva cited. Tel documaint mussaiva il numer da chesas da construir, la pusiziun da la catedrala, dal palazi da l'uvas-ch e da la praschun; la spaisa totela previsa per que eira da var 35-40.000 s-chüds.

Nom da la cited[modifitgar | modifitgar il code]

Tenor legenda, düraunt cha l'uvas-ch da Lodi giaiva a spass tres il god da pign da la cited, vzet el ün tschierv ("cervo" in taliaun); el pensaiva, ch'el eira ün funcziunari da Dieu, e per que s'inschnugliet el davaunt la bes-cha per devoziun.
Daspö quel di gnit la cited clameda "Cervia", per algorder l'evenemaint e perche cha i'ls gods d'intuorn eiran que bgers tschiervs.
La vappa da la cited rapreschainta propi ün tschierv inschnuglio sün ün pro verd.

Monumaints ed oters lös interessants[modifitgar | modifitgar il code]

Baselgias[modifitgar | modifitgar il code]

Catedrala[modifitgar | modifitgar il code]

La catedrala da Cervia, dedicheda a Nossaduonna d'avuost, gnit construida traunter 1699 e 1702; il prüm crap gnit mess da l'uvas-ch Francesco Riccamonti. Ella as chatta sülla vart vest da Piazza Garibaldi, la plazza principela da Cervia.
Il stil da la baselgia es sumgiant a quel romanic; ella es fatta a crusch latina, ho ses chapellas laterelas (trais per minchüna vart), tschinch oters, ses pittüras dal 18. tschientiner e quatter sculpturas.
Il clucher es davous baselgia sülla part süd, e'l palazi da l'uvas-ch as drizza alla fatschada da la baselgia svessa a schnestra.

Baselgia dal Sufragi[modifitgar | modifitgar il code]

Ella as chatta in Corso Mazzini, illa cited veglia. Construida traunter 1717 e 1722 è'la da stil baroc.
Aint ella do que ün crucifix da lain, chi provegn d'üna clostra da la veglia Cervia; tenor legenda è'l gnieu dal mer düraunt ün orizi per proteger ils pas-cheders. A do eir ün orgel da Gaetano Callido, chi ho fat orgels eir illa baselgia da San Marcus a Vnescha, e düraunt la perioda da Nadel ün prasepan mecanic.

San Töna da Padova[modifitgar | modifitgar il code]

Ella gnit construida traunter 1704 e 1741 da Antonio Farini our dal center da la cited, ün miel a nord dal Port canel. Ella es da stils baroc tard e rococo ed ho eir ün clucher ot 20 meters, agiunt pü tard.

Stella Maris[modifitgar | modifitgar il code]

Ella es la baselgia da Milano Marittima; sieu nom in latin significhescha "Staila dal mer". Construida da Carmelo Bordone dal 1959, ospitescha'la ils Franziscauns, es da fuormas modernas ed ho grands vaiders.
Düraunt la sted illa baselgia vain fatta la manifestaziun I Venerdì a Stella Maris ("Venderdi a Stella Maris"), düraunt la quela a vegnan effettuos concerts d'orgel da musicists renumnos.

Sanctuari da Nossaduonna dal Pign[modifitgar | modifitgar il code]

Construieu illa seconda mited dal 15. tschientiner dal carmelit Girolamo Lambertini, esa la baselgia da Cervia la pü venereda pel cult da Nossaduonna. Tenor legenda, apparet l'imegna da Nossaduonna sü ün trunch da pign, chi füss hoz aint il mür dal sanctuari, als taglialainas dal god da pigns.
Il sanctuari as chatta a 2 km da la cited, dasper la Strada Naziunela 16 "Adriatica" e la localited Terme; el es pitschen ed in stil romanic tard, cun quadrels in vista ed ün pitschen clucher sül tet.
Aint el do que ün oter fat cun ün sarcofag dals prüms ans dal Cristianissem, sür il quêl penda ün crucifix da lain dal 17. tschientiner, e pittüras da mür mel conservedas.
Minch'an, la prüma dumengia d'october, è'l il lö d'arriv da la "Processione del Volto" ("Processiun da la Vista").

San Steivan[modifitgar | modifitgar il code]

Ella as chatta a Pisignano ed es la baselgia la pü veglia dal territori da la vschinauncha da Cervia. Ella gnit construida in ün lö, chi a l'eted dals Romauns eira dedicho al dieu Mitra. La prüma baselgia eira dal 10. tschientiner e gnit construida danöv dal 1521, zieva ch'ella gnit desdrütta düraunt la battaglia da Ravenna, in stil prüm romanic.

San Töna l'Abat[modifitgar | modifitgar il code]

Ad es la baselgia da Castiglione di Cervia. Ella gnit construita dal 1902, zieva cha la precedainta gnit desdrütta da ün incendi dal 1875.
La baselgia es da stil neoclassicistic, cun quadrels in vista illa part da l'apsida e i'l clucher, chi ho ün tet a cupla.

Nossaduonna dals Aungels[modifitgar | modifitgar il code]

Ella as chatta a Cannuzzo e gnit construida dal 1828. La baselgia piglia sieu nom da üna pittüra, chi rapreschainta Nossaduonna, l'iffaunt Gesu e duos aungels dasper els. La construcziun ho quadrels in vista; aint ella, do que eir üna statua dal Cour sant da Gesu. Il clucher, cun sögl quadrat, gnit construieu zieva la baselgia.

San Severi l'Uvas-ch[modifitgar | modifitgar il code]

Ad es la baselgia da Savio. Construida dal 1831, gnit ella desdrütta da üna ovazun dal flüm Savio e dals bombardamaints düraunt la Seguonda Guerra mundiela e construida danöv dal 1955.
Ouvra da l'architect Minardi, ho'la lingias essenzielas ed ho aint ella pittüras sün taila dal 18. tschientiner.

Sant Andrea l'Apostel[modifitgar | modifitgar il code]

La baselgia da Villa Inferno es dal 1680 ed es da stil neoclassicistic. Aint ella, sülla paraid da l'apsida, do que ün mosaïc, che represchainta Sant Andrea l'Apostel. Il clucher, dal 1920, gnit dannagio da üna sajetta e dal bombardamaints düraunt la Seguonda Guerra mundiela.

San Göri[modifitgar | modifitgar il code]

Ad es la baselgia da Montaletto; a l'interiur do que elemaint dal 18. tschientiner, ma oters elemaints dadour, scu l'apsida, sun dal 1500. Aint ella, davous l'oter, do que üna Nossaduonna cun l'iffaunt Gesu dal 17. tschientiner; sül tet do que ün pitschen clucher.

Cour sench[modifitgar | modifitgar il code]

Ella as chatta a Pinarella ed gnit construida dal 1966; dadains e dadour do que quadrels in vista; sur l'entreda do que ün lung vaider cun scenas dal misteri dal Rosari. Sür i duos oters do que mosaïcs aduzos, chi represchaintan la Famiglia sencha (a dretta) e San Töna da Padova (a schnestra); süll'apsida do que üna pittüra da mür dal Cour sench.

Santa Teresa da l'iffaunt Gesu[modifitgar | modifitgar il code]

La baselgia da Tagliata, dal 1967, es da stil modern; la vart superiur da la fatscheda es fatta cun quadrels in vista. Aint ella, a schnestra do que üna statua da lain da Nossaduonna cun l'iffaunt Gesu ed a dretta las imegnas da Santa Teresa e dal Cour sench.

Nossaduonna da la naiv[modifitgar | modifitgar il code]

Ad es üna baselgia construida illa veglia cited da Cervia dal 1603, traunter las salinas, ma già dal 4. tschientiner vaivan ils lavuraints da las salinas tschernieu Nossaduonna da la naiv scu lur protectura.
La baselgia ho fuormas simplas; aint ella, düraunt var ün tschientiner, eira ün taila da Nossaduonna da la naiv conserveda; zieva la construcziun da la nouva cited, la taila gnit purteda aint la catedrala.
Zieva la demoliziun da la veglia Cervia gnit la baselgia viepü abanduneda: il prüm gnit ella useda scu ossari e zieva, dal 1867, gnit ella exproprieda e priveda da la qualited da lö da cult.
Poch dalöntsch la veglia, illa localited Malva, als 8 dicember 2007 gnit la nouva baselgia Virgo ad Nives ("Nossaduonna da la naiv") inaugureda.

Oters lös interessants[modifitgar | modifitgar il code]

Magazin dal sel "Tuor"[modifitgar | modifitgar il code]

Construieu traunter 1689 e 1691 a süd dal port canel, dasper il center da la nouva Cervia e poch dalöntsch il mer, apparescha'la scu üna baselgia da stil romanic, dadains scu eir dadour. Lung 66 meters e larg 6 meters, pudaiva'l cuntgnair fin 130.000 quintals da sel. Hoz è'l utiliso scu museum dal sel e lö per manifestaziuns; cò es expost eir ün cristal da sel da var 15 kg.

Magazin dal sel "Port intern"[modifitgar | modifitgar il code]

Quist magazin as chatta fruntelmaing l'oter, a nord dal port canel. Construieu dal 1712 culs materiels provgnaints da la demoliziun da la veglia Cervia, è'l ün pöch pü pitschen cu il magazin "Tuor" ed ho eir ün port intern per charger il sel süllas barchas. Hoz nun è'l utiliso.

Tuor San Michel[modifitgar | modifitgar il code]

Dal 1691, aunz la construcziun da la nouva Cervia, as chatta i'l center da la cited, dasper il Magazin dal sel "Tuor". Ota 22,5 meters e culla basa quadrata, gnit ella construida per protedscher la cited e sieus magazins dals assagls dals Türchs. Hoz ospitescha'la la biblioteca cumünela.

God da pigns[modifitgar | modifitgar il code]

Il god da pigns da Cervia es da 260 ectaras; il as chatta a süd dal pü renumno god da pigns da Classe, pella megldra part traunter Milano Marittima e Terme.
I'l god as chattan na be pigns maritims, ma eir ginaivers, ruvers, fraischens e salschs; scu bos-chaglia do que amurers, prüners e vits sulvedgias.

Mer[modifitgar | modifitgar il code]

Siand ün lö da turissem pervi da la presenzcha dal Mer adriatic, es sieu stedi fich suvenz controllo da l'ARPA (Associaziun regiunel pella protecziun da l'ambiaint). Daspö 1997 ho la Foundation for Environmental Education ("Fundaziun per l'educaziun per l'ambiaint") do la "Bindera blova" a Cervia pella buna qualited da l'ova da sieu mer.

Manifestaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  • 5 schner: concert da fös artifiziels
  • 6 schner: ils "Pasqualotti"
  • la prüma dumengia da meg: "Sposalizio del mare" ("Nozzas dal mer"). Dal 1445, düraunt ch'el turnaiva da Vnescha culla barcha, as chattet l'uvas-ch da Cervia Pietro Barbo (zieva dvanto papa cul nom Pol II) immez ün orizi; alura büttet el sieu anè uvas-chel aint il mer, in invochand a Dieu per el quieter: que as verifichet. Daspö quel an, bütta l'uvas-ch l'anè aint il mer scu segn da bun auguri. Zieva tscherchan ils guardgiabaugns l'anè sül fuonz dal mer e chi chi el chatta vain festagio düraunt la saira
  • 10 avuost: fös artifiziels da San Lorenz sülla riva libra

Persunas renumnedas[modifitgar | modifitgar il code]

Sport[modifitgar | modifitgar il code]

Ballapè[modifitgar | modifitgar il code]

La squedra principela da ballapè da Cervia es l'"Associazione Sportiva Cervia 1920", chi hoz giova in "Eccellenza", il seguond campiunedi da squedras d'amatuors da la "FIGC" (la Federaziun taliauna da ballapè).
L'A.S. Cervia 1920 füt protagonist, traunter 2004 e 2006, dal Reality show "Campioni - Il sogno", transmessa da la televisiun taliauna Italia Uno. A la fin dal campiunedi 2004/2005 gnit la squedra promovida in "Serie D", la categoria la pü ota da la ballapè d'amatuors. Ma dal 2007 turnet ella in "Eccellenza".

Otras sports[modifitgar | modifitgar il code]

Cervia ho eir üna squedra da ballapè da riva (u.d. Beach Soccer), clameda "Cervia Beach Soccer", e duos da ballachavagna, l'üna masculina, l'otra feminina.

Fotos[modifitgar | modifitgar il code]

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Commons
Commons
Commons: Cervia – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio