Model:Artitgel da l'emna/5
Sco temp dal naziunalsocialissem vegn designà il temp da regenza da la Partida naziunalsocialistica tudestga dals lavurers (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, NSDAP) en il Reich tudestg. Quella ha cumenzà ils 30 da schaner 1933 cun la nominaziun dad Adolf Hitler sco chancelier da l’imperi ed è ida a fin ils 8 da matg 1945 cun la capitulaziun senza cundiziuns da l’armada tudestga davant ils Alliads (resp. ils 23 da matg 1945 cun l’arrestaziun da la regenza da Flensburg).
Ils naziunalsocialists han erigì en Germania ina dictatura tenor il princip dal Führer. Cun lur attatga sin la Pologna il prim da settember 1939 han els mess ad ir la Segunda Guerra mundiala.
Sper la persecuziun ed il mazzament da dissidents politics ha il reschim commess divers ulteriurs crims cunter l’umanitad, dals quals èn stads pertutgadas minoritads etnicas, religiusas ed autras. En rom dal holocaust, ch’è senza paregl en l’istorgia, èn vegnids mazzads radund 6 milliuns Gidieus europeics, ultra da quai han ins assassinà fin a 500 000 Sinti e Roma e fin a 100 000 umans cun impediments spiertals e corporals (en rom da l’‹Acziun T4› e da l’‹Acziun Brandt›). Tenor la strategia da l’uschenumnà Plan da fom han ils occupants tudestgs laschà murir da la fom en l’Uniun sovietica tranter il 1941 ed il 1944 sapientivamain radund 4,2 milliuns umans, e radund 3,1 milliuns schuldads sovietics èn morts en praschunia da guerra tudestga.