Trair schibettas

Ord Wikipedia
(renvià da Schibettas)

L'usit dal trair schibettas deriva dal temp precristian. En il Grischun exista el anc a Dardin, Danis/Tavansa ed a Vaz Sut. Ils giuvens dal vitg preparan las schibettas or da lain-ogn ch’els tiran ardentas fermadas vi di’in bastun sur in baun giu vers la val. La schibetta vegn mintgamai deditgada ad ina persuna (surtut a giuvnas): «Oooh, tgei biala schibetta per...». Schibettas che na sgolan betg bain a val vegnan numnadas ‘tgagiarars’ e vegnan deditgadas (per sgnocca) a persunas plitost betg bainvesidas: «Oooh, tgei bi tgagiarar per...».

Igl usit „trer schibettas“[modifitgar | modifitgar il code]

La sonda suenter la mesjamna da tschendra sa rimnan ils giuvens la saira vers las set avant baselgia. Mintgin porta sias schibettas liadas enturn il corp, radund 60 schibettas per persuna. I suonda in til cun tizuns da la via ch'ins è arrivà al Plaun da schibas, nua ch'ils giuvens envidan in fieu. Las schibettas vegnan tegnidas vi dal bastun-coller en il fieu, enfin ch'ils urs èn da burnida. L‘emprima schibetta vegn sajettada a las 20.00. Il president da l'uniun da giuventetgna d'astga trer l'emprima schiba. Alura po mintgin tegnair sia schibetta en il fieu e la sajettar a val sur in baun da lain. Cun trair la schibetta clom'ins dad ault: „Ooooo tgei biala schibetta per ...“ Ei segua in num d’ina matta.

Co fan ins schibettas?[modifitgar | modifitgar il code]

Schibettas vegnan fatgas ord lenn-ogn. Il lenn procureschan ins per exempel cun la giuventetgna dil vitg ni sch‘ins ei aunc buca en la giuvetegna persuls. Avon ch‘ins derscha la plonta meran ins che ella ei rodunda, ch‘ella ha l‘endretga grossezia e ch‘ella ha buca memia biara roma. Suenter ch’ins ha dersch la plonta vegn il best tigliaus cun la resgia da mottor en tocca da circa 20 cm. Quella tocca tschentan ins si dretg e fenda quella alura alla diagonala en tocca pli pintga da circa 8cm grossezia. Quei fan ins cun ina mazza. Lu tschentan ins in da quells tocs e noda il punct central da quella. Sco proxim fan ins cun la maschina da furar ina ruossna tier il punct central(la grossezia dil trader sesanfla d’enter 22 e 18.Quei san ins far sco ins vul.).Silsuenter dattan ins a quella tocca cun la segir ina groba fuorma d’ina piramida (meglier ch‘ins fuorma cun la segir e pli tgunsch ch’ei va da luvrar cun il cunti da trer). Sco proxim drovansa in baun da trer, ei va era cun in fest che ha la grossezia da 22-18(tut tenor tgei grossezia dalla ruossna centrala che ins ha elegiu)ch‘ins ferma agrad si per exempel vid ina meisa. Cun il cunti da trer dattan ins alla schibetta ina uliva fuorma che va centra[entuorn la ruossna) encunter ensi. Silsuenter taglian ins la schibetta rodund cun ina maschina da tigliar.


Intec davart la historia dil „trer schibettas“[modifitgar | modifitgar il code]

L'usit da trair schibettas era ina giada derasà pli u main en l'entira Europa preromana en il territori celtic-retic. El è vegnì menziunà l'emprima giada en in document l'onn1090. Entras ina schibetta ha in bajetg lateral da la claustra da Lorsch piglià fieu ed è brischà.