Utilisader:Andreas/Plazzals/Chastels da Bellinzona

Ord Wikipedia
Ils chastels Montebello e Sasso Corbaro sur Bellinzona

Ils trais Chastels da Bellinzona (talian Castelli di Bellinzona) furman in cumplex da fortificaziun enturn la citad da Bellinzona en il chantun Tessin en Svizra. El cumplex è cumponì dal Castelgrande, il chastè da Montebello, il chastè da Sasso Corbaro e da mirs fortifitgads. Il Castelgrande è situà sin in piz grippus che survesa la val ed è collià cun il Montebello tras ina retscha da mirs fortifitgads che protegian la citad veglia. Il terz chastè, il Sasso Corbaro, è situà sin in guglia da grip isolà en il sidost dals auters dus. L'onn 2000 è l'entir cumplex daventà patrimoni mundial da l'UNESCO.

Istorgia[modifitgar | modifitgar il code]

Preistorgia e temp roman[modifitgar | modifitgar il code]

Bellinzona ha adina gì ina posiziun-clav en las Alps. Varsaquants impurtants pass alpins – tranter quels il Nufenen (ist. Novagnas), il Son Gottard, il Lucmagn ed il San Bernadino – vegnan ensemen en il territori enturn Bellinzona che è perquai daventà in impurtant center per il commerzi.

Malgrà che la regiun è gia populada dapi l'entschatta dal temp da crap tardiv è pir en l'emprim tschientaner avant Cristus ina fortezza vegnida bajegiada sin ina massiva nas da gnais enconuschent sco Castelgrande durant la regenza da l'imperatur roman Augustus. La fortezza è ida en ruina en ils suandants tschientaners ma è vegnida reconstruida ed amplifitgada en il 4. tschientaner suenter Cristus. Durant la regenza da Diocletian e Constantin è ina retscha da chastels e turs da guardia vegnida construida per proteger l'Italia settentriunala dad invasiuns. La posiziun geografica da Bellinzona è vegnida renconuschida sco post-clav per la defensiun ed in chastè è vegnì bajegià sin il Castelgrande. Il chastè che era en cas d'alloschar ina cohorta u var 1'000 umens è vegnì mess a la prova l'onn 475 cura che ina furmaziun da 900 Alemans è vegnì surventschì da la garnischun dal chastè pli pitschna.

Suenter il declin da l'Imperi roman han ils stadis-successurs, tranter quels ils Ostrogots enturn l'onn 500 s. C., l'Imperi bizantin oriental vers il mez dal 6avel tschientaner ed ils Langobards dapi l'onn 568/70, surpiglià la pussanza a Bellinzona ed utilisà il chastè sin il Castelgrande per segirar la controlla sur ils pass en ils conturns. Sut ils Langobards è Bellinzona vegnì il lieu d'ina garnischun permanenta per proteger la regiun dad assagls per ils pievels francons ed alemans vischinants. L'istoricher Gregor da Tours rapporta che in'invasiun francona l'onn 590 è finì cura che l'attatgaders han fruntà sin resistenza dals defensurs langobards dal chastè. Tenor ina legenda ha ina lantscha tratga dad in defensur mazzà il cumandant dals attatgaders ed uschia finì l'invasiun. Da Bellinzona anora han ils Langobards controllà il traffic sin l'impurtanta ruta da commerzi da Varese via Ponte Tresa, il pass dal Monte Ceneri e Biasca fin a Cuira. Intgins perscrutaders crain che Bellinzona saja stà la chapitala d'in contadi che cumprendeva la plipart da las vals dal Tessin.

Enturn l'onn 774 ha il Reginavel dals Francs (l'Imperi carolingic posteriur) obtegnì la controlla sur la val tessinais che cumprenda Bellinzona. Il Castelgrande è vegnì amplifitgà cun ina chaplutta, appartaments, turs ed ina caserna. Edifizis pli vegls èn vegnids restaurads e fortifitgads. La part meridiunala dal chastè è dentant vegnida destruida enturn l'onn 800 s. C., probablamain dad in fieu.

Temp medieval tempriv[modifitgar | modifitgar il code]

Var dus tschientaners suenter ha l'imperator dal Sontg Imperi roman, Otto III., che vuleva restabilir la pussanza e la gloria da la Roma veglia ed expander en l'Italia, avert ils pass dal Lucmagn e dal St. Bernard. La controlla sur Bellinzona era in punt impurtant en questa expansiun. La citad è vegnida prendida da Milaun e regalada a l'uvestg da Com che era en favur da la dinastia ottoniana. L'onn 1002, suenter la mort da Otto III., è il marches Arduin dad Ivrea sa declerà sco retg da l'Italia e ha ratifitgà la donaziun dal Castelgrande a l'uvestg. Dus onns pli tard, suenter che il retg tudestg Heinrich II. ha surventschì Arduino, ha Enrico II., in aderent dal retg, ratifitgà danovamain la donaziun dal Castelgrande a l'uvestg. L'uvestg possedeva be la tur d'abitar (donjon) interiura che ha obtegnì il num Palaz da l'uvestg. Blers dals nobels en la curia da l'uvestg han dentant recurrì a turs ed edifizis entaifer l'areal dal chastè.

Conflicts tranter il Papa e l'Imperatur[modifitgar | modifitgar il code]

Durant la dispita d'investitura vers la fin dal 11avel tschientaner è la citad da Bellinzona cun ses chastè vegnì sut la controlla dals Hohenstaufen da Svevia. Però l'onn 1180 ha Frederick I (Barbarossa) mess la citad sut la controlla da la citad da Com. En ils proxims onns aveva Com la tendenza dad assister il Papa en ses conflicts cun il Sontg Imperatur roman.