Utilisader:MeLis Adragun/Cudeschs/Ditgas rumantschas/Surselva 2

Ord Wikipedia

Il giat nair a Rueun
[modifitgar | modifitgar il code]

In landrehter da Rueun aveva bregias da survegnir in famegl. El aveva ina grond'acla, ma nagin na vuleva star, perquai ch'ins scheva ch'igl haja spierts si là.

In di ha in um ditg ch'el veglia empruvar sia fortuna. Gia l'emprima saira ch'el è stà sin acla è arrivà in giat nair che vuleva trasora suflar ora la glisch. El ha dentant adina puspè spaventà quel e n'ha mussà nagina tema.

L'autra saira era il giat puspè qua, cur ch'el ha envidà la glisch. Il davos era quel uschè giagliard ch'el ha vulì dar cun la toppa sin la glisch per stizzar quella. Cur ch'il famegl ha vis quai, ha el tratg cun il cuntè giu per la toppa ch'in toc è dà sut il banc. Il giat ha dà in sbratg ed è svanì.

La damaun ha il famegl chattà in det d'ina dunna ed ha enconuschì vi da quel l'anè da sia patruna. Cur ch'el è vegnì a chasa cun il latg hani ditg che la patruna saja en letg malsauna. Ella haja taglià giu in det ier saira giun tschaler cun preparar la charn.


Las tschalereras da Glion
[modifitgar | modifitgar il code]

A Glion serviva ina matta en la ‹Cruna›. Ina notg ha ella udì a baterlar dad aut ed en plirs linguatgs giu davant chasa. Cun quai ch'igl era glina plaina, ha ella guardà or da fanestra, ma ella n'ha vesì nagin, mo udì a rir ed a sghignar. Ella ha tschiffà ina sgarschaivla tema e l'autra damaun è ella stada malsauna. Ella aveva udì las tschalereras.


Ils trais da Falera a Paris
[modifitgar | modifitgar il code]

Trais umens da Falera eran la saira avant il Num da Maria a Paris e sa cussegliavan co far d'esser l'auter di a Falera a perdunanza. Qua ha ina dunna veglia dà in cussegl ad els: in duaja seser sin in buc-chaura alv, l'auter sin in portg ed il terz sin ina chaura. Els na dastgian però discurrer betg in pled enfin Falera. Uschia han els fatg ed èn sa mess en viadi. Ils animals currivan en tutta prescha. Tuttenina hai cumenzà a sumegliar in pau lung a quel sin il portg. Ed el ha ditg insatge a quel. Sin quai è il portg svanì e l'um cun el ed ins n'ha mai vis els pli. Ils auters dus han taschì enfin Falera ed èn perquai arrivads ventiraivlamain ad uras a la perdunanza.


L'alp devastada
[modifitgar | modifitgar il code]

Avant blers, blers onns devi ina bell'alp sur il vitg da Flem. La mesadad da questa pastgira flurinta era d'ina vaiva, l'autra mesadad d'in ritg purun dal vitg. Passà l'enviern e s'avischinond il temp da chargiar, è quest purun arrivà in di tar la vaiva. El vuleva exnum surpledar la dunna da vender ad el l'autra mesadad. «Jau paj il dubel da quai ch'ella vala», ha el ditg. «Ni per il dubel ni per il traidubel poss jau vender a Vus mia mesa alp», ha la vaiva respundì. «Igl è la suletta ierta da mes figl.» – «E l'alp daventa tuttina la mia», ha sbragì il pur. «Tes um barmier ha impegnà ella a mai. Qua, guarda tezza la brev ch'el ha fatg e suttascrit». Durant ch'el ha ditg quels pleds ha el tratg or da la giaglioffa ina scrittira ch'el ha mess sin maisa. «E Vus essas in um fauss e manzaser», ha clamà la dunna cun vusch tremblanta. «Mes um n'ha mai e pli mai fatg in tal martgà cun Vus. Quai n'è betg sia scrittira». «E l'alp è impegnada, el sez ha suttascrit la brev», ha replitgà il purun.

E la dispita è vegnida davant il derschader. Cun egls suppligants e plain larmas ha la povra dunna rugà da laschar ad ella ses fatg e ses bun dretg. Ma il derschader era en mongia cun il ritgun, e lez aveva dà daners ad el per ch'el survegnia raschun. La povra dunnetta ha anc ditg pudì sincerar che l'alp saja sia, che ses um n'haja mai impegnà ella e ch'ella veglia engirar che ses pleds sajan la sontga vardad. Il purun engurd ha survegnì raschun e gudagnà il process.

Suenter che la sentenzia è stada dada ed il process gudagnà, fiss il pur ì il pli gugent directamain si d'alp a guardar ses bel possess creschentà. Ma i fascheva in'aura starmentusa. Sur ils precipizis stevan nivels tut nairs e smanatschants. La daratga mislava las spundas ed il tun ramplunava en las vals. Sco numerusas serps ardentas sbrinzlavan ils chametgs ed en la grippa udiv'ins in stremblir e fracassar starmentus. Auals e draguns faschevan da di e da notg ina ramur anguschanta ed i pareva che l'entira muntogna sa derschia sur la val.

Trais dis e trais notgs ha il stemprà cuzzà. Passada la malaura, ha il pur prendì ses fist ed è ì siadora vers l'alp. Arrivà sin ina collina, è el sa fermà per contemplar ils bels pastgets e muletgs ch'eran uss ses per adina. Ma tge era capità? Ses egls èn vegnids pitgivs, in suspir ragagnant è vegnì or da sia bucca, ses mauns tremblants han branclà il fist. Ed alura è il ranver crudà per terra, tutgà da la mort andetga. Là, nua che la pastgira flurinta ed ils muletgs verdegiants s'extendevan antruras, era uss mo pli in desert da glatsch e crappuns. Ed in suffel fraid e murdent ha purtà il flad da la naiv perpetna sur la pastgira devastada. Il glatscher aveva fatg giustia e cuvert la bella alp.