Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Linguas dal mund/Nahuatl

Ord Wikipedia

Nua discurran ins nahuatl e quantas persunas discurran questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Derasaziun avant l'arrivada dals Europeans (verd) ed actuala (cotschen) da la lingua nahuatl en il Mexico
Pledader da nahuatl en in manuscrit dal 16avel tschientaner

Nahuatl vegn discurrì en il Mexico. Ils pledaders sa repartan en tut las parts dal pajais, ma sa concentreschan surtut en il vest e sidvest da la chapitala Mexico City, en ils stadis federativs Puebla, Veracruz, Guerrero e Hidalgo.

Var 1,7 milliuns umans discurran nahuatl sco lingua materna.

Tge scrittira dovra questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Avant ch'ils Spagnols han colonisà il Mexico, na vegniva nahuatl betg propi scrit. Stueva insatge vegnir fixà en scrit, faschev'ins diever d'ina speziala sort da dissegnar che suandava reglas specificas. Quests dissegns servivan plitost sco pro memoria che sco istorgias scrittas.

Suenter l'arrivada dals Spagnols, è nahuatl vegnì scrit en ina varianta da l'alfabet latin ch'è anc oz en diever.

In pèr atgnadads: ‹cu› vegn scrit ‹uc› a la fin da pleds u davant consonant; ‹hu› vegn pronunzià sco ‹v› e vegn scrit ‹uh› a la fin da pleds ubain davant consonant; frequenta è la cumbinaziun dals dus consonants ‹tl›, plinavant il diever da ‹x›.

Tge savain nus davart l'istorgia da questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

L'istorgia da la lingua nahuatl sa lascha persequitar enavos var milli onns. Il nahuatl classic ha furmà ina lingua d'administraziun e da cultura. Suenter l'arrivada dals Spagnols è nahuatl, cuntrari a bleras linguas dals pievels americans originars, vegnì duvrà sco lingua da communicaziun scritta, e tant Aztecs sco er Spagnols han transcrit legendas, chanzuns, poesias e brevs. D'in text vegl è enconuschent l'autur, numnadamain Nezahualpilli ch'ha regì la citad-stadi Texcoco ils onns 1473 fin 1515; dad el è sa mantegnida ina poesia che sa cloma ‹Icuic Nezahualpilli yc tlamato huexotzinco› (‹Chanzun da Nezahualpilli durant la guerra cun Huexotzinco›).

Dapi l'èra classica dal nahuatl èn ils dialects da questa lingua sa midads vaira ferm, e blers da quels vegnan uss considerads sco linguas separadas ina da l'autra, cumbain che la noziun nahuatl vegn anc adina duvrada per descriver la gruppa da linguas.

Tge locuziuns pudessan esser utilas en questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Piramida dal sulegl a Teotihuacán

cihuātl – dunna

oquichtli – um

calli – chasa

cochi – durmir

cualli – bun, insatge bun

cuīcatl – chanzun

ehēcatl – vent

itta – vesair

miqui – murir

tlahtoa – discurrer

ni mits neki – jau t'am

Duas strofas d'ina veglia chanzun[modifitgar | modifitgar il code]

Ma xochicuicoya ma ichtoa nichuana ayyahue teyhuinti xochitl ao ya noyehcoc ye nica poyoma xahuallan timaliuhtihuitz ay yo.

Ma laschai cleger flurs, ma las laschai vesair, ma laschai cleger las flurs ch'èn propi enivrantas; las flurs è prontas, da tuttas colurs e variaziuns, per noss daletg.

Zan ye ic nichoca in quemanian zan nicaya ihtoa noxochiteyo nocuicatoca nictlalitehuaz in quemanian xochineneliuhtiaz.

Jau bragel mintgatant cur che jau ves che jau stoss bandunar la terra e mias flurs e chanzuns, che questas flurs vegnan ad esser insacura vanas ed inutilas.