Vesair il code da funtauna da Andorra la Vella

{{Infobox Vischnanca da l'Andorra
 |Num                 = Andorra la Vella
 |Panorama            = Andorra la Vella 3.JPG
 |Descripziun         = Andorra la Vella ed Escaldes-Engordany
 |Bandiera            = 
 |Vopna               = Escut d'Andorra la Vella.svg
<!--- ADMINISTRAZIUN --->
 |Parròquia           = Andorra la Vella
 |Cònsol major        = Maria Rosa Ferrer i Obiols
 |Cònsol menor        = Jordi Minguillón i Capdevila
<!--- TERRITORI --->
 |Charta              = Andorra la Vella in Andorra.svg
 |Autezza             = 1013
 |Surfatscha          = 30
 |Populaziun          = 22&nbsp;546 
 |Data populaziun     = 2013
 |Spessezza           = 1879
 |Fracziuns           = Santa Coloma d’Andorra, la Margineda
 |Cunfina cun         = 
<!--- AUTRAS INFURMAZIUNS --->
 |NP                  = AD500
 |Preselecziun        = 
<!--- INTERNET --->
 |Pagina-web          = www.comuandorra.ad
}}

'''Andorra la Vella''' (pronunzia catalana [{{IPA|ənˈdorə lə βeʎə}}]) è la chapitala dal [[Andorra|Principadi d'Andorra]] ed ina da las sis ''[[Parròquies da l'Andorra|parròquies]]'' u vischnancas en las qualas il pajais è dividì. Cun ina surfatscha da 12&nbsp;km² ed ina populaziun da 22&nbsp;546 abitants l’onn 2013 è Andorra la pli pitschna, ma a medem temp la pli populada da tut las ''parròquies''.

== Geografia ==
=== Situaziun geografica ===
La citad è situada en las [[Pireneas]], a la confluenza dals flums [[Valira dal Nord]] e [[Valira da l'Ost]] che s’uneschan al flum [[Valira]] sin in’autezza da 1013&nbsp;meters sur mar. Perquai vegn la citad considerada sco chapitala situada il pli aut sur mar da l’Europa.

=== Abitadis ===
La vischnanca consista da trais abitadis: [[Santa Coloma d'Andorra|Santa Coloma]], il vegl aclaun [[la Margineda]] ed Andorra la Vella sez.

=== Parròquies cunfinantas ===
{{Cunfins
 |Nord     = [[File:Coat of Arms of La Massana.svg|frameless|x17px|link=La Massana|alt=Coat of Arms of La Massana]] [[La Massana]]
 |Nordost  = [[File:Escut d'Escaldes-Engordany.svg|frameless|x17px|link=Escaldes-Engordany|alt=Coat of Arms of Escaldes-Engordany]] [[Escaldes-Engordany]]
 |Ost      = [[File:Escut d'Escaldes-Engordany.svg|frameless|x17px|link=Escaldes-Engordany|alt=Coat of Arms of Escaldes-Engordany]] [[Escaldes-Engordany]]
 |Sidost   = [[File:Escut d'Escaldes-Engordany.svg|frameless|x17px|link=Escaldes-Engordany|alt=Coat of Arms of Escaldes-Engordany]] [[Escaldes-Engordany]]
 |Sid      = [[File:Coat of Arms of Sant Julià de Lòria.svg|frameless|x17px|link=Sant Julià de Lòria|alt=Coat of Arms of Sant Julià de Lòria]] [[Sant Julià de Lòria]]
 |Sidvest  = [[File:Coat of Arms of Sant Julià de Lòria.svg|frameless|x17px|link=Sant Julià de Lòria|alt=Coat of Arms of Sant Julià de Lòria]] [[Sant Julià de Lòria]]
 |Vest     = [[File:Escut de l'Alt Urgell.svg|frameless|x17px|link=Alt Urgell|alt=Coat of Arms of Alt Urgell]] [[Alt Urgell]], [[Spagna]]
 |Nordvest = [[File:Coat of Arms of La Massana.svg|frameless|x17px|link=La Massana|alt=Coat of Arms of La Massana]] [[La Massana]]
}}
=== Clima ===
.

== Istorgia ==
La data da fundaziun exacta da la citad n’è betg enconuschenta; segiramain è ella dentant vegnida fundada gia en temps precristians, probablamain dals Andosins. La vischnanca vegn menziunada per l’emprima giada en l’acta da consecraziun da la catedrala da [[La Seu d'Urgell]] ([[Catalugna]]) da l’onn 839. La citad furma la chapitala da l’Andorra dapi il 1278. Lez onn èn vegnidas segnadas las ''[[Pariatges]]'', in accord tenor il qual ils uvestgs dad Urgell ed ils conts da Foix han decidì da parter la suveranitad sur la citad; a medem temp èn vegnids attribuids ad Andorra la Vella dretgs spezialas cumpareglià cun auters lieus andorrans. Intginas vias ed edifizis en la citad veglia derivan anc da quel temp. 

A l’entschatta dal 20avel tschientaner è il pajais per part vegnì ignorà, na faschond per exempel betg part dal [[Tractat da Versailles]] (a la fin da l’Emprima Guerra mundiala). Suenter scumbigls politics ed ina tentativa d’in culp da stadi tras [[Boris Michailowitsch Skossyrew|retg Boris I]] (1934), è il pajais sa sviluppà plaunsieu vers ina democrazia.

L’onn 1978 è la vischnanca dad [[Escaldes-Engordany]] sa distatgada d’Andorra la Vella.

Il 1993 ha l’emprima constituziun dal pajais stabilì ina democrazia parlamentara, entaifer la quala las trais pussanzas (executiva, legislativa e giudicativa) han lur sedias ad Andorra la Vella.

Andorra la Vella ha candidà sco lieu d’occurrenza dals gieus olimpics d’enviern dal 2010, però senza success. Ils gieus han gì lieu a [[Vancouver]] en il [[Canada]].

== Populaziun ==
Tenor la dumbraziun dal pievel da l’onn 2013 dumbra Andorra la Vella 22&nbsp;546 abitants. La populaziun sa cumponiva il 2007 da 43&nbsp;% Spagnols, 33&nbsp;% Andorrans, 11&nbsp;% Portugais e 7&nbsp;% Franzos, sco era d’intginas autras minoritads.

{| class="wikitable" 
!colspan="12" style="background: #ffffff" |Svilup da la populaziun
|-style="background: #ffeedd" align=center
|align=left | '''Onn''' || 1865 || 1947 || 1965 || 1981 || 1985 || 1988 || 1995 || 2000 || 2005 || 2007 || 2013
|- align=center
|align=left|'''Abitants'''|| 1.100 || 1.975 || 8.833 || 14.783 || 17.201 || 19.566 || 21.984 || 20.845 || 23.587 || 24.574 || 22.546
|}

La citad d’Andorra la Vella furma ensemen cun las ''parròquies'' dad Escaldes-Engordany en l’ost e [[Sant Julià de Lòria]] en il sid in’aglomeraziun urbana cun dapli che 40&nbsp;000 abitants. Questa aglomeraziun s’extenda en direcziun longitudinala lung il trassé dal stradun.

== Economia ==
L’industria principala da la regiun è il turissem. Auters secturs impurtants furman il commerzi ed il sistem da bancas cun sias taglias bassas ch’attiran investiziuns da l’ester. Plinavant vegnan producids mobiglias, tubac e cognac.

== Attracziuns turisticas ==
[[Datoteca:Andorralavella03.jpg|thumb|280px|La Casa de la Vall, la sedia dal Cussegl General]]
Il bajetg il pli remartgabel d’Andorra la Vella è la [[Casa de la Vall]] ch’è vegnida erigida en il 16avel tschientaner tempriv e che serva dapi l’onn 1702 sco domicil dal [[Cussegl General da l'Andorra|Cussegl General]] (il parlament da l’Andorra).

La baselgia parochiala è consecrada a Son Steffan (Sant Esteve) e conserva l’apsida ed il clutger romanics dal 11avel tschientaner.

En il sid da la citad chatt’ins la baselgia romanica da Santa Coloma cun in clutger radund.

== Citads partenarias ==
* [[Valls]], [[Catalugna]], [[Spagna]] – dapi ils 2 da favrer 1967<ref name="informatiu comunal">''Valls-Andorra-Foix: els lligams històrics, culturals i gastronòmics'' en [https://web.archive.org/web/20111215202802/http://www.andorralavella.ad/opencms/export/sites/wca/contents/_docs/10MAR/informatiu_comuna6f.pdf ''Informatiu comunal''. núm. 06/2010], p. 16 (datoteca PDF, 7,90 MB)</ref>
* [[Foix]], [[Midi-Pyrénées]], [[Frantscha]]<ref name="informatiu comunal"/>
* [[Sant Pol de Mar]], Catalugna, Spagna – dapi ils 24 da fanadur 2010<ref>''[http://www.diariandorra.ad/index.php?option=com_k2&view=item&id=5532&Itemid=413 Andorra la Vella i Sant Pol de Mar oficialitzen el seu agermanament]'' en ''[[Diari d'Andorra]]'', 24 da fanadur 2010, consultà ils 19 da settember 2010</ref>

== Colliaziuns ==
{{Commonscat|Andorra la Vella}}

== Referenzas ==
<references/>

{{Navigaziun Andorra}}
{{chapitalas stadis d'Europa}}

[[Categoria:Chapitalas da stadi]]
[[Categoria:Andorra la Vella| ]]