Maria Madleina

Ord Wikipedia
(renvià da Maria Madleina)
Questa pagina è scritta en sursilvan.

Maria Madleina - Biografia d'ina lavunza in'ovra da Theo Candinas.

Resumaziun dil cudisch[modifitgar | modifitgar il code]

Il cudisch Maria Madleina - Biografia d'ina lavunza sebasa sin ina vera historia. Il cudisch setracta dalla veta d'ina lavunza che senumna Maria Madleina. Il raquintader dalla historia, Remigius, che vegn denton mo numnaus Remi, ei in amitg da Maria Madleina. El ei biebein 20 onns pli giuvens ch'ella. Els han empriu d'enconuscher in l'auter en in'ustria da parlers cura che Remi haveva entuorn vegn onns. En quella ustira han els buiu e cantau e silsuenter han els schizun passentau ina notg ensemen. La damaun suenter ed en biaras sentupadas suenter raquenta Maria Madleina l'entira historia da sia veta a Remi, quei che lez raquenta aunc inagada al lectur dil cudisch.

Maria Madleina ei carschida si en Surselva en in vitg che senumna Planezzas en ina famiglia fetg paupra. Siu bab era alcoholicher e duvrava adina ils paucs daners che la famiglia veva. Gia da mattatscha stueva Maria Madleina ir a luvrar e savens engulava ella era per che la famiglia hagi enzatgei da magliar sin meisa. Ses patruns han bunamein adina mulestau, sfurzau e schizun abusau ella.

Suenter scola fa Maria Madleina in emprendissadi sco cuschiniera ella Bassa, a Wahlbach. Leu vegn ella en speronza igl onn 1926. Il bab digl affon vul denton saver nuot da siu affon e perquei pagan ils geniturs da quel ina summa a Maria Madleina per ch'ella ditgi buc tgi che seigi il bab da siu affon illegitim, Gion. La mumma da Maria Madleina intervegn pér suenter dus onns d'in vischin a Planezzas ch'ella seigi vegnida tatta e va sinaquei immediat ella Bassa nua che Maria Madleina lavura en ina cantina da militar. Silsuenter pren ella a casa il buob e sia feglia Maria Madleina. Lezza va lu a luvrar ferton che siu fegl stat a casa tier sia tatta. Maria Madleina marida in Talian che senumna Paolo Steffani. Cuort suenter vulan els denton puspei schar sparter, perquei che Paolo haveva aunc autras dunnas sper Maria Madleina e schizun affons. Quei reussescha denton mo cun gronds problems, perquei che la baselgia leva buc annullar lur lètg. Suenter marida ella Giovanni, medemamein in Talian. Cun el stat ella ensemen tochen ch'el miera. Maria Madleina ha luvrau fetg dir duront si'entira veta sco lavunza. Cura ch'ella vegn pensiunada vegn ella denton pli e pli malsauna e la finfinala sto ella ceder ed ir ella casa da vegls, nua ch'ella miera lu era.

Tgi?[modifitgar | modifitgar il code]

Maria Madleina[modifitgar | modifitgar il code]

Maria Madleina, la protagonista dil cudisch, ei ina persuna sincera e fetg directa. Ella gi adina quei ch'ella patratga. Aschia ha ella gia fatg stupir enqualin e quei plai naturalmein buca a tuts. Denton emporta ei buca bia ad ella tgei che la glieud discuora ni tratga dad ella. Era cura che siu vitg ha intervegniu ch'ella hagi in fegl illegitim, haveva ella buca gronds problems cun quei e seturpegiava era buca persuenter, cuntrari a sia mumma ed il rest da sia famiglia. Quei muossa ch’ella ei ina femna fetg ferma. Da quei temps e cunzun els pigns vitgs muntagnards e catolics era ei numnadamein ina vergugna d'haver in affon illegitim.

Maria Madleina ei adina dil meini, che tschella glieud dueigi gl'emprem scuar avon sia casa enstagl da catschar en il nas en autras caussas che pertuchien els nuot. Ella ha era ina certra raschun da patertgar aschia, cunquei ch'ella ha vegniu a saver bia fatgs dubius entras sia lavur sco lavunza e sa perquei che buca tut ils signurs ein aschi bia megliers co els vulan far crer. Ella ha perquei ina certa gretta encunter la "megliera glieud" per la quala ella ha da luvrar ed accentuescha era adina puspei siu punct da vesta en quei grau.

Quei ch'ei intressant ei che Maria Madleina ha neginas retenientschas pertuccont sia sexualitad, schegie ch'ella ei vegnida abusada pliras gadas da mattatscha. Gia da giuvna s'encorscha ella dil fatg ch'ella sa far diever da sia sexualitad per survegnir ni contonscher quei ch'ella vul e quei trai ella lu era a nez. Da mattatscha per exempel scheva ella tuccar en umens siu tgierp per survegnir in toc carn ni in toc caschiel ch'ella saveva lu purtar a casa per sia famiglia. Aunc en vegls onns ha Maria Madleina l'illusiun che tut ils umens sescarpien per ella. Ins senta era ch'ella ha bugen ils umens e ch'ella ha buca in odi encunter els, sco ins savess forsa tertgar suenter tut quei ch'ella ha fatg atras.

Maria Madleina sa ir entuorn ualti bein cun novas situaziuns. Schegie ch'ella senuspeva all'entschatta da stuer ir en ina casa da vegls ha ella priu en vesta, che quei ei in pass necessari cunquei ch'ei mava adina mender cun sia sanadad ed ella era buca pli habla da menar siu dacasa sco pli baul. Pli veglia ch'ella vegneva e pli gronds ch'il caos en sia habitaziun daventava.

Maria Madleina semida fetg cun ils onns. Pli veglia ch'ella vegn e pli dirs che siu tgau vegn e pli malcuntenta ch'ella para dad esser cun sesezza. Egl asil ei ella fetg lunatica, cura ch'ella sentupava aunc cun Remi el marcau era ella denton adina da buna luna, rieva e fageva bia sgnoccas. Schizun certas parallelas tier siu bab selain trer, cunquei ch'ella entscheiva a beiber pli e pli bia alcohol cura ch'ella vegn pli veglia. Il fatg ch'ella less aunc ir ina davosa gada a Wahlbach, nua ch'ella ha luvrau biars onns da giuvna en ina cantina da militar, demuossa ch'ella ei aunc sco femna veglia alla retscherca da sia giuventetgna sparida. Forsa vul ella era serrar cun quei capetel da sia veta entras visitar quei liug ina davosa gada.

Egl asil sesiemia ella fetg bia ed adina mender. Certs da quels siemis ein ualti metaforics. In siemi che accumpogna ella adina puspei ei il suandont: Maria Madleina ei sin ina plazza avon ina casa gronda e biala e vul ir dalla scala lada da crap si encunter las portas immensas da quella casa. Denton reussescha ei mai ad ella dad ir si tochen tier las portas. Ina gada ha ella dumignau dad ir si tochen tier las portas, lu ein ellas denton seserradas gest avon siu nas.

Quei siemi savess’ins interpretar aschia che quei baghetg simbolisescha il giuvenessendi, ina casa gronda cun ina scala da crap. Il gi dil giudezi vul ella ir tier Niessegner per che lez laschi ir ella tochen enta parvis. Quei vul gir che Maria Madleina vul murir, ella vesa negin senn pli en sia veta egl asil e spetga mo pli la mort. Denton reussescha ei mai ad ella da murir, ella sto aunc spitgar empau pli gitg sin quei gi e forsa far pasch cun sesezza entochen ch'ella astga murir.

Schegie che Maria Madleina ei vegnida educada fetg religius ha ella in grond odi encunter la baselgia catolica dapi ch'ella ha schau sparter da siu emprem um Paolo. Quella era numnadamein encunter ch'els dus laschien sesparter e Maria Madleina ha stuiu ir tochen a Roma per pagar al Papa ina gronda summa daners per che la separaziun funcziuneschi. Perviada tut quels problems vul ella buca pli maridar en baselgia la secunda gada. Aschia numna ella paders adina "Pfaffa" e fa era adina legher da Remi perquei che lez leva inagada vegnir augsegner ed ha schizun empruau da converter la pucconta Maria Madleina e far “in meglier carstgaun” dad ella. En quei connex vegn Maria Madleina era cumparegliada cun la Maria Madleina dalla Bibla.

El cudisch dat ei enzacontas parallelas denter quellas duas femnas. Maria Madleina era la pitauna (quei che la baselgia catolica pretenda) ni l'amitga/dunna da Jesus. Tier Maria Madleina el cudisch san ins mintgaton era buca distinguer schebein ella sedeporta sc'ina pitauna ch'emprova da survegnir tut ils umens ni sch'ella ei ina persuna che vul semplamein mo schenghegiar sia carezia a tuts.

Vinavon ston ins gir che Maria Madleina ei ina persuna cun fetg bia humor. La maniera ch'ella ha da formular e raquintar ei fetg divertenta. Ella fa bia sgnoccas ironicas dad auters, mo era da sesezza. Denton ha ella era in temperament sanguinic e siu caracter ei nuncalculabels. Ei sa esser che sia luna semida naven dad ina secunda tier l'autra. Quei muossa ch'ella ha ton in caracter ualti difficil, denton eis ella era ina persuna fetg speciala el senn positiv ed il lectur ha bia simpatia per ella naven dall'entschatta entochen alla fin dil cudisch.

Katrina Patzig[modifitgar | modifitgar il code]

  • mumma da Maria Madleina
  • vegn “d’anoragiu“
  • ei fetg pietusa
  • ei da buna fei
  • famiglia ei fetg paupra
  • schubergiava


Signur Patzig[modifitgar | modifitgar il code]

  • bab da Maria Madleina
  • ei in bueder (sto ir en in asil d’alcoholichers)
  • ei violents (petga sia dunna)
  • sto ir el survetsch militar dil temps dall’emprema uiara mundiala

Gion[modifitgar | modifitgar il code]

  • ei il fegl illegitim da Maria Madleina
  • enconuscha buc siu bab
  • Bab ha pagau 10'000 francs ed ei silsuenter mai pli s'annunziaus
  • nescha igl onn 1926
  • stat suenter ch’el ha dus onns tier sia tatta (Katrina Patzig)
  • va a scola a Planezzas
  • va suenter scola anoragiu a star cun Maria
  • fa in emprendissadi sco scrinari
  • marida ed ha dus affons
  • fa igl ustier
  • ei paupers
  • Ei gia baul vegnius criminals
  • engola adina puspei raps da sia mumma
  • Mava bia en casinos a sfarlatar daners


Remi[modifitgar | modifitgar il code]

  • All'entschatta dil cudisch vida far la matura
  • studegia teologia e cala suenter treis onns cul studium
  • studegia giurisprudenza
  • Praticum sco giurist
  • lavura sco advocat
  • Vul converter la pucconta Maria Madleina

Paolo Steffani[modifitgar | modifitgar il code]

  • igl emprem um da Maria Madleina
  • vegn dall’Italia
  • va cun cavals cun schletra el liug da cura
  • ei in bi giuven
  • ha autras dunnas ed affons


Giovanni[modifitgar | modifitgar il code]

  • ei igl secund um da Maria Madleina
  • vegn da Cremona
  • ha mintg’onn dad ir ell’Italia per enzaconts meins
  • ha duas feglias
  • Viva ensemen cun Maria Madleina tochen sia mort


Nua?[modifitgar | modifitgar il code]

  • Planezzas (“leusi“): Maria Madleina crescha si a Planezzas
  • Castel: Maria fui da casa, da l’autra vart dalla val
  • Landras: Maria Madleina ei fumitgasa tier in pur
  • Wahlbach, Aarau: Maria Madleina ha luvrau leu
  • Aris: liug da cura, Paolo lavura leu
  • Passa: Maria Madleina stat leu in temps
  • Crana: Maria Madleina e Paolo maridan
  • Ruma: Maria Madleina sto ir per lubientscha per maridar Giovanni
  • Cremona: Il marcau nativ da Giovanni
  • Vera: Maria Madleina e Giovanni maridan


Cura?[modifitgar | modifitgar il code]

  • Maria Madleina nescha ca. il 1906
  • Igl onn 1926 survegn Maria Madleina in buob (Gion)
  • 1912-1914 ei Signur Patzig egl asil d’alcoholichers
  • Ca. 1927 ston ils davos caputschins bandunar il Grischun
  • 1984 votaziun, sch’ina dunna lai sparter d’in um jester, daventa ella puspei burgheisa Svizra

Raquintaziun: Il text ei cronologics, cun paucas excepziuns. Igl ei ina scursaniziun, perquei che l’entira historia cuoza en verdad bi e bein in entir tschentaner.

Fatgs historics: 1914-1918: 1. uiara mundiala; Signur Patzig sto ir el survetsch militar, las dunnas han stuiu surprender la lavur dils umens


Co?[modifitgar | modifitgar il code]

Remi raquenta ord si’atgna perspectiva (Jeu). El emprova da raquintar culs plaids che Maria Madleina duvrava da risdar sias experientschas ord sia veta.(dialect, plaids tudestgs) Il text ei baghegiaus si sco suonda: Remi fa mintgaga las introducziuns, lura suondan las raquintaziuns da Maria Madleina.

Lungatg e mieds stilistics[modifitgar | modifitgar il code]

Ei dat en egl che Maria Madleina deriva buca d'ina famiglia nobla ni beinstonta, mobein che sia famiglia era paupra. Ella discuora in dialect da parlers, il dialect "jen".Ella drova biars plaids tudestgs, mintgaton raquenta ella era entiras passaschas per tudestg perquei ch'ils plaids vegnan buc endamen ad ella per Romontsch ni perquei ch'ella ei buca pli disada da discuorer Romontsch, damai ch'ella viva gia da ditg ella Bassa.

Las parts che vegnan raquintadas da Maria Madleina ein vegnidas screttes el code restrenschiu, quei vul gir ch'ella saveva buc discuorer aschi bein Romontsch.


Tgei dat en egl?[modifitgar | modifitgar il code]

Igl ei fetg special, ch’ei vegn scret en in lungatg plitost dalla via (romontsch da parlers) e ch’ei ha schizun parts tudestgas.


Indicaziuns da fonatunas:

  • fotografia: www.biblioteca-trun.ch