Augusta Raurica

Il teater roman dad Augusta Raurica

Augusta Raurica, er enconuschent sco Colonia Augusta Rauricorum, è ina colonia dal temp roman situada a la riva sid dal Rain intgins kilometers en l’ost da Basilea. L’emprim ha quella appartegnì a la provinza Germania Superior ed a partir da l’onn 297 a la provinza Maxima Sequanorum (en la prefectura Gallia entaifer la diocesa Dioecesis Galliarum) cun sedia da l’administraziun civila a Besançon. Las restanzas da la colonia sa chattan oz surtut en la vischnanca dad Augst (BL), per part er en la vischnanca da Kaiseraugst (AG). Las lavurs d’exchavaziun e da restauraziun cuntinueschan anc adina.

Fundaziun da la colonia

Colonna romana

Restanzas dal tempel

Tenor l’inscripziun sepulcrala dal chau d’armada da Caesar Lucius Munatius Plancus è vegnida fundada ina colonia en il territori dals Rauracs probablamain ils 21 da zercladur da l’onn 44 a.C. Da quel temp n’han ins però pudì cumprovar fin uss nagins chats. Igl è pussaivel che la colonia numnada n’ha betg pudì vegnir realisada – en consequenza da la guerra civila ch’è prorutta suenter la mort da Caesar – ubain che la colonia da Plancus n’è betg vegnida fundada sper Augst, mabain a Basilea (Basilia).

Ina colonisaziun romana durabla ha però pir gì lieu suenter la conquista da las Alps Centralas sut l’imperatur Augustus l’onn 15 a.C. Il pli vegl chat ch’ha pudì vegnir cumprovà fin qua cun agid da la dendrocronologia deriva da l’onn 6 a.C.

Il num da la colonia

L’inscripziun da fossa da Munatius Plancus inditgescha sco num da la colonia be a moda generala ‹Colonia Raurica›. In’inscripziun fragmentara dal temp dad Augustus menziunesch ina Colonia P[aterna](?) M[unatia](?) [Felix](?) [Apolli]naris [Augusta E]merita [Raur]ica. Sco ch’il term ‹Emerita› mussa – premess che la reconstrucziun da l’inscripziun è correcta – sa tractavi d’ina colonia da veterans.

Abstrahà da questa perditga rudimentara chatt’ins emprimas cumprovas segiras dal num Augusta pir tar il geograf Ptolemaeus vers 150 s.C. (en furma greca sco Augústa Rauríkon, quai che correspunda al num latin Augusta Rauricorum).

Cun quai sa metta Augusta Raurica en retscha cun pliras autras colonias ch’èn vegnidas fundadas dal temp dad Augustus. Igl existan numnadamain anc duas ulteriuras impurtantas basas dal plan da conquistas dad Augustus che portan il surnum da l’imperatur: Augusta Praetoria al pe sid dal Grond Son Bernard, oz Aosta, ed Augusta Vindelicum, oz Augsburg, sco avantposta vers il Danubi. Questas trais Augustae enserran las Alps occupadas dad Augustus en furma d’in triangul, il qual drizza sia vasta basa dal Cumbel dal Rain fin al Danubi vers la Germania betg occupada.

Posiziun geografica

Tipic furnel dal temp roman

En il decurs da las exchavaziuns èsi sa mussà che la citad giascha sin ina planira auta, betg lunsch davent dal Rain. Il flum Ergolz ed il Violenbach han maglià or da la terrassa in triangul, dal qual la basa sa chatta a l’ur nord dal Giura ed ha ina ladezza da ca. 1 km. Il ‹piz› dal triangul guarda vers il Rain situà en il nord e furma in chau che sa numna Kastelen e che regorda pia ad in chastè (castellum). La distanza da la basa fin al punct da culminaziun dal triangul mesira medemamain radund 1 km. Sin questa surfatscha auta ch’è circumdada en il vest, en il nord ed en l’ost da rievens spundivs han ins erigì la citad. Las indicaziuns da l’architect dal plan da la citad, il qual aveva concepì il plan orizontal e l’extensiun da la citad, han ils geometers transponì sin la cuntrada. A mintga edifizi public impurtant han ins attribuì sia plazza. En emprima lingia vala quai per il tempel dal dieu principal Jupiter cun l’altar grond davant il punct central sontg, a partir dal qual è vegnida concepida la rait da vias. Per quest intent han ins l’emprim tratg tras il triangul ina lingia longitudinala che deviescha da la direcziun nord per 36° vers vest; per lung da quella è vegnida construida la via principala da la citad. Parallel tar questa lingia longitudinala han ins concepì ulteriuras vias en ina distanza da mintgamai 55 meters. Alura è l’axa longitudinala vegnida sutdividida en 16 parts tuttina grondas che mesiran mintgamai 66 m (225 pes romans). Ils puncts da tagl han ins collià a 10 vias traversalas. Uschia è resultada ina rait da vias rectangulara e quartiers da citad da ca. 50 sin 60 meters. La via è vegnida munida cun in fundament solid da glera e da mintga vart supplementarmain cun foss d’aua. Las vias principalas disponivan en pli da vias da peduns cuvertas ch’eran spartidas dal traffic tras retschas da colonnas.

Ils cunfins da la colonia

Bist da Minerva

Ils cunfins da la Colonia Raurica na sa laschan betg pli fixar cun tutta segirezza. Ins emprova da deducir quels or da la retrospectiva cun prender en mira l’extensiun da l’Augstgau dal temp medieval tempriv. Tenor quai avess la colonia tanschì davent da Basilea dal Rain si fin a la sbuccada da l’Aara, alura da l’Aara si fin a la sbuccada da la Sigger sutvart Soloturn, da qua fin a la Lüssel e silsuenter per lung da la Birs puspè fin a Basilea. Questa supposiziun para però da correspunder be parzialmain a la realitad. Tenor perscrutaziuns pli novas dependevan numnadamain bains purils cun buls da quadrels da las legiuns da Vindonissa er administrativamain dal champ da legiunars da Vindonissa, oz Vindisch (AG). Tals bains tanschan però sur il Bözberg fin a Frick ed en la val vischina dal flum Sisseln, la quala vegn cunfinada en il vest tras la Mumpferfluh che croda andetgamain vers il Rain. Or da las relaziuns geograficas po perquai vegnir concludì che la Colonia Raurica tanscheva en l’ost fin al Mumpf dad oz (mons firmans = muntogna da finiziun, da cunfin). Interessantamain sa chattava en quest lieu medemamain in’insla dal Rain cun in’autra colonia romana che correspunda a la citad odierna da Bad Säckingen (l’etimologia da quest num stat en connex cun la provinza Maxima Sequanorum dal temp da Diocletian; il bratsch dal Rain situà en il nord, il qual sparteva l’insla da la terra franca tudestga, è vegnì emplenì l’onn 1830). En il vest vegn, sco gia menziunà, ad esser stà staziunà in post da duana en vischinanza da la sbuccada da la Birs sper Basilea. Fossas a cremaziun dal temp preroman ch’èn vegnidas chattadas il 1937 sper la baselgia da Neuallschwil laschan supponer ch’in tal post sa chattava er sper il stradun al nord che maina en direcziun da l’Alsazia (vers Blotzheim).

Tut en tut cumpigliava la Colonia Raurica uschia il chantun Basilea, la part inferiura dal Fricktal (AG) e la part orientala dal Giura situà en il chantun Soloturn. Quai dat in territori da radund 700 km².

Ulteriur svilup

Visualisaziun da l’amfiteater

Mosaic

Suenter sia fundaziun è il lieu sa sviluppà ad ina citad romana cun radund 10 000 fin 15 000 abitants, pia da dimensiun considerabla per las relaziuns al nord da las Alps. Dal temp da la pli gronda fluriziun – durant il lung temp da pasch dal prim al terz tschientaner – disponiva Augusta Raurica da tut quai che tutgava tar la vita romana. Igl aveva in teater, in amfiteater, in forum principal, divers forums pli pitschens, in aquaduct, divers tempels e plirs bogns publics. Ed er il mastergn fluriva: uschia fimentav’ins per exempel schambun e charnpiertg per l’export en autras parts da l’Imperi roman.

Vers l’onn 250 ha in grond terratrembel destruì considerablas parts da la citad. Vitiers èn vegnidas pli tard ulteriuras destrucziuns tras invasiuns dals Alemans e/u da truppas romanas sblundregiantas dal temp da la crudada dal Limes. En consequenza da quai èn sa furmads dus novs abitadis, ils dus Augst: d’ina vart la colonia marcantamain pli pitschna situada sin la collina dal castel dad Augst, da l’autra vart l’impurtanta basa Castrum Rauracense situada al Rain e munida cun in mir da citad. Quests dus novs abitadis furman quasi l’origin dals dus vitgs dad oz, Augst e Kaiseraugst.

A l’entschatta han omadus vitgs però furmà in’unitad sut il num Augst e sa chattavan en l’Augstgau. L’onn 1442 èn ils dus lieus alura vegnids spartids per lung dals flums Ergolz e Violenbach. Il territori situà al vest dal cunfin ha vinavant fatg part dal domini da Basilea ch’è s’allià il 1501 a la Veglia Confederaziun. L’onn 1833 è Augst daventà ina part dal chantun Basilea-Champagna.

La part dal Frickgau situada en l’ost dal cunfin Ergolz e Violenbach – il territori da Laufenburg – è vegnì sut domini habsburgais. Per pudair differenziar meglier ils dus lieus, è quest ultim vegnì numnà uss – pervi da l’appartegnientscha al Sontg Imperi roman – Kaiseraugst. Quest lieu è pir vegnì il 1803 tar la Svizra, suenter ch’ils territoris habsburgais en la regiun eran ids a perder en rom da las Guerras da coaliziun.

L’amfiteater dad Augusta Raurica è vegnì erigì l’onn 200 s.C. e purscheva plazza a 6000 aspectaturs. Ma gia suenter 70 onns è l’amfiteater ì en decadenza. Ozendi serva l’amfiteater restant (ch’è vegnì reconstruì al lieu original) sco tribuna al liber per concerts e festas popularas. En pli han ins installà ina preschentaziun multimediala.

Situaziun odierna da las exchavaziuns

Il museum furma la reconstrucziun d’ina chasa romana

Stgazi d’argient da Kaiseraugst

Ina gronda part dals edifizis romans è vegnida perscrutada e conservada tras exchavaziuns. Igl èn quai en emprima lingia edifizis publics:

• il teater, il qual furma in’unitad architectonica cun
• il tempel sin il Schönbühl
• il forum principal cun il tempel da Jupiter, la basilica ed il lieu da reuniun dal cussegl da la citad
• l’amfiteater, dal qual èn però sa mantegnidas restanzas be rudimentaras
• l’aquaduct che provediva Augusta Raurica nà da Liestal cun aua da baiver (or dal flum Ergolz); quel sa lascha visitar en il Heidenloch a Liestal ed en il nordost da Füllinsdorf.

Vitiers vegnan divers edifizis privats (ina taverna, ina pasternaria, ina vaschlaria e furns da brischar quadrels) sco er in tschancun dals chanals d’aua persa. Radund 80 % dal territori ch’era surbajegià dal temp dals Romans n’han ins percunter betg anc perscrutà. Augusta Raurica vala sco citad romana il pli bain mantegnida al nord da las Alps, damai ch’i n’è sa sviluppada sin ses territori nagina citad medievala u moderna. En vastas parts da la vischnanca dad Augst regia in scumond da bajegiar ordvart rigid. Lubientschas da bajegiar vegnan be concedidas a moda restrictiva e suenter vastas examinaziuns archeologicas. Tenor la politica d’exchavaziun vertenta duain parts dad Augusta Raurica vegnir conservadas sapientivamain en la terra per generaziuns futuras.

Museum e chasa romana

Ils pli impurtants chats, per exempel il stgazi d’argient da Kaiseraugst u la statuetta da Victoria, èn vegnids rendids accessibels a la publicitad en il Museum roman ad Augst, ensemen cun in edifizi sper il teater ch’è per part vegnì reconstruì.

Litteratura

• Karl Stehlin: Bibliographie von Augusta Raurica und Basilia, en: Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde 10 (1911), p. 38–180 (digitalisat).
• Ludwig Berger: Führer durch Augusta Raurica. ISBN 3-7151-5003-3. Ediziun pli nova: Schwabe, Basilea 2012, ISBN 978-3-7965-2841-5.
• Jahresberichte aus Augst und Kaiseraugst. Amt für Museen u. Archäologie d. Kantons Basel-Landschaft, Liestal. Römermuseum Römerstadt Augusta Raurica, Augst 1.1980 (1972–1975) – 4.1984 (1978–1983); 5.1985ss.
• Max Martin: Das spätrömisch-frühmittelalterliche Gräberfeld von Kaiseraugst, Kt. Aargau. Teil B: Kataloge und Tafeln, Derendingen 1976 (Basler Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte, tom 5 B); Teil A: Text, Derendingen/Solothurn 1991 (Basler Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte, tom 5 A).
• Jahresbericht Römerhaus und Museum Augst. Römermuseum, Augst 1962–1972.
• Forschungen in Augst. Stiftung Pro Augusta Raurica. Römer-Museum, Augst-Basilsea 1.1977, 2.1975ss.
• Ausgrabungen in Augst. 4 toms. Stiftung Pro Augusta Raurica, Basel 1948ss.
• Augster Museumshefte. Römermuseum, Augst 1.1976ss.
• Teodora Tomasevic Buck: Augusta Raurica. Probleme, Anregungen und Neufunde. Bregenz 2003. ISBN 3-901802-13-4
• Marion Benz: Augusta Raurica. Eine Entdeckungsreise durch die Zeit. En: Archäologie der Schweiz. (as.) Mitteilungsblatt SGUF, Basel 26.2003, p. 2–84.
• Barbara Pfäffli: Kurzführer Augusta Raurica. Augusta Raurica, Augst 2010, ISBN 978-3-7151-4006-3.

Colliaziuns

 Commons: Augusta Raurica – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

• Römerstadt Augusta Raurica