Foura Chagnoula
La Foura Chagnoula es ün cuvel sper Ardez in Engiadina bassa (Svizra).
Situaziun
[modifitgar | modifitgar il code]La Foura Chagnoula es situada a 1475 m.s.m var 800 m a l’ost dal center dal cumün dad Ardez, aint in üna cuntrada cun god e plaina sfessas. Üna foura cun ün diameter da trais meters maina verticalmaing aint il cuvel dad üna chafuolezza da 28,2 meters. La foura as rechatta ca. 50 m sur la viafier retica e var 80 m sur la via principala 27.
Ütilisaziun dal cuvel
[modifitgar | modifitgar il code]Il cuvel es cuntschaint da vegl innan e gniva ütilisà per l'allontanamaint da cadavers d'animals: Inters püerchs, bouvs, vadels, vachas e chavals morts gnivan büttats aint illa foura.
Grazcha a l’otezza dal cuvel nu penetraiva ingün'odur da cadaver oura, adonta da la gronda massa d'armaints morts büttats aint a la foura. Hoz es il piz da la muntogna da cadavers situà 14,7 meters suot l'entrada e ragiundscha dimena circa la mezz'otezza dal cuvel.
Grazcha a quist cuvel nu staiva il cumün parderdscher dürant tschientiners - sco prescrit normalmaing illa regiun - ün lö ufficial per cadavers ingiò cha'ls animals d’eiran d’interrar almain 1,25 meters suot la surfatscha da la terra.
Construcziun da la viafier 1909 fin 1913
[modifitgar | modifitgar il code]L'entrada da la foura es situada orizontalmaing 60 meters davent dal traget da la Viafier retica Bever-Scuol/Tarasp.
Dürant la construcziun dal traget da la viafier a partir dal 1909 as faiva cun dret pissers scha la gallaria Craista (500 meters) be suot la staziun d’Ardez pudess tocker il cuvel, pustüt perquai chi nun as cugnuschaiva las dimensiuns dal cuvel quella jada.
Effectivamaing nu s'extenda il cuvel tenor il savair actual fin al nivel da la gallaria, perquai nun haja dat ingüna colliaziun tanter il cuvel e la gallaria.
Exploraziun
[modifitgar | modifitgar il code]Il cuvel gnit perscrutà e masürà la prüma jada al principi da schner dal 1965, da commembers da la Società Svizra da Speleologia. Üna gruppa plü gronda dal lö exploret il cuvel il schner dal 1986.
Uschigliö nun es il cuvel accessibel al public. La foura vain sgürada dad üna saiv cun l'otezza dad ün uman.
Litteratura
[modifitgar | modifitgar il code]- Jon Claglüna: Höhle als Tierfriedhof in Ardez (La Foura Chagnoula). Aint in: Bündner Kalender, Ann. 156, 1997, p. 88–89.
- Jon Claglüna: Ardez – Ortsgeschichte. Ediziun privata, Ardez 2001.