Patua friburgais
Il patua friburgais (patê fribordzê u patê gruvèrin, per franzos patois fribourgeois u patois gruérien) è ina gruppa da dialects francoprovenzals ch'è vegnan discurids en la part romanda dal chantun Friburg en Svizra, oravant tut en la Gruyère
Ils differents dialects dal patua friburgais èn:
- Gruvérin (Gruyère e Veveyse)
- Patua da la Haute-Glâne
- Broyard
- Kouètse (patua da la planira, surtut da la Sarine-Campagne)
Istorgia
[modifitgar | modifitgar il code]Il 1886 han ins scumandà il diever dal patua en la scolas dal chantun Friburg. Il reglament da scola stipulescha che «Il diever dal patua è strictamain scumandà en las scolas. La lingua franzosa ed il tudestg da scrittira èn las sulettas linguas lubidas en l'instrucziun. [...] Ils scolasts procuran ch'il medem vala ordaifer la scola ed en las conversaziuns tranter ils uffants.». Quest'interdicziun era en vigur fin il 1961, cura ch'il deputà Joseph Brodard (meglier enconuschent sco cumponist cun il pseudonim «Dzojè a Marc») l'ha fatg abrogar.
Scripturs en patua
[modifitgar | modifitgar il code]- François-Xavier Brodard, numnà Jévié, spiritual a La Roche (1903–1978)
- L’Abbé Joseph Bovet, professer da musica e compositur (1879–1951)
- Anne-Marie Yerly
- Léon L’Homme
- Francis Brodard
- Joseph Toffel, autur da cumedias, tocs teater e chants en patua (1918–1996)
Uniuns
[modifitgar | modifitgar il code]La Société des patoisans de la Gruyère (en patua: Chochyètâ di patêjan de la Grevîre, rum. Uniun dals pledaders dal patua da la Gruyère, fundada il 1984) ha sco finamira da mantegnair la conuschientscha ed il diever dal patua friburgais. Ella è enconuschenta sco editura d'in dicziunari putua-franzos e da curs da conversaziun. Joseph Comba, il president da la Société, ha translatà in tom da la seria da comics Tintin, L'Affaire Tournesol, ch'è cumparì l'emprima mesadad dal 2007 a chaschun dal tschientavel di da la mort d'Hergé cun il titel L'Afére Tournesol.