Artitgels da Glion
La litteratura istorica cumpiglia sut il titel Artitgels da Glion ils tschintg artitgels dal 1513 davart la Vuclina e las leschas da las Trais Lias dal 1524/26.
En connex cun l'istorgia dal linguatg rumantsch èn els d'impurtanza, perquai ch'ils A. han pussibilità a las plaivs d'eleger sez plevon e confessiun, uschia che la Refurma ha pudì sa derasar en il Grischun.
Pravendas grischunas dastgan vegnir affidadas be a spirituals grischuns. Il spiritual sto administrar sez sia pravenda, abitar en il territori da quella, pastorar quella en urden e manar ina vita seriusa. Sche quai n`è betg il cas, pon ils parochians spedir el ed eleger in auter. La giuridicziun clericala en fatgs civils/seculars vegn dismessa (cun excepziun da cas matrimonials) ed ils spirituals suttamess a la dretgira civila en cas da falliments civils. Baselgias e claustras na pon betg ertar (uschenumnà „maun mort“). Per impedir ch`ellas fetschian quai, dastgan testaments da moribunds vegnir redigids da spirituals be en preschientscha dals ertavels u da lur represchentants. Nagins spirituals, q.v.d. ni uvestgs ni avats ni paders ni prers, na dastgan eleger uffiziants civils/seculars, e nagin d`els è elegibel en tals uffizis u en dretgiras. Excepziuns èn admissiblas be a basa da contracts renconuschids. In tal contract è per exempel vegnì concludì per la Curt episcopala a Cuira. Las dieschmas pitschnas vegnan dismessas, las grondas reducidas ad in quindeschavel. Dismessa vegn medemamain la consegna da la giaglina da tschaiver. Ils tributs (prestaziuns feudalas) vegnan sminuids (e. u. v.). Quels aritgels stattan en stretg connex cun las revoltas purilas antifeudalas dal temp ch‘eran fitg intensivas guerrescas en la Svevia ed en il Tirol. Las formulaziuns correspundan als Artitgels da Sargans e da Meraun sco era a quels (generalmain enconuschents) da Memmingen.
Ils Artitgels da Glion dal 1526 relativs a la liberaziun dals dretgs feudals episcopals En nossas Trais Lias na dastgan nagin uvestg e nagina persuna da stan ecclesiastic metter autoritads civilas, avugads u mastrals. Mintga cussegl, dretgira e vischnanca duai eleger libramain ses uffiziants— cun excepziun dals uffiziants e servients da l‘uvestg. Nagins cass civils na dastgan vegnir purtads avant dretgira d‘appellaziun episcopala u avant in da ses advocats. Las dieschman, ils tschains ereditars ed autras prestaziuns feudalas betg ple debitadas al possessur d‘origin, dastgan vegnir cumpradas ora. • La reformaziun ei vegnida derasada pli spert, cun quai era il rumantsch • La baselgia catolica ha era entschet a scriver per rumantsch