Flecziun a dus casus

Ord Wikipedia

La flecziun a dus casus è ina reducziun dal sistem da casus latin en il temp da furmaziun da las linguas romanas. Dals sis casus oriunds restan be il casus rectus nominativ ed il casus obliquus accusativ. Exempels d'ina flecziun a dus casus sa chattan en il franzos vegl ed en l'occitan vegl sco era en il furlan vegl. Epigrafs (inscripziuns) lubeschan dentant la presumziun ch'ina flecziun a dus casus existiva en pli blers linguas e dialects romans vegls. Uschia è la distincziun da furmas da rectus ed obliquus era cumprovada per il catalan vegl ed il venet vegl. La distincziun da casus en il rumantsch ha survivì en tschertas expressiuns fixas, en la flecziun da l'adjectiv en l'idiom sursilvan ed en furmas tudestgadas da nums da lieus.

Dasper las linguas romanas disponan er il kumandschi ed il zaza d'ina flecziun a dus casus.

En il svilup da la reducziun dal sistem da casus indogermanic è la flecziun a dus casus ina fasa avant la perdita totala da la categoria casus. Da nomitiv ed accusativ è daventà il casus rectus, da tut ils auters il casus obliquus.

Exempel:

  • Nom: muri → mur rectus
  • Gen: murorum –
  • Dat: muris → murs obliquus
  • Acc: muros → murs obliquus
  • Abl: muris → murs obliquus

Relicts en il rumantsch[modifitgar | modifitgar il code]

Fin ca. 1200 s. Cr. distingueva il rumantsch dus casus dal substantiv. Uschia aveva il substantiv in'autra furma sch'el vegniva duvrà sco subject che sch'el serviva sco object. In relict vesaivel da questa distincziun mussan oz ils nums da vitgs (p. ex. Sagens/Sagogn, Truns/Trun). La furma 'Truns' vegniva duvrada sco subject: 'Truns è in bel vitg', entant che 'Trun' marcava l'object: 'Jau vom a Trun'. La lingua tudestga ha mantegnì ils vegls cas subject da quests nums.

Il rumen sco cas particular[modifitgar | modifitgar il code]

Il rumen, ch'è medemamain ina lingua romana, dispona era d'ina flecziun a dus casus (sch'ins excluda il vocativ ch'è senza relevanza per la sintaxa da frasas). L'opposiziun è en il rumen dentant in'autra, numnadamain da nominativ ed accusativ sin l'ina vart e da genitiv e dativ sin l'autra. Aifer la linguistica èn ins malperina, sch'i sa tracta d'ina nova formaziun u d'ina cuntinuaziun da la situaziun vulgar latina.

Exempel:

  • Nominativ/accusativ singular: casă (la chasa)
  • Genitiv/dativ singular: case (da la chasa, a la chasa)

Literatur[modifitgar | modifitgar il code]

  • Wilhelm Meyer-Lübke: Grammatik der romanischen Sprachen. Band 2: Romanische Formenlehre. Hildesheim: Olms, 1972 (Erstausgabe 1894).
  • Hans Rheinfelder: Altfranzösische Grammatik. 2. Teil: Formenlehre. München: Hueber, 1967.
  • Laura Vanelli: „La formazione del plurale in friulano e la ricostruzione diacronica“ in: Laura Vanelli: I dialetti italiani settentrionali nel panorama romanzo. Rom: Bulzoni, 1999, Seite 153-168.
  • Lorenzo Renzi: Nuova introduzione alla Filologia romanza. Bologna: il Mulino, 1994, insbesondere das Kapitel „Il sistema casuale e la sua evoluzione“, Seite 139-144.