Glina

Ord Wikipedia
La glina

La Glina (simbol: ☾; latin: luna) è il sulet satellit natiral da la Terra. Dapi la scuverta da trabants tar auters planets dal sistem solar – che vegnan per regla er numnads glinas – la numn’ins er Glina da la Terra per evitar scumbigls. Cun in diameter da 3476 km è la glina terrestra la tschintgavel gronda glina en noss sistem solar.

Davart l’origin da la glina terrestra vegn speculà dapi tschientaners. Dapi la mesadad dals onns 1980 è la teoria sa messa atras, che la glina saja sa furmada suenter ina collisiun laterala da la Proto-terra cun in object en la grondezza dal Mars, numnà Theia. Tenor questa teoria da collisiun ha ina part dal material ch’è rut davent dals dus objects cumenzà a girar enturn la Terra per sa furmar la tar la glina.

Moviments da la Glina[modifitgar | modifitgar il code]

La Glina gira en radund 27 dis ed 8 uras ina giada enturn la Terra. Durant quest viadi percurra ella – or da la perspectiva terrestra – differentas fasas: glina creschenta (vesaivla la saira); glina plaina (la Terra sa chatta tranter il Sulegl e la Glina); glina da digren (vesaivla la damaun); glina nova (la Glina sa chatta tranter il Sulegl e la Terra).

Damai che la Glina rotescha durant in tal percurs enturn la Terra gist er ina giada enturn sasezza, è be ina vart da la glina vesaivla nà da la Terra. La vart davos da la Glina è vegnida observada l’emprima giada l’onn 1959 tras sondas spazialas.

Per in observader sin la Terra leva er la Glina – sco ils ulteriurs objects dal tschiel – mintga di en l’ost, cuntanscha il zenit en il sid e va da rendì en il vest. Quest moviment supponì sa dat or da la rotaziun da la Terra enturn sasezza. Auter che tar il sulegl èn ils temps da lavada e da rendida da la Glina dentant betg adina la damaun e la saira, mabain percurran en il decurs dad in mais lunar in ciclus da 24 uras. En general pon ins dir: Tar carschen leva la glina da mezdi e va da rendì vers mesanotg; tar glina plaina leva la glina la saira e va da rendì la damaun; tar digren leva la glina da mesanotg e va da rendì vers mezdi; tar glina nova na pon ins betg observar la glina, damai ch’ella è da vesair durant il medem temp sco il sulegl e vegn illuminada da davos.