Il saltar dils morts

Ord Wikipedia
Questa pagina è scritta en sursilvan.

Il saltar dils morts ei ina ovra d'Ursicin G. G. Derungs dil onn 1982.

Il vischi alv sil laghet blau[modifitgar | modifitgar il code]

Tgei?[modifitgar | modifitgar il code]

Sin in laghet senoda in pign vischi da morts. El vischi ei ina gegia. Ella gegia sesanfla in truchet ed en quel in manuscret. Igl emprem fegl ei vits, il secund presenta il tetel „La princessa bandischada" e sil tierz fegl entscheiva la suandonta historia: Ei era ina gada ina princessa cun ina bellezia vusch che sunava gegia. Cu ella sunava e cantava schevan tuts, carstgauns ed animals egl entir reginavel, dad ina vart lur quitaus e mavan saltond tochen ella sala dil retg. Ei veva gia dau ch'in miert era levaus da mort en veta. Tuts eran ventireivels. In gi ei il signur dalla cassacca verda vegnius el casti ed ha getg al retg che sia feglia regi en verdad, e buc el. Retg seigi quel che hagi la pussonza e lezza hagi la princessa cun sia musica. Il retg less perquei prender naven la gegia alla princessa, mo sch'el pren naven la gegia ha sia feglia aunc adina la vusch, e lezza sa negin prender naven ad ella. Il retg damonda il signur per cussegl. El dessi scungerar la princessa cun sia gegia giudem il lag. E leu vegni ella a durmir, savend nuot da quella entira caussa. Il ruaus perpeten fussi il meglier, gi il signur. Il retg perencunter vuless mo in ruaus provisoric. Uss fan els in patg, ina tiarza persuna loiala hagi da decider. La historia duei vegnir messa ella gegia dalla princessa, e lezza en in vischi alv sil laghet. Sch'in paster d`alp vesa quei vischi e lu il scret ella gegia, vegn siat stads ina suenter l'autra tiel lag e raquenta lu siat ga quella historia e suna siat ga cun quella gegia, lu vegn la princessa puspei destadada e tut vegn ad esser sco avon. Mo sch'il paster fa buc tut quei, vegn la princessa a restar giudem il lag. Oz dierma la princessa aunc adina giudem il lag.

Tgi?[modifitgar | modifitgar il code]

Il raquintader Ella praula interna: La princessa che less atgnamein mo il bien per ils auters Il retg, il bab dalla princessa che less prender naven ad ella la gegia e sia vusch per ch'el sappi reger vinavon Il signur dalla cassacca verda che cusseglia il retg Il survient dil retg che meina neutier e naven las visetas dil retg Ils subdits che vegnan neutier sch'els audan la musica dalla princessa Il paster che vess dad esser la tiarza e loiala pesuna el patg dil retg e dil signur. El savess spindrar la princessa dil ruaus perpeten.

Nua?[modifitgar | modifitgar il code]

Il raquintader presenta la historia interna sper in laghet blau, alpin. Mo nua che quei lag sesanfla, ei buc menziunau ella historia. La historia interna ha liug el casti dil retg.

Cura?[modifitgar | modifitgar il code]

Il temps ei buc enconuschents. Il gi cura ch'igl raquintader legia la historia interna sa esser staus ier, denton era gia avon biars onns. Ei era denton in bi gi. Il temps raquintau cuoza bia pli gitg ch'il temps da raquintaziun.

Co?[modifitgar | modifitgar il code]

Igl autur ha scret ina historia, en quella historia dat ei aunc ina historia interna dalla princessa bandischada. Quella raquenta igl autur ni ina persuna nunenconuschenta. La perspectiva da raquintaziun ei heterodiegetica. Derungs scriva tut fetg detagliau ed aschia era real.

Lungatg[modifitgar | modifitgar il code]

Il lungatg ei buc grevs da capir. Denteren ha ei plaids pli vegls sco „de" enstagl „da", schiglioc ei la grammatica sco quella dad oz. Mintgaton scriva igl autur „da mi" e buc „a mi". Discuors direct exista, il bia denter il retg e sia feglia ni il retg ed il signur.

Tgei dat en egl?[modifitgar | modifitgar il code]

En egl dat ch'il raquintader raquenta da quei vischi sil lag, mo curios ei che negin ha viu el tochen uss. E quei era sch'el senoda adina puspei vi tochen tier la riva. E perquei ei la princessa aunc adina giudem il lag. Forsa ei quei in muossavia che less mussar che negin fa stem dils auters ni da quei che schabegia el contuorn.

Analisa[modifitgar | modifitgar il code]

Igl autur raquenta la historia ch'ei scretta sin quels cedels. La princessa ei la feglia dil retg, e pervia da sia vusch ei ella era il problem dil retg. In interess. Cun quei sa ella far ventirevels tuts. Mo pil retg vegn la gegia e la vusch dalla princessa in problem. Perquei sto il retg decider denter siu reginavel e sia feglia. Sch’el less esser vinavon retg, sto el scungerar sia feglia giudem il lag e sch’el lai sunar e cantar vinavon la feglia, sa el buc pli esser retg. Il signur dalla cassacca verda influenzescha il retg. El fa clar al retg ch'el ei buc pli gitg retg, sch'el lai sunar e cantar vinavon sia feglia. Il retg ha fetg bugen sia feglia, less denton tuttina prender naven la gegia ad ella. La gegia vala tut per la princessa. El sedamonda sch'el mondi memia lunsch cun siu agir, e quei tut mo per saver restar retg, sedecida denton tuttina pigl esser retg e scungerescha perquei sia feglia giudem il laghet. Aschia ha il retg ed il signur dalla cassacca verda la medema finamira, els lessen ch'il retg regi puspei senza l'influenza dalla feglia dil retg. Il signur less denton quei per adina ed il retg mo per in temps, aschia dat ei era leu differenzas. Atgnamein han il retg e sia feglia ina buna relaziun, mo cunquei che la musica ed il cant dalla princessa vegnan tier ina grevezia per il retg, sedecida el encunter sia feglia e quei muossa, che la princessa era tuttina buc fetg impurtonta per siu bab. Lez piarda pli bugen per adina sia feglia che sia pussonza. Il survient dil retg ha da gidar il retg e menar neutier il signur e la princessa. Il paster ei la tiarza e loiala persuna el patg dil retg e dil signur. El savess esser spindrader dalla princessa.


La columba alva el caset ded aur[modifitgar | modifitgar il code]

Tgei?[modifitgar | modifitgar il code]

Ei era ina gada ina columba alva. Per proteger e mussar la bellezia dalla columba, han ils possessurs mess ella en in caset tut special, in caset dad aur. Tuts vegnevan neutier per mirar la columba, ni siu caset. In um damonda, daco ch'ei laschien buc liber la columba, lu savessi ella purtar bia pli lunsch la pasch. Lu rispundan enzaconts ch'ella vegnessi lu tschuffa e fussi sco tut tschellas, ed il caset stessi lu era vits. In gi ei la columba sgulada ord il caset, in um emprova da pigliar ella, mo ella sgola adina in toc pli lunsch naven. Ella vegn adina pli segira dil sgular, e las colurs da sias plemas semidan pli e pli fetg, tochen ch'ins sa buc pli differenziar la columba alva dallas autras. Era il caset ei vegnius in caset sco ils auters. Tenor il tat dat ei aunc in'autra versiun da quella historia. En lezza seigi il caset vegnius restauraus e mess el museum.

Tgi?[modifitgar | modifitgar il code]

Il raquintader Il tat che vess in'autra versiun da quella historia Ils visitaders dalla columba che vegnan da lunsch mo per mirar la bellezia dalla columba alva ed il caset dad aur In um da pauca impurtonza che less puspei pigliar la columba ch’ei sgulaga naven La columba

Tgi cun tgi?[modifitgar | modifitgar il code]

Il raquintader raquenta la historia dalla columba, tenor il tat dat ei aunc in'autra versiun. Ils visitaders vegnan per mirar la columba alva. E quei um emprova da pigliar la columba cu ella ei sgulada naven. Ei dat buc bia relaziuns denter las persunas. Mintgina gioga per sesez. Mo els lessen tuts buc schar liber la columba, per ch'els hagien zatgei special.

Nua?[modifitgar | modifitgar il code]

Il liug concret ei buc descrets. Igl ei denton zanua en ina casa ed ella vischinonza ei in clavau.

Cura?[modifitgar | modifitgar il code]

Il temps ei era buc definius. La historia ha denton liug in gi.

Co?[modifitgar | modifitgar il code]

Igl ei ina raquintaziun el vargau. Il raquintader sauda buc tier la raquintaziun. La columba alva ei ina metafra, ella stat per in carstgaun che sa lubir a sesez ualti bia.

Tgei dat en egl?[modifitgar | modifitgar il code]

En egl dat ch'igl autur scriva denter las lingias ed ins capescha cun quei buc propi il senn da quella historia. La columba ei alva, biala e fetg speciala, mo sch'ils possessurs schessen sgular naven ella, fuss ella en cuort temps buc pli da differenziar dallas autras. Tiels carstgauns ei quei era aschia, quels che han bia daners, san realisar pli bia e crodan cun quei era si, mo sch'els vessen buc pli tut quels daners, fussen els forsa sco ils auters carstgauns.

Analisa pli detagliada: Lungatg=[modifitgar | modifitgar il code]

Igl autur ha scret quei capetel cun plaids sempels ed enconuschents, la historia ei perquei buc fetg greva da capir, mo ins sa buc propi tgei ch’il senn da quella historia ei. Las construcziuns ein buc specialas. Tier la grammatica dad ei buc bia differenzas da quella dad oz, in exempel ei ch'el scriva „de" e buc „da", ni „da mi" enstagl „a mi". Ei dat buc bia dialogs, il bia raquenta il raquintader che sa medemamein era esser igl autur. Cunquei dat ei era buc bia discuors direct ni indirect. Il lungatg ch'igl autur ha duvrau ei buc fetg elegants, el ei sco il lungatg da mintgagi.


Asil - historietta en quater vuschs[modifitgar | modifitgar il code]

Tgei?[modifitgar | modifitgar il code]

In niev signur ei vegnius a habitar egl asil da vegls. Quei ha fatg spert la curella. Tuts sedamondan tgi ch'el savessi esser ed emprovan da survegnir novas davart sia persuna. Da tscheina san els aunc adina buc bia, mo ch'el hagi ina brava cavalera alva. Il niev sesa giu alla meisa cun dus consorts ed in vegl scolast. Ed immediat damondan quels, co ch'el sesenti egl asil, ed ina discussiun entscheiva. Il scolast sepresenta al niev cussadent, mo lez gi ch'el hagi buc in num. El mondi dad in asil a l'auter, el seigi denton memia vegls per viver cun tschels e memia giuvens per murir, mo el sa buc con vegls ch'el ei. Ils ses laudien adina igl asil da glieud veglia, per ch'el stetti gie leu. Igl ei tuttina in bien sentiment da saver ir egl asil e da saver ch'ils parents mirien da quei ch'ei stau anavos. Il mariu vid meisa manegia ch'ins stoppi schar ils problems als giuvens ed aunc guder ils davos gis. Il scolast damonda danunder ch'il niev vegni insumma, il niev rispunda ch'el vegni da „Negliu e da Pertut". Quei ei denton mai vegniu anflau sin ina carta. E cu ins hagi anflau „Negliu e Pertut" seigi quei gia puspei zanua auter. Il niev raquenta d`in pur reh che vesa buc tut ses praus, perquei ch'el ha schi biars. Perquei eis el scuius sin tut quels che san mirar sin ses praus. El vesa buc siu agen possess. Perquei less el saver tgei ch'el stoppi far per posseder siu possess. Igl um dalla cassacca verda cusseglia ad el da sminuir ses beins, lu savess el era veser siu possess. Ni ch'el savessi far ina seiv che vegni adina pli aulta, entuorn siu possess. Mo zacu possi era il sulegl e la plievgia buc pli tier ses praus. Il pur ei d'accord e lai far quella seiv. Uss vesan tuts con ch'el posseda, els san denton buc tgei ch'el posseda. In gi vegn la fumeglia e gi ch'il prau piteschi dalla umbriva. Lu annunzia il proxim fumegl che las auas cuorien buc pli giu. Ils praus vegnien palius. Ed aua frestga detti uss era buc pli. Ils animals piteschien pervia dall'aria. Ed ei entscheivi a vegnir stgir il gi. Il davos ei il pur sez sestenschius amiez il desiert che sudeva mo ad el. La tscheina era a fin. Uss levan tuts saver, tgei ch'ils consorts ed il scolast san dil niev. Mo els han buc saviu dar bia informaziuns.

Tgi?[modifitgar | modifitgar il code]

Il signur culla cavalera ch'ei novs egl asil Il scolast ch'ei era in habitont digl asil Il consort e la consorta ch' ein vid meisa cul niev signur Ils auters habitonts ch'ein fetg mirveglius, tgei che pertucca il niev signur Ella praula dil signur: In pur reh che piarda alla fin tut pervia da sia ranveria Igl um dalla cassacca verda che cugliuna il pur Ils fumegls che vegnan in suenter l'auter tier il pur e racloman

Tgi cun tgi?[modifitgar | modifitgar il code]

Il signur sesa vid ina meisa cul consort, la consorta ed il scolast, ils ulteriurs habitonts sesan vid tschellas meisas ed emprovan d’intervegnir zatgei dil niev conhabitont. Els han en quei cass tuts la medema finamira. Il niev raquenta ina historia dil pur reh, da sia fumeglia e digl um dalla cassacca verda.

Nua?[modifitgar | modifitgar il code]

Quei capetel ha liug en in asil da vegls.

Cura?[modifitgar | modifitgar il code]

Il temps ei buc definaus. Igl ei in entir gi che vegn descrets el capetel.

Co?[modifitgar | modifitgar il code]

Igl autur lai naven bia, ei vegn discurriu en largias.

Lungatg[modifitgar | modifitgar il code]

Era cheu ha igl autur buc encuretg plaids nunenconuschents ni pli grevs. Las construcziuns ein buc fetg liungas, denton era buc fetg cuortas. Ei dat fetg bia dialogs e cunquei era discuors direct. Ei dat denton era discuors indirect. Il lungatg ei sco quel da mintga gi.

Analisa pli detagliada[modifitgar | modifitgar il code]

Igl autur less buc dar informaziuns exactas. El numna negins nums, loghens e datums. Enstagl da menziunar quels nums fa el semplamein puncts. Ils nums ch'el numna p.ex il liug da derivonza digl um culla cavallera „Negliu e da Pertut". In auter autur dess in num da fantasia a tut quels loghens ni nums da persunas. La histora ch'il signur culla cavalera raquenta ei baghegiada en en quella ch'igl autur raquenta. Quella historia duess mussar zatgei als carstgauns. Igl autur ha era puspei scret cheu denter las lingias, quei ch'ei tipic per el. La historia interna ch'il niev habitont digl asil per glieud veglia raquenta, muossa in pur che less tut mo per el, in ranver, ils auters astgan mo mirar con bia ch'el posseda, el parta denton nuot cun els. E la fin piarda il pur tut, schizun sia veta, perquei ch'el era in ranver. La glieud ei fetg mirvegliusa e less saver tut dil niev. Quei ei era tipic per la societad dad ozilgi.

Auditiv da Ursicin G.G. Derungs[modifitgar | modifitgar il code]

Indicaziun dallas fontaunas:[modifitgar | modifitgar il code]