Alexander Lozza

Ord Wikipedia
Pader Alexander Lozza

Pader Alexander Lozza (* 28 da zercladur 1880 a Murmarera; † 13 da favrer 1953 a Casti) è stà in prer e poet rumantsch.

Biografia[modifitgar | modifitgar il code]

Pader Alexander Lozza è naschì ils 28 da zercladur 1880 a Castigl, Murmarera cun il num Constantin. Naschì è el en ina gronda famiglia: El era il dudeschavel uffant. En sia uffanza gieva el l’enviern a scola, la stad era el pastur. Sco pastur era el savens ora en la natira, quai che l'ha influenzà fermamain. Quai pon ins era vesair pli tard en sias poesias.

Suenter la scola primara ha el bandunà il Surses ed è ì a Genua en ina scola claustrala da chaputschins. Vid la nova cuntrada cun las planiras vastas e la mar senza fin ha el bregias da s’endisar ed el sa lascha encrescher. Suenter in temp d’acclimatisaziun ha el lura cumenzà a scriver poesias – l’emprim dentant en lingua taliana.

Cun 20 onns entra el en la claustra a Genua e survegn là il num Alexander. Sia emprima messa celebrescha el dentant a Murmarera, ses lieu d’origin. El turna dentant puspè a Genua per finir il studi. Suenter vegn el tramess sco prer a Vaz ed a Tumegl. El suonda a tut quels cumonds, dentant betg adina cun plaschair.

La primavaira dal 1919 vegn el ordinà a Salouf. Puspè a chasa en sia val ha el rechattà sia ventiraivladad cumpletta. A Salouf è el trenta onns prer. In temps è Lozza era parsura da la baselgia da Ziteil. L’atun va Lozza adina a chatscha cun ses chaun Lora. Il temp ch’el è puspè enavos en sia patria è il pli fritgaivel per sia ovra litterara.

L’onn 1935 vegn Lozza enconuschent en tut la Svizra, perquai ch’el gudogna cun sia poesia "Crusch alva sin fons cotschen" ina concurrenza da la "Schweizer Illustrierte" per in nov imni naziunal.

Ils ultims onns ha Lozza adina dapli fadias da vegnir suenter a ses pensums, uschia ch’el sto bandunar l’onn 1949 la plaiv da Salouf e viva enavant a Casti en l’ospizi chaputschin. En ses davos onns cumbatta el il lai da fermada ch’è planisà a Murmarera, dentant senza success. El mora anc avant ch’il lai vegn bajegià.

Tematicas en sias poesias[modifitgar | modifitgar il code]

Pader Alexander Lozza tracta fitg differentas tematicas en sias ovras litteraras. In dils temas preferids da Lozza è la natira. Uschia ha el per exempel scrit las poesias "Piz Mitgel", "Pez Toissa", "Igl schember", "La nossa selvaschigna" u "Lora". In auter tema fitg impurtant en las ovras da Lozza è la religiun e la cardientscha. In terz tema ch’el tracta fitg savens è sia patria. Perquai ha el scrit poesias sco "Igls sains da la patria", "Carta lingua", "Igl casti da Murmarera", "Murmarera scumpara" u "Surses". Era l’ironia e l’umor na vegnan betg a la curta en sias poesias. Per exempel descriva el suandantamain la lirica:

«An poesia
egl tot lubia:
er nign partratg
e schlet lungatg!»

Pader Alexander Lozza

Litteratura[modifitgar | modifitgar il code]

Las poesias da Pader Alexander Lozza èn rimnadas en il cudesch "poesias" ch’è cumparì l’onn 1954. Sper poesias ha Pader Alexander Lozza era scrit intginas novellas. Quellas èn publitgadas en il cudesch "Las novellas", cumparì tar la stamparia Casanova SA.

Adia Murmarera[modifitgar | modifitgar il code]

“No cun las arpas", scheva Babilonia;
"da vossa patria ans cante igl cant!"
Planschond dei Israel: "Cantar agl ester? -
La vousch disdei; noss cant davainta plant!"

Igls povers bandageas da Murmarera,
cun îgls carlaints, raspondan er usche,
cur tg`esters deian: "Vossas Mintinedas
an voss lungatg tgimora, ans cante."

"Cantar? - O na! Avonda vagn bargia,
statgond portrets e tavlas giu d`pare,
passond cugl noss fagot, scu smaladias,
dasper baselgia e santieri ve! -

Partias, scu or da Sodom`e Gomorra,
nous anavos dastgagn er berg vurdar!
Mar morta, blava, corva nossa patria:
pi lev vogl da votar, tgi d`emigrar!"

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]