Safari

Gepard fotografà en il Parc naziunal da Tsavo East, Kenia

In safari è in viadi cun la finamira da far chatscha sin selvaschina gronda u – adina dapli – d’observar e fotografar quella. Savens han talas excursiuns lieu en reservats da selvaschina situads en la savanna da l’Africa da l’Ost ed Africa dal Sid. Tar omaduas furmas dal safari giogan ils uschenumnads ‹big five› – biffel, elefant, liun, leopard e rinoceros – in’impurtanta rolla.

Etimologia e diever da la noziun

Safari da fotografar en la Serengeti

La noziun ‹safari› deriva oriundamain dal suaheli e designescha là viadis da tut gener. Per exempel po er ina simpla spassegiada pli lunga esser in safari. Dal temp colonial han ils anteriurs signurs colonials surpiglià la noziun en l’englais ed en autras linguas europeicas. Da quel temp serviva ella surtut a designar in viadi da chatscha en l’Africa da l’Ost, a chaschun dal qual ils participants sajettavan per ordinari selvaschina gronda. Pli tard han ins extendì il champ d’applicaziun da la noziun sin autras parts da l’Africa e dal mund, per exempel sin territoris ritgs da selvaschina en la part meridiunala da l’Africa ubain sin l’India.

Ils ultims decennis è il diever da la noziun sa midà. Oz sa referescha ella surtut al turissem da fotografar en parcs naziunals resp. reservats da selvaschina, en ils quals ins po observar animals en lur abitadis natirals. Oriundamain in passatemp per persunas bainstantas, è il safari sa transfurmà ad ina veritabla industria per in e scadin, cun lodges e guids professiunals.

Chatscha sin selvaschina gronda

Oriundamain eran safaris resalvads a chatschaders bainstants che pudevan sa prestar l’equipament ed ils custs per ils numerus purtaders. Enconuschents chatschaders da selvaschina gronda èn per exempel stads ils dus retgs britannics Georg VI ed Eduard VIII sco er il president american Theodore Roosevelt. Ed il safari en sia furma classica ha er adina puspè inspirà scripturs e reschissurs, sco per exempel Ernest Hemingway, il chatschader da selvaschina gronda passiunà che tracta il tema safari en reportaschas e raquints sco ‹Green Hills of Africa› (‹Die grünen Hügel Afrikas›) u ‹True At First Light› (‹Die Wahrheit im Morgenlicht›).

In impurtant aspect da la chatscha furmavan las trofeas en furma da cornas, dents, griflas, pails, chaus u entirs animals empagliads. Quellas vegnivan manadas enavos en l’Europa sco cumprova da la temerariadad dal chatschader e da ses success da chatscha ed exponidas, savens en l’agen dachasa, sco simbol da status e da brama per la natira intacta e l’exotic, furmond uschia in cuntrast tar l’ambient europeic adina pli industrialisà. Sco pendant tar las trofeas d’antruras pon valair oz las fotografias ch’ils turists da safari mainan cun sai a chasa e sin las qualas mintgin spera da pudair cumprovar d’avair vis ina fauna uschè vasta ed impressiunanta sco pussaivel – ed en il meglier cas ils ‹big five› (cf. sutvart).

L’anteriur president american Theodore Roosevelt sin safari en l’Africa (tranter il 1909 ed il 1919)

Ma sper la furma ‹miaivla› dal safari da fotografia che prevala oz, n’è la chatscha sin la selvaschina gronda betg svanida dal tuttafatg. Fin oz èsi pussaivel da sajettar en bleras regiuns da l’Africa selvaschina gronda, per part cunter summas fitg autas. Er questa furma da safari è daventada in impurtant sectur economic. En tschertas parts da l’Africa han ils purs midà da la cultivaziun da plantas u da la tegnida da bovs sin terrens adina main fritgaivels a l’uschenumnà ‹game farming›.

Sco tar la chatscha en l’Europa vegnan las spezias da selvaschina dal lieu da princip protegidas e be il ‹surpli› vegn dà liber a chatschaders da trofea. Talas farmas ston sa laschar registrar e la selvaschina sajettada vegn dumbrada e controllada. Correspundentamain pon per ordinari be in u dus chatschaders cun ses accumpagnaders sa trategnair a medem temp sin ina farma; e durant tscherts temps da protecziun è la chatscha scumandada dal tuttafatg. Ma sco en l’Europa datti er qua cuntravenziuns da vart dals manaders da las farmas u da vart dals chatschaders; ed er questa furma da chatscha vegn discutada a moda fitg cuntraversa, betg il davos da vart d’activists per la protecziun d’animals. L’idea che la chatscha sin la fauna carismatica da l’Africa possia contribuir sut tschertas circumstanzas ad in’utilisaziun persistenta dal terren sco er al mantegniment da territoris da protecziun e da las spezias indigenas frunta savens sin malchapientscha.

Reservats da selvaschina gronda

Tar in reservat da selvaschina gronda sa tracti d’in territori da protecziun statal u privat che serva a proteger spezias da selvaschina. Questa noziun vegn surtut duvrada per designar ils reservats da selvaschina privats en l’Africa. Daspera existan però er reservats statals en l’America dal Nord ed en l’America dal Sid sco er en intgins pajais da l’Asia. Ils asils da selvaschina en l’Europa Centrala na vegnan percunter per ordinari betg subsummads sut questa noziun. Cumbain che reservats da selvaschina pon esser circumdads d’ina saiv, sa differenzieschan els d’asils da selvaschina e da parcs natirals tras lur caracter bundant pli selvadi ed intact, vul dir liber da quasi tutta intervenziun umana.

La pli auta spessezza da reservats da selvaschina che servan a la chatscha sin trofeas dumbra l’Africa dal Sid. Là furman tals parcs in impurtant element dal turissem da natira e da chatscha e genereschan ina svieuta da radund ina milliarda dollars ad onn. Cuntrari a la situaziun en auters pajais africans sa chattan qua ils animals e tras quai er ils dretgs da chatscha en ils mauns dals possessurs e betg dal stadi. Uschia posseda la selvaschina per ils possessurs dals reservats ina valur economica ed els s’engaschan per lur mantegniment, savens a moda pli effizienta che las autoritads statalas. Tals reservats (p.ex. da liuns u rinoceros) han alura er effectivamain pudì contribuir al mantegniment da tschertas spezias en regiuns nua che lur effectivs eran periclitads.

Parcs naziunals

En il Parc naziunal Etosha, Namibia

In dals pli gronds territoris da protecziun da selvaschina en l’Africa è il Parc naziunal Kruger. Quel s’extenda en furma d’ina sdrima en il nordost da l’Africa dal Sid, ha in’extensiun da 350 km en direcziun nord-sid e da radund 54 km en direcziun ost-vest e cumpiglia ina surfatscha da radund 20 000 kilometers quadrat. En il parc vivan var 150 spezias da mammals, inclus ils big five, ultra da quai bundant 500 spezias d’utschels, radund 110 spezias da reptils, 35 spezias d’amfibis e 50 spezias da peschs. Quest territori da protecziun è vegnì fundà l’onn 1898 sut il num Sabie Game Reserve dal president sidafrican da lez temp Paul Kruger cun l’intent da proteger la selvaschina. Il 1926 ha il territori survegnì il status da parc naziunal ed il num odiern.

Cun attribuir a l’anteriur reservat quest status èn er daventads pli impurtants ils aspect da la protecziun da la flora e da la natira e biodiversitad en general. Il medem vala er per auters parcs naziunals ch’han in intent da protecziun da la natira cumplessiv, che na sa restrenscha betg a la protecziun da singulas spezias u gruppas d’animals, e che cumpiglian savens er els l’entira paletta da la selvaschina inclus ils big five.

L’exempel bain il pli famus furma la Serengeti che s’extenda en l’ost dal Lai da Victoria da la Tansania dal Nord fin en la Kenia dal Sid e che cumpiglia ina surfatscha da radund 30 000 kilometers quadrat. Da quai furman radund la mesadad il parc naziunal da medem num (ch’appartegna dapi il 1981 al Patrimoni natiral mundial da l’UNESCO); radund dus terzs dal territori fan part dal reservat da biosfera e diversas ulteriuras surfatschas en il territori da cunfin dal parc naziunal furman ulteriurs reservats e territoris da protecziun.

Il num Serengeti deriva dal masai (siringitu, ‹pajais infinit, planira infinita›) ed è quasi daventà in sinonim per la zona da vegetaziun resp. da cuntrada da la savanna. Quella è situada tranter la zona subtropica arida dals vents da l’ost ed il clima umid dals guauds tropics. Il tratg caracteristic da la savanna furma la cumbinaziun da vegetaziun bassa serrada ed ina stresa da bostgaglia e plantas cun bist aut plitost averta. Ulteriurs parcs segnads d’ina sumeglianta vegetaziun – che porscha cundiziuns idealas gist er als big five – èn da chattar en stadis sco la Kenia, Tansania, Namibia, Botsuana, Sambia ed Africa dal Sid.

Big five

Ils big five

La noziun ‹big five› deriva oriundamain dals chatschaders da selvaschina gronda en l’Africa (ch’eran savens d’origin europeic u da l’America dal Nord). Cun ils ‹tschintg gronds› èn manegiads l’elefant (en emprima lingia l’elefant african, er numnà elefant da la steppa), il rinoceros (il rinoceros nair pli agressiv ed oriundamain pli derasà ubain il rinoceros alv ch’è pli grond), il biffel african, il liun ed il leopard. La tscherna na sa referescha betg en emprima lingia a la grondezza da l’animal – uschiglio avess ins per exempel er stuì trair en consideraziun la giraffa – mabain surtut a las difficultads ed als privels en connex cun la chatscha.

Ils big five èn oz tranter auter da chattar a Botsuana, Kenia, Mosambic, Namibia, Simbabwe, Africa dal Sid, Swasiland, Tansania ed Uganda. Tar safaris da big five en quests pajais sa tracti ubain da viadis da chatscha u – il pli savens – d’excursiuns turisticas a chaschun da las qualas ils animals vegnan observads e fotografads.

Entras fraud, la vendita da dents lungs d’elefants, dals corns da rinoceros e biffels ubain da pails da liuns e leopards sin il martgà nair èn ils effectivs dals gronds tschintg per part smanatschads ed intginas spezias sa diminueschan adina dapli. Quai mussa l’ambivalenza da la noziun ch’exprima d’ina vart bain respect envers la grondezza, la forza e l’inschign dals animals respectivs, ma che renda quels a medem temp spezialmain attractivs ed uschia fitg vulnerabels. En il fratemp ha la gronda part da las chatschas – abstrahà dals cas da fraud – però lieu en reservats nua ch’ils effectivs vegnan tgirads e controllads. E per lunschor la gronda part dals safaris cumpiglia be pli turists che fan ‹chatscha› cun lur cameras sin ils big five talmain desiderats.

Litteratura

• Carl-Albrecht von Treuenfels, John Reader: Game Farming. Schlachtwild. En: Geo-Magazin, Hamburg 1978, 12, p. 34–58.
• Peet van der Merwe, Lindie du Plessis: Game farming and hunting tourism. 1. ed., African Sun Media, 2014, ISBN 978-0-9922359-1-8.
• Barney Dickson, Jonathan Hutton, William A. Adams (ed.): Recreational Hunting, Conservation and Rural Livelihoods: Science and Practice (= Conservation Science and Practice). Wiley-Blackwell, 2009, ISBN 978-1-4443-0318-6.
• Bernhard Gissibl: The conservation of luxury: Safari hunting and the consumption of wildlife in twentieth-century East Africa. En: Luxury in Global Perspective. Cambridge University Press, 2016, ISBN 978-1-316-25791-3, p. 263–300.
• Brent Lovelock (ed.): Tourism and the consumption of wildlife: hunting, shooting and sport fishing. Routledge, Londra 2007, ISBN 978-0-203-93432-6.
• Heinrich Lamping: Tourismusstrukturen in Namibia: Gästefarmen, Jagdfarmen, Lodges, Rastlager. (Frankfurter wirtschafts- und sozialgeographische Schriften, secziun Überseeische Strukturforschung), 1996.
• Wouter van Hoven: Private Game Reserves in Southern Africa. En: René van der Duim, Machiel Lamers, Jakomijn van Wijk (ed.): Institutional Arrangements for Conservation, Development and Tourism in Eastern and Southern Africa. A Dynamic Perspective. Springer Verlag, Dordrecht e.a. 2015, ISBN 978-94-017-9528-9.

Colliaziuns

 Commons: Safari – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

• Das sind die legendären Big Five, sin rhinoafrica.com