Utilisader:MeLis Adragun/Cudeschs/Ditgas rumantschas/Sutselva

Ord Wikipedia

Las mattauns che gievan al barlot
[modifitgar | modifitgar il code]

En Tumleastga gievan dus mats ina saira a mattauns tar duas soras. Sin via han els scuntrà ina vulp che vegniva encunter e pruvava cun tuts rampins dad ir tranter las chommas or. Qua è in dals mats vegnì grit ed ha dà in culp cun il bastun giu per il chau che la vulp ha cedì cun in sbratg.

Arrivads a chasa tar las duas soras, eran là mo la mamma ed ina figlia. Ils mats han dumandà nua che l'autra figlia saja. «Quella ha mal il chau e na sa senta betg bain», ha la mamma ditg. Als mats na pareva quai nagut da bun. La mamma ha alura fatg il puschegn sco adina. Ma ils mats n'han betg gì quaidas da mangiar, perquai ch'els temevan che la vulp pudess prender vendetga per ils culps.

Pli tard han els giavischà ina buna notg ed èn sa mess sin via. Traversond il guaud, han els tuttenina udì musica da saut. In dals mats ha vulì ir a guardar tge che quai saja. L'auter dentant aveva tema e vuleva ir a chasa. «Sche ti na vuls betg vegnir, sche vom jau sulet», ha il giagliard ditg.

Il mat ch'aveva tema aveva anc pli tema dad ir sulet a chasa, perquai ha el pudì far nagut auter che suandar l'auter. Els èn damai ids ensemen en la direcziun da la musica ed han scuntrà en in cleragl ina cumpagnia che sunava e sautava. Las duas soras eran er da la partida. Ina aveva lià si il chau.

Entamez il cleragl seseva in um davos ina maisa e scriveva en in cudesch. Els èn ids tar quel – il curaschus ordavant, e l'auter, tut tremblond, suenter. Il scrivant ha dumandà els, sch'els avessan plaschair da sautar. «Ma pertge betg», ha il curaschus respundì, el sautassi fitg gugent. «Sche scriva quai che jau dictesch qua en quest cudesch!», ha il scrivant ditg, «lura essas vus prendì si en la societad e pudais vegnir qua a sautar libramain.»

Sin quai ha il giagliard respundì ch'els stettian deplorablamain in pau dalunsch davent e ch'els pudessan tuttina betg esser qua, sch'i fiss memia savens radunanzas.

«Ah, per quai faschai nagins quitads!», ha il scrivant dà per resposta. «Nus dain a vus ina stgatla cun ina pomada. Cun quella unschais vus mintga giada la planta-pe. Lura essas vus qua en in hui!» «Ah, sche quai è uschia», ha il curaschus ditg, «m'inscriv jau gist uss!» El è sa mess vi da la maisa ed il scrivant ha cumenzà a dictar. Ma empè da scriver quai che quel scheva, scriveva el ils nums «Jesus, Maria, sontg Gisep»!

En quel mument hai dà ina starmentusa stremblida e l'entira brajada è svanida. Enavos è restada mo la maisa, il cudesch e las stgatlas cun la pomada. Revegnids da la surpraisa, da la tema e sgarschur, han ils mats prendì ina stgatla cun pomada ed èn sa rendids vers chasa.

Paucs dis pli tard èn els vegnids grev malsauns ed han stuì star en letg pliras emnas. Finalmain èn els sa remess tant enavant ch'els pudevan almain ir enturn. Ma da lavurar gnanc dar dir.

In di ch'els gievan a spass ensemen, ha in ditg a l'auter: «Nus stuessan tuttina empruvar ina giada, tge forza che quella pomada ha!» L'auter è stà d'accord, ma d'unscher en la planta-pe n'han els betg gì mustgas. «Lain empruvar cun in tschep da laina!», ha quel ditg ch'era stà a sias uras il curaschus. Els han damai unschì il tschep da laina cun l'itg misterius e ditg ils pleds: «Va, per mai pli turnar!» En quel mument è il tschep s'auza or dal plaun e sgulà tras l'aria che nagin n'ha mai pli vesì el.

Quel che aveva tema è plaunsieu sa remess e restà saun, ma il curaschus è vegnì anc pli malsaun ed è mort pauc temp suenter.


La plievgia d'aur
[modifitgar | modifitgar il code]

In bel di da stad tgirava in paster sia muntanera sin l'Alp Anarosa. Vers suentermezdi èn cumparids davos il Piz Vizàn nivels stgirs ed igl ha cumenzà a tunar e chamegiar, e dalunga er a plover. Ma tge miracul! Enstagl d'aua crudavan or dals nivels gross daguts d'aur. Il paster ha guardà tut perplex vers tschiel. El ha prendì giu il chapè ed ha laschà plover l'aur en quel enfin ch'el è stà plain.

Ma tuttenina ha el udì a scalinar las stgellas ed a berglar la biestga. El ha guardà enturn e vis co che l'entira muntanera curriva giu per l'alp cun las cuas ensi ed il chau engiu. El ha emblidà l'aur, ha mess si il chapè ed è currì suenter a la biestga. Cur ch'el è turnà, avevi chalà da plover ed el n'ha chattà nagins fastizs d'aur pli.

Sch'el avess tegnì il chapè e laschà ir la biestga, avess el gì tut l'aur ch'era en il chapè.


Il barlot
[modifitgar | modifitgar il code]

Il barlot vesev'ins pli baud fitg savens er en Val Schons. Quai era ina cumpagnia da striuns e strias che sa rimnava per il solit da notg en lieus isolads, sautava e fascheva da tuttas sorts grimassas.

*

In da Pazen ha vis ina giada il barlot en la Viamala. El era stà ora Tusaun cun ses chaval e turnà anen pir da notg. Cur ch'el è arrivà dadens Runtgaglia, nua ch'ins va giu e vi la Traversina, ha el vis sur la val vi in bel palantschieu e sin quel il barlot che sautava cun ina stupenta musica. El è siglì giu dal char ed è sa pusà cunter il pal da saiv per vesair meglier tge che capitava. El ha vis tranter ils sautunzs bleras persunas enconuschentas, ha cumenzà a temair, è siglì sin il char ed ha fatg currer il chaval tge che quel pudeva. El è arrivà insaco a chasa ed è entrà en stiva senza pudair dir pled. Ses chavels eran vegnids alvs. Sis emnas ha el stuì star en letg.

*

I n'è anc betg uschè ditg enavos ch'in da Donat ha vis il barlot da bel cler di si Magun. El era sin l'isch-tegia, cur ch'el ha vis a passar sperasvi umens e dunnas. In sigliva, l'auter al zaclinava, in terz sturscheva ils egls, insumma, la cumpagnia dal diavel fascheva da tuttas sorts grimassas si per noss um. Ma el n'ha temì nagut, e fatg n'ha nagin insatge ad el. Enconuschì ha el tuttina ils blers.


La stria da Casti
[modifitgar | modifitgar il code]

In giuven da Maton aveva la spusa giu Casti, nua ch'el gieva savens a tramegl. Mintga giada cur ch'el turnava ensi, scheva la spusa ch'el possia puspè vegnir sin quella e quella saira. Ma sin ina tscherta saira n'avess ella mai ditg da vegnir. Il giuven ha pensà ch'insatge na saja forsa betg en urden, ed è ì precis quella saira giu tar ella.

La chasa era tut serrada si, barcuns e fanestras, tut serrà, mo en stiva ha el udì insatgi a baterlar. Sia spusa scheva gist a la mamma: «Damaun ara mes spus si Maton, e sche jau pudess far ch'i na creschiss nagut en quest er, sche faschess jau quai.» «Quai sas ti bain far», ha la mamma ditg. «Damaun ta midas ti en ina mieur e vas orasi. Cur ch'el bitta ora l'emprim pugn sem, emprovas da tschiffar l'emprim graun che croda sin la terra.»

Cur ch'il spus ha udì quai, è el partì. La damaun ha el arà quest er. Ma avant che semnar, ha el mess in crap sisum il satg. E gist en quel mument ch'el va cun il maun en il satg per bittar ora l'emprim pugn, ha el vis la mieur. Enstagl da bittar ora il graun, ha el bittà il crap e sturnì la mieur.

Curt suenter è vegnida la nova si da Casti che sia spusa saja morta.