Utilisader:MeLis Adragun/Cudeschs/Sherlock Holmes/Il Circul cotschen

Ord Wikipedia

1
[modifitgar | modifitgar il code]

«Jau stun mal, dunna Warren, jau na poss betg gidar Vus. Jau hai vairamain auter da far», ha ditg Sherlock Holmes.

Dunna Warren n'ha dentant betg pers il curaschi.

«L'onn passà avais Vus gidà in da mes fittadins», ha ella ditg, «signur Fairdale Hobbs.»

«Ah, gea – ina chaussetta simpla.»

«El ha dentant adina raquintà da Vossa gentilezza, signur Holmes, e da Vossa prontezza da gidar el en in temp difficil. En mes agens quitads sun jau ma regurdada da ses pleds. Jau sai che Vus ma pudais gidar, sche Vus mo vulais.»

«Bun, dunna Warren», ha ditg Holmes ed ha stumplà enavos sia sutga, «raquintai pia da Voss quitads. Dastg jau fimar? Grazia. Watson, ils zulprins! Voss nov fittadin resta en sias chombras, avais Vus ditg. Vus As faschais quitads, perquai che Vus na vesais mai el. Chara dunna Warren, jau sun segir che tut è en urden.»

«Ma jau hai tema, signur Holmes. Jau hai tanta tema che jau na dorm betg pli. Jau aud ses pass svelts da la damaun marvegl fin la saira tard. Ma jau na ves mai el. Quai è dapli che quai che jau support. Er mes um sa fa quitads. El lavura però l'entir di, entant che jau na poss betg scappar. Pertge sa zuppa el? Tge ha el fatg? La matta ed jau essan sulettas en chasa cun el. Jau na support betg pli quai.»

Holmes ha mess ses maun sin il bratsch da la dunna. Il sguard tementà ha bandunà ses egls. Ella ha prendì plazza.

«Sche jau m'occup da Voss problem, stoss jau savair mintga detagl», ha el ditg. «Prendai la peda da considerar quai. La pli pitschna chaussa po esser la chaussa la pli impurtanta. Vus avais ditg che l'um saja vegnì avant diesch dis ed haja pajà per quindesch dis?»

«El ha vulì savair, quant che jau dumondia. Jau hai ditg che jau stoppia avair duas glivras l'emna. Sisum la chasa èn ina pitschna stiva ed ina stanza da durmir.»

«E lura?»

«El ha ditg ch'el paja tschintg glivras l'emna, sch'el possia avair las chombras tenor sias atgnas cundiziuns. Jau sun ina dunna povra, signur Holmes, e mes um na gudogna betg bler. Quests raps èn in agid per nus. L'um ha prendì ina nota da diesch, l'ha purschì a mai ed ha ditg: ‹Vus pudais avair mintga quindesch dis tant durant in lung temp sche Vus resguardais las cundiziuns. Autramain na vi jau avair da far nagut pli cun Vus.›»

«Tgeninas eran las cundiziuns?»

«El ha vulì ina clav da la chasa. Quai è en urden. Ils fittadins han savens ina clav. E lura ha el pretendì che nus al surlaschian a sasez e n'al disturbian mai.»

«Nagut insolit, tenor mes avis», ha ditg Holmes.

«Na, signur Holmes. Quai è dentant insolit: El è qua dapi diesch dis e nus n'avain vis el gnanc ina giada. Nus udin adina ses pass svelts. El va adina vi e nà, di e notg. El è ì or da chasa be l'emprima notg.»

«El è pia sortì l'emprima notg?»

«Gea, ed è turnà fitg tard – nus eran tuts gia a letg. El m'ha ditg ch'el veglia far quai uschia.»

«E sias tschaveras, ses pasts?»

«Cur ch'el scalina, mettain nus ses pasts sin ina sutga dador la chombra. El vul quai uschia. Cur ch'el ha mangià, scalina el puspè. Lura prendain nus il tablet da la medema sutga. Sch'el vul insatge auter, scriva el quai cun bustabs stampads sin in toc palpiri ed al metta sin la sutga.»

«El scriva cun letras stampadas?»

«Gea, mo il pled, nagut auter. Qua è in che jau hai prendì cun mai per As mussar – MATCH.

Quest cedel era là questa damaun – DAILY. Jau al port la gasetta mintga damaun cun l'ensolver.»

Dunna Warren ha dà il palpiri a Holmes. «Tadlai, Watson», ha ditg Holmes, «quai è bain plitost curius. Jau chapesch che Voss fittadin vul esser sulet; pertge scriva el dentant en letras stampadas? I va bain pli spert e pli bain da scriver a maun. Tge pensais Vus, Watson?»

«El na vul betg che dunna Watson vesia sia scrittira.»

«Pertge betg? I pudess però esser sco che Vus schais. Ma lura – pertge mo pleds?»

«Jau na sai betg.»

«Dunna Warren», ha cuntinuà Holmes, «Vus avais ditg che l'um era da statura media, stgir e ch'el aveva ina barba. Quant vegl è el tenor Voss avis?»

«Vaira giuven, signur Holmes, forsa trenta.»

«Ma pudais Vus raquintar dapli dad el?»

«El discurriva bain englais. Jau sun dentant persvadida ch'el n'è betg Englais.»

«Ed el era vestgì bain?»

«Gea, fitg bain. Vestgadira stgira, nagut che dat en egl.»

«El n'è betg sa preschentà cun num?»

«Na.»

«Ed el n'ha survegnì nagina posta?»

«Na.»

«E nagin n'al ha fatg ina visita?»

«Nagin.»

«Na faschais Vus u la matta betg la stanza la damaun da tschertas uras?»

«Na, signur Holmes, el guarda da sasez.»

«Ha! Quai è bain remartgabel. E sia bagascha?»

«El aveva ina gronda valisch brina – nagut auter.»

«Nus duvrain in pèr fatgs dapli ch'ans gidan. Vus avais ditg ch'i na saja vegnì nagut or da quella chombra – absolutamain nagut?»

Dunna Warren ha prendì insatge or da sia tastga ed ha mess quai sin maisa. Igl eran dus zulprins ed il rest d'ina cigaretta.

«Quai era sin ses tablet questa damaun. Prendai. Jau sai che Vus savais trair grondas conclusiuns da pauc.»

Holmes ha guardà ils dus objects.

«Ins na vesa nagut», ha el ditg. «El ha segir duvrà ils zulprins per envidar la cigaretta. Quai ves'ins, perquai ch'ils rests dals zulprins èn uschè curts. Dentant – quest stumbel da cigaretta è remartgabel. L'um aveva ina barba, avais Vus ditg?»

«Gea.»

«Quai na chapesch jau betg. Co po in um cun ina barba fimar uschia ina cigaretta? Sch'el faschess quai, pigliass sia barba fieu. Il stumbel è memia curt. Forsa èn duas persunas en Vossa chombra, dunna Warren?»

«Na, signur Holmes. El mangia fitg pauc. Jau pens savens ch'i na bastia gnanc per ina persuna.»

«Pia – jau crai che nus stoppian spetgar fin che nus savain in pau dapli. Vus avais la finala survegnì Voss fit. El n'As ha betg fatg fastidi, er sch'el è propi in agen. El As paja bain. Sch'el vul sa zuppar, n'è quai betg Voss affar. Nus n'avain betg in vair motiv per disturbar el. Jau sai uss tge ch'è succedì ed jau ma regord dals fatgs. Jau As vi gidar, sche Vus avais da basegn. Vus As pudais laschar sin quai.»


«I dat senza dubi tscherts indizis interessants en quest affar, Watson», ha ditg Holmes cur che dunna Warren era ida. «Il fittadin n'è probablamain betg identic cun quel che stat en l'abitaziun.»

«Pertge crajais Vus quai?»

«L'emprim da tut pervi dal rest da cigaretta. Lura pervi dal fatg ch'il fittadin ha bandunà l'abitaziun be ina giada, e quai gist suenter ch'el l'aveva prendì a fit. El – insatgi – è turnà cur che tuts en chasa eran a letg. Forsa che la persuna ch'è turnada n'era betg quella ch'è sortida. E lura, l'um ch'ha prendì a fit las chombras discurriva bain englais. L'autra persuna scriva dentant ‹Match›, betg ‹Matches›. Forsa ch'ella na sa betg englais. Lura pudess quai esser il motiv ch'ella scriva mo pleds. Gea, Watson, quai èn bunas raschuns per crair ch'il fittadin haja midà.»

«Ma pertge?»

«Ah! Là cumenza noss problem. Insatge pudain nus dentant far. Questa persuna è suletta e na po betg vegnir cuntanschida cun ina brev. Cun quai tradiss ella ses num. Co po ella recepir novitads u messadis dad utrò? Mo tras inserats en ina gasetta. I na para betg da dar in'autra pussaivladad e nus enconuschain schizunt la gasetta.»

Holmes ha prendì per mauns il grond cudesch, nua ch'el salvava di per di las columnas da suspir da las gasettas da Londra.

«Qua èn las columnas da la gasetta quotidiana dals davos quindesch dis. ‹Dunna cun in vestgì nair a l'ur dal parc›, ‹Jimmy, rumpa betg il cor a tia mamma› – quai na m'interessa betg. Ah! Quai è pli probabel. Tadlai: ‹Jau vegn a chattar bainbaud ina via per ta trametter messadis. Fin lura legia questa columna. – G.› Quai è cumparì dus dis suenter l'arriv dal fittadin da dunna Warren. Quai fiss pussaivel, u betg? La persuna misteriusa chapescha englais, er sch'ella na sa betg scriver la lingua.»

Holmes ha cuntinuà:

«Guardain sche nus chattain anc dapli. Gea, qua è insatge – trais dis pli tard. ‹Attenziun! Ils nivels passan. – G.› Suenter ina pausa dad in'emna insatge bler pli cler: ‹Sche jau chat la pussaivladad da signalisar, ta regorda dal code – in A, dus B ed uschia vinavant. Ti vegns ad udir bainspert insatge. – G.› Quai è stà ier en gasetta, oz n'ha G. inserà nagut. I pudess esser il fittadin da dunna Warren. Spetgain in pau, Watson. Jau sun segir che nus vegnin bainbaud a savair dapli.»

Quai è stà il cas. La damaun suenter, cur che jau sun arrivà, steva Holmes là cun il dies cunter il chamin. El surrieva.

«Tge schais Vus da quai, Watson?», ha el clamà e prendì la gasetta da la maisa. «‹Gronda chasa cotschna cun fanestras alvas. Terz plaun. Segunda fanestra a sanestra. Da stgir. – G.› Quai è cler avunda. Jau crai che nus stoppian ir suenter ensolver a dar in sguard a la chasa da dunna Warren.»

En quel mument è entrada dunna Warren.

«Ah, dunna Warren, tge novitads avais Vus questa damaun?»

«Igl è in cas per la polizia, signur Holmes!», ha ella clamà. «Jau na vi pli avair da far nagut cun tut. El sto svanir cun sia rauba. Jau n'hai betg anc infurmà el. Jau hai vulì vesair Vus l'emprim. Insatgi ha bastunà mes um!»

«Tgi ha pitgà signur Warren?»

«Quai na savain nus betg! Igl era la damaun marvegl, signur Holmes. Mes um è ì a lavurar. El sto partir avant las set. Questa damaun n'aveva el betg anc fatg diesch pass cur che dus umens al han suatà. Els han bittà ina giacca sur ses chau. Lura al han els stuschà en ina charrotscha che spetgava a l'ur da la via. Els èn ids in'ura, han lura avert la porta ed al han stumplà ora. El n'ha betg vis, tge ch'è capità cun la charrotscha. El era memia tementà. Cur ch'el è stà bun da star si, ha el vis ch'el era a Hampstead Heath. El ha prendì in bus ed è vegnì a chasa. Uss sa revegn el ed jau sun vegnida tar Vus a raquintar l'istorgia.»

«Fitg interessant», ha ditg Holmes. «Ha el fatg stim, co ch'ils dus umens vesevan ora – ha el udì a discurrer els?»

«Na, el era memia surprais. El ha dentant l'impressiun ch'els eran almain en dus u schizunt en trais.»

«E Vus crajais che quai haja da far insatge cun Voss fittadin?»

«Nus vivain dapi quindesch onns en quest lieu, ma insatge sumegliant n'è anc mai capità. Jau hai avunda dad el. Raps n'èn betg tut. Jau vi avair davent el anc oz.»

«Spetgai in pau, dunna Warren. La chaussa pudess esser bler pli impurtanta che quai che jau hai cartì l'emprim. Igl è uss cler che Voss fittadin è en privel. Igl è er cler ch'insatgi al spetgava davant Voss isch-chasa. En la glisch da la damaun han els tegnì Voss um per il fittadin. Els han badà ch'els avevan rapinà la faussa persuna. Lura han els laschà ir Voss um.»

«Gea, tge duai jau far, signur Holmes?»

«Jau vesess fitg gugent Voss fittadin, dunna Warren.»

«Jau na savess betg co.»

«El sto vegnir sin stgala per ses tablet. Nus ans pudessan zuppar ed al observar.»

Dunna Warren ha ponderà in mument.

«Da l'autra vart da la stgala è ina chombretta da scuas. Jau poss metter nà in spievel e sche Vus stais davos l'isch...»

«Ina fitg bun'idea!», ha ditg Holmes. «Cura mangia el?»

«Vers l'ina, signur Holmes.»

«Lura vegnin dr. Watson ed jau avant l'ina tar Vus. Ed uss, stai bain, dunna Warren, a revair.»


A las dudesch e mesa essan nus ids si da stgala da la chasa Warren en la Great Orme Street. Ella è en vischinanza da la cruschada ed ins vesa da qua en la Howe Street cun sias chasas pli grondas. Holmes ha mussà sin ina da quellas, ina chasa d'abitaziuns, differenta da las autras.

«Guardai, Watson!», ha el ditg. «‹Gronda chasa cotschna cun fanestras alvas.› Quai è la staziun dals signals. Nus enconuschain il lieu e nus enconuschain il code. Nossa lavur avess dad esser simpla. En quella fanestra stat: ‹Da dar a fit›. L'abitaziun sto pia esser vida.»

Dunna Warren ha avert l'isch.

«Tut è pront per Vus. Muntai tuts dus e laschai Voss chalzers sisum stgala. Jau As muss la chombretta.»

Igl era in stupent zup. Il spievel era mess uschia che nus pudevan vesair l'isch da l'autra vart da la stgala. Nus ans essan tschentads e dunna Warren è puspè ida. Lura avain nus udì a scalinar il fittadin misterius. Dunna Warren è cumparida cun il tablet. Ella al ha pusà sin ina sutga sper l'isch serrà. Lura è ella puspè ida cun pass grevs giu da stgala. Nus sesevan en il stgir davos l'isch avert e guardavan en il spievel. Ils pass da dunna Warren èn s'allontanads.

Andetgamain avain nus udì a storscher ina clav. Lura è sa muventada la maniglia. Dus mauns fins èn cumparids spert ed han prendì il tablet da la sutga.

In pau pli tard han ils medems mauns puspè mess enavos il tablet. Jau hai vis ina bella fatscha stgira, plain anguscha. Ella guardava sin l'isch avert da la chombretta da scuas. Lura è l'isch dal fittadin vegnì serrà. La clav è sa storta e nus n'avain udì pli nagut.

«Jau vi turnar la saira», ha ditg Holmes a dunna Warren cun ir giu da stgala. «Jau crai, Watson, che nus pudain discutar meglier la chaussa en nossas quatter paraids.»

«Jau hai gì raschun, Watson», ha ditg Holmes. El seseva en sia pultruna. «Il fittadin ha midà. Jau n'avess dentant betg cartì che nus entupassan ina dunna, e quai ina remartgabla.»

«Ella ans ha vis.»

«Ella ha vis insatge che l'ha fatg tema. Quai è segir. Tge ch'è succedì è bain cler, u betg? In um ed ina dunna van a Londra per evitar in grond privel. L'um sto far ina tscherta lavur. El lascha la dunna en in lieu segir. Quai n'è betg simpel. El la zuppa dentant fitg bain. Gnanc dunna Warren che dat da mangiar ad ella na sa ch'ella è là. La dunna scriva ils messadis cun letras stampadas. Uschia na vesa nagin vi da sia scrittira ch'ella è ina dunna. L'um na po betg vegnir tar ella. Quai mussass la via als adversaris. El na po ni discurrer cun ella ni la scriver, el sto inserar en la columna da suspirs d'ina gasetta. Tant enavant è tut cler.»

«Ma tge è davostiers?»

«Gea, Watson – tge è davostiers! Ils problems da dunna Warren èn pli gronds che quai che jau hai cret. Vus avais vis l'anguscha en la fatscha da la dunna. Nus avain udì, tge ch'è capità a signur Warren. Jau sun segir ch'ins manegiava il fittadin. Jau crai ch'i sa tractia d'in affar da vita e mort. L'adversari na sa dentant betg ch'il fittadin ha midà. Igl è zunt misterius, Watson.»


Igl era ina saira stgira d'enviern a Londra, cur che nus essan turnads tar la chasa da dunna Warren. Nus avain guardà or da la fanestra da sia stiva stgira. En ina fanestra dal terz plaun da la chasa cotschna era ina glisch.

«Insatgi sa mova en quella chombra», ha ditg Holmes sut vusch. «Jau ves ina siluetta stgira. Là è el puspè. El ha ina chandaila en maun. Uss guarda el or da fanestra. El vul esser segir ch'ella fetschia attenziun. Uss fa el segns. Ina sbrinzla – quai è A. Bain pia. Quantas avais Vus dumbrà? Ventg. Jau er. Quai duai esser in T. AT – quai è cler avunda! Anc in T. Quai duai esser l'entschatta d'in pled. Lura – TENTA. Finì. Quai na po betg esser tut, Watson? ATTENTA na vul dir nagut. I n'è betg pli cler en trais pleds – AT TEN TA, sche TA n'èn betg las inizialas d'in num. Uss cumenza el puspè! Tge è quai? ATTE – il medem messadi anc ina giada. Curius, Watson, fitg curius! Uss è el puspè davent! ATTENTA trais giadas! Quai para dad esser la fin. El ha bandunà la fanestra. Tge faschais Vus cun quai, Watson?»

«Jau na sun betg segir, Holmes.»

«Quai è natiralmain talian, Watson!» Holmes ha ris. «L'A a la fin vul dir ch'il messadi saja per ina dunna. ‹Attenta! Attenta! Attenta!› Co tuna quai, Watson?»

«Jau crai che Vus avais raschun.»

«Jau sun segir. Dentant attenta da tge? Spetgai, el turna a la fanestra.»

Nus vesevan puspè la siluetta stgira d'in um ed ils signals. Els vegnivan uss pli spert – uschè spert ch'igl era difficil d'als dumbrar.

«PERICOLO – pericolo – Tge è quai, Watson? Privel, u betg? Gea, Segner char, igl è in signal da privel. I cumenzà puspè! PERI. He, tge diavel?»

La glisch era tuttenina stizzada. Tut il terz plaun da la chasa gronda era stgir. Il messadi era vegnì interrut. Tge era capità? Nus avain gì tuts dus il medem pensament! Holmes è siglì da sia sutga ed è ì a la fanestra.

«Quai è serius, Watson», ha el clamà. «Insatge terribel succeda là! Pertge è il messadi vegnì interrut? Jau stoss annunziar quai a Scotland Yard, nus na pudain dentant betg ir davent per il mument.»

«Duai jau clamar la polizia?»

«Nus stuain avair in pèr indizis dapli. Vegni, Watson! Giain a guardar tge ch'è capità.»


2
[modifitgar | modifitgar il code]

Nus essan ids spert giu da la Howe Street. Jau hai guardà enavos sin la chasa che nus avevan bandunà. Là, a la fanestra sisum, hai jau vis il chau d'ina dunna che guardava en la notg. Ella spetgava ch'il messadi cuntinueschia.

In um steva a l'entrada da la chasa d'abitaziuns a la Howe Street. La glisch da l'isch illuminava nossas fatschas.

«Holmes!», ha clamà l'um.

«Gregson!», ha ditg mes ami ed ha dà il maun al detectiv da Scotland Yard. «Tge faschais Vus qua?»

«Il medem sco Vus, suppon jau», ha ditg Gregson. «Jau na ves dentant betg, co che Vus essas vegnì a savair tut.»

«Auter che Vus. Jau hai retschet ils signals.»

«Signals?»

«Gea, da la fanestra. Els èn tuttenina vegnids interruts. Nus vulevan savair pertge. Ma essend ch'il cas è en Voss mauns, n'avain nus betg d'intervegnir.»

«Spetgai in pau!», ha clamà Gregson. «Jau ma sent adina meglier sche Vus essas er da la partida. I dat mo ina sortida da questas abitaziuns, uschia che nus pudain esser segirs da tschiffar el.»

«Tgi è el?»

«Guarda qua! Nus savain per ina giada dapli che Vus, signur Holmes.» El ha cloccà cun ses bastun per terra. In um è sortì d'in auto ch'era parcà da l'autra vart da la via. «Quai è signur Sherlock Holmes», ha el ditg a l'automobilist.

«E quai è signur Leverton da l'America.»

«Jau hai udì da Vus, signur Leverton», ha ditg Holmes. «Signur Leverton, i ma fa plaschair da far Voss'enconuschientscha.»

Il giuven American è vegnì cotschen, cur ch'el ha udì ils pleds da Holmes.

«Quai è il cas da mia vita, signur Holmes», ha el ditg. «Sche jau sun bun d'arrestar Gorgiano...»

«Tge! Gorgiano dal Circul cotschen?»

«Oh, è el enconuschent er en l'Europa? Nus savain tut dad el en l'America. Nus savain ch'el è responsabel per tschuncanta assassinats. Nus n'avain dentant nagut en maun per al pudair arrestar. Jau al sun seguì da New York ed jau sun stà in'emna sin ses chaltgogns qua a Londra. Jau hai spetgà il mument adattà per al tschiffar. Signur Gregson ed jau avain persequità el fin tar questa chasa. Ella ha be in isch, uschia ch'el na po betg scappar. Trais persunas èn sortidas dapi ch'el è entrà. Jau sun dentant segir ch'el n'era betg ina da quellas.»

«Signur Holmes discurra da signals», ha ditg Gregson. «Jau sun segir ch'el sa insatge che nus na savain betg.»

Cun paucs pleds ha Holmes raquintà ad els quai che nus savevan.

«El sa che nus essan sin ses chaltgogns!», ha clamà l'American.

«Daco manegiais Vus quai?»

«I para dad esser uschia, u betg? El è qua e trametta messadis ad in cumplizi – el ha divers a Londra. El al renda attent ad in privel. Lura s'interrumpa el andetgamain. Quai po be signifitgar ch'el ans ha vis tuttenina da la fanestra sin via. En ina moda u l'autra è el s'accurschì dal privel imminent. Tge duain nus far, signur Holmes?»

«Ir immediat a guardar.»

«Ma nus na pudain betg arrestar el. Jau n'hai nagin'autorisaziun.»

«El è en in'abitaziun vida, nua ch'el n'ha nagin motiv dad esser. Quai basta per il mument. Giain a tschiffar el. Lura vulain nus guardar, sche New York n'ans po betg gidar a tegnair el en fermanza.»

Gregson è ì si da stgala ad arrestar l'assassin terribel. L'American ha vulì seguir, ma Gregson al ha retegnì. La polizia da Londra ha il dretg da s'exponer sezza als privels da Londra.

L'isch da l'abitaziun a sanestra dal terz plaun n'era betg serrà dal tuttafatg. Gregson al ha stumplà avert. Dadens era tut stgir ed ins n'udiva nagut. Jau hai prendì in zulprin ed hai envidà la laterna dal detectiv. Nus essan tuts vegnids surprendids terriblamain. Il palantschieu era plain sang. Fastizs cotschens ans vegnivan encunter. Els vegnivan d'in'autra chombra serrada.

Gregson ha stuschà avert l'isch ed ha fatg glisch. Nus avain tuts guardà en la chombra.

Entamez la chombra vida era il corp d'in um enorm per terra. Enturn ses chau era in grond lai da sang. Da sia tatona largia brina guardava in cuntè. Sper ses maun era in segund cuntè pli grond.

«Segner! Quai è il Gorgiano nair en persuna!», ha clamà il detectiv american. «Insatgi è stà pli svelt che nus questa giada.»

«Qua è ina chandaila en la fanestra, signur Holmes», ha ditg Gregson. «Tge faschais?»

Holmes aveva traversà la chombra. El aveva envidà la chandaila e la muveva vi e nà davos la fanestra. Lura ha el guardà en il stgir ed ha stizzà la chandaila.

«Jau suppon che quai ans gidia», ha el ditg. El è s'unì als auters dus umens che guardavan il mort per terra.

«Vus avais ditg che trais persunas hajan bandunà la chasa», ha el ditg. «Savais anc, co ch'ellas vesevan or?»

«Gea, jau ma regord fitg bain.»

«Era in in um da var trent'onns, da grondezza media, stgir, cun ina barba naira?»

«Gea; el è sortì sco davos.»

«Jau crai che quai è noss um. Perquai hai jau pensà da clamar en agid questa dunna.»

Nus ans essan tuts vulvids, cur ch'el ha ditg quai. Sin isch steva ina dunna gronda e bella – la fittadina misteriusa da dunna Warren. Plaunsieu è ella entrada. Sia fatscha era alva. Ses egls tementads fixavan il corp stgir per terra.

«Vus al avais mazzà!», ha ella ditg. «Oh, dio mio, Vus al avais mazzà!» Lura ha ella fatg in sigl ad aut e dà in givel d'allegria. Ella è siglida tut cuntenta per chombra enturn. Ses egls glischavan e sia bucca pronunziava milli pleds sonors talians. Igl era sgarschaivel e surprendent da vesair ina dunna uschè ventiraivla en preschientscha d'in mort. Tuttenina è ella sa fermada ed ans ha guardà.

«Vus! Vus essas da la polizia, u betg? Vus avais mazzà Giuseppe Gorgiano, u betg?», ha ella dumandà.

«Geabain, nus essan da la polizia.»

Ella ha guardà enturn en la stanza stgira.

«Ma nua è Gennaro?», ha ella dumandà. «Mes um, Gennaro Lucca. Jau sun Emilia Lucca e nus essan tuts dus da New York. Nua è Gennaro? El m'ha clamà en quest mument da la fanestra ed jau sun vegnida il pli spert pussaivel.»

«Jau hai clamà», ha ditg Holmes.

«Vus! Co essas Vus stà bun da far quai?»

«Voss code n'è betg stà difficil, dunna Lucca. Nus avain basegn da Vus. Jau saveva che jau stuess mo signalar ‹vieni› per che Vus vegnias.»

La bella dunna ha guardà mes ami, tut surpraisa.

«Jau na chapesch betg, co che Vus pudevas savair quai», ha ella ditg. «Giuseppe Gorgiano – co pomai è el...» Ella ha fatg ina pausa e lura ha ella tuttenina cumenzà a traglischar. «Uss ves jau! Mes Gennaro! Mes Gennaro admirabel che m'ha preservà da tut ils privels al ha mazzà. Cun ses mauns ferms ha el stranglà il monster. Oh, Gennaro, ti es magnific!»

«Dunna Lucca», ha ditg Gregson ed ha mess ses maun sin il bratsch da la dunna. «Jau na sai anc betg propi, tgi u tge che Vus essas; Vus avais però ditg tant ch'igl è evident che nus dal Scotland Yard avain basegn da Vus.»

«In mument, Gregson», ha ditg Holmes. «Jau crai che questa dunna ans po declerar pliras chaussas. Vus savais, chara dunna, che Voss um vegn a vegnir arrestà per avair mazzà quest um? Quai che Vus schais po vegnir duvrà cunter el.»

«Uss che Gorgiano è mort na temain nus nagut pli», ha ditg la dunna. «El era in monster e nagin derschader sin quest mund na vegn a sentenziar mes um, perquai ch'el al ha mazzà.»

«En quest cas», ha ditg Holmes, «serrain nus quest isch e bandunain tut sco che nus avain chattà. Lura pudain nus accumpagnar questa dunna en sia chombra e tadlar, tge ch'ella ans ha da dir.»


3
[modifitgar | modifitgar il code]

Ina mes'ura pli tard sesevan nus tuts tschintg en la pitschna stiva da la dunna Lucca. Ella ha raquintà si'istorgia remartgabla. Ella discurriva fitg spert, ses englais n'era dentant betg fitg bun. Jau al hai midà, per ch'el saja pli chapibel.

«Jau sun naschida a Posilippo sper Napoli», ha ella ditg, «ed jau sun la figlia dad Augusto Barelli. Mes bab era in um fitg impurtant. Gennaro lavurava per mes bab ed jau sun m'inamurada en el. El era dentant pover, uschia che mes bab n'ans vuleva betg laschar maridar. Nus essan scappads ensemen ed avain maridà a Bari. Jau hai vendì mes cliniez per avair ils raps per ir en l'America. Quai è stà avant quatter onns e dapi là avain nus abità a New York. A l'entschatta è tut ì bain. Gennaro è stà bun da gidar in signur talian. Quel ha num Tito Castalotte. El posseda ina gronda firma a New York. Passa traitschient umens lavuran per el. A mes um ha el dà in post impurtant en sia firma ed è stà bun cun el en mintga reguard. El è nubil e Gennaro è stà per el sco in figl. Nus dus, mes um ed jau, al avain amà sco in bab. Nus avain prendì a fit ina chasetta a Brooklyn e tut è ì bain a l'entschatta.

Ina saira cur che Gennaro è turnà da la lavur, ha el manà cun sai in um. Quel sa numnava Gorgiano ed era medemamain oriund da Posilippo. El era in umun, sco che Vus savais. Betg be ses corp era enorm, tut vi dad el fascheva tema. El sbragiva e sventulava sia bratscha lunga cun discurrer. Nossa chasetta n'era betg gronda avunda per el. El era in um terribel. Dieu saja ludà ch'el è mort.

El è vegnì adina puspè. Gennaro n'era dentant betg ventiraivel sch'el era qua. Mes pover um seseva e tadlava uras a la lunga senza interess ses discurs furius davart la politica. Gennaro na scheva nagut, jau hai dentant vis en sia fatscha ch'insatge n'era betg en urden. L'emprim hai jau cartì ch'el n'haja betg gugent quel um. Lura hai jau chapì ch'igl era dapli che quai. El al temeva. Ina notg al hai jau prendì en mia bratscha ed al hai dumandà da ma raquintar tut.

El ha raquintà – e quai m'ha fatg mal il cor. Mes pover Gennaro! En ses onns giuvens al pareva tut il mund dad esser cunter el. Perquai era el daventà commember d'ina societad a Napoli, dal Circul cotschen. Quai era ina societad sumeglianta al vegl Carbonari. Ils secrets da questa fraternitad èn terribels. Sche Vus essas ina giada entrà, na datti pli nagina pussaivladad da fugir.

Cur che nus essan arrivads en l'America, ha Gennaro pensà che nus sajan mitschads da tut quai per adina. Ina saira ha el entupà sin via in commember dal Circul cotschen. Igl era Gorgiano sez. Al sid da l'Italia al numnav'ins ‹la mort›, perquai che ses mauns eran cotschens dal sang dals assassinats! El era vegnì a New York per scappar da la polizia taliana. El aveva gia introducì questa societad terribla en sia patria nova. Tut quai m'ha Gennaro raquintà e m'ha mussà ina brev ch'el aveva retschet quel di. Sisum era dissegnà in circul cotschen. I steva scrit ch'ils commembers sa reuneschian quel e quel di e ch'el stoppia er vegnir.

Quai era mal avunda, dentant il mender dueva pir vegnir. Cur che Gorgiano vegniva tar nus – quai ch'el fascheva adina puspè la saira – discurriva el bler cun mai. Ed er sch'el discurriva cun mes um, ma guardava el adina cun ses sgarschaivels egls selvadis. Ina notg è vegnì scuvert il secret. El ha ditg ch'el haja gugent mai. Gennaro n'era betg anc turnà, cur ch'el è vegnì. El è entrà e m'ha prendì en sia bratscha enorma. El m'ha cuvert cun bitschs e m'ha supplitgà da vegnir cun el. Jau sun ma defendida e sbragiva cur che Gennaro è entrà e m'ha gidà. Gorgiano al ha terrà ed è partì. El n'è mai pli turnà. Quella notg ans avevan nus fatg in adversari terribel. In pèr dis pli tard ha gì lieu la reuniun. Gennaro è turnà alv sco la mort. Insatge sgarschaivel era succedì. Igl era anc pli mal che quai che nus ans eran imaginads. Per survegnir daners fascheva la societad pressiun sin Talians ritgs. Insatge orribel fiss capità ad els u a lur famiglias, sch'els n'avessan betg pajà. Els avevan dumandà er Castalotte, noss char ami, da pajar. El aveva ditg na ed aveva surdà las brevs a la polizia.

A la reuniun han els decidì da siglientar en l'aria sia chasa. Lura hajan auters tema da dir na. Els han tschernì Gennaro per exequir il plan. El avess stuì mazzar ses meglier ami. Sch'el na fetschia betg per cumond, capitia insatge terribel ad el u a mai. Gennaro era desperà. El temeva quai ch'ans spetgava.

Tutta notg essan nus restads ensemen ed avain branclà in l'auter. Nus avain discurrì da noss problems. Il di suenter eran mes um ed jau sin via per Londra. L'emprim avevan nus dentant avertì noss ami e la polizia dal privel imminent. Il rest savais Vus, mes signurs. Nus eran segirs che noss adversaris ans vegnian ad esser sin ils chaltgogns. Gorgiano aveva sias raschuns per ans seguir. En mintga cas savevan nus tge monster ch'el saja. L'Italia e l'America san raquintar da sia pussanza sgarschaivla.

Mes um ha chattà in zup per mai. El sez vuleva pudair discurrer cun la polizia americana e taliana. Jau na sai betg, nua e co ch'el ha vivì. Tut quai che jau sun vegnida a savair hai jau legì en la columna d'ina gasetta. In di hai jau vesì dus Talians cun guardar or da fanestra. Els observavan la chasa. Jau hai chapì che Gorgiano aveva scuvert en ina moda u l'autra noss zup.

Lura m'ha Gennaro fatg a savair en gasetta ch'el ma tramettia signals d'ina tscherta fanestra. Ma cur ch'ils signals èn vegnids, n'eran els nagut auter ch'avertiments e tuttenina èn els vegnids interruts. El saveva che Gorgiano era sin ses chaltgogns. Dieu saja ludà ch'el era pront, cur ch'el è arrivà! Schai, avain nus da temair insatge da la giustia? Vegn in sulet derschader sin quest mund a pensar che quai che Gennaro ha fatg saja stà fauss?»

«Signur Gregson», ha ditg l'American, «jau na sai betg, tge che Vus Englais pensais, ma a New York vegn l'um da questa dunna a retschaiver mo engraziaments.»

«Ella sto accumpagnar mai tar il schef», ha respundì Gregson. «Sch'ella di la vardad, n'han ni ella ni ses um da temair bler.»

«Watson», ha ditg Holmes, «jau crai che nus possian surlaschar questa dunna a mes amis e turnar a chasa.»


Adattaziun per la funcziun da cudeschs da Vichipedia
Quests texts èn vegnids surpigliads a moda integrala da la versiun rumantscha da Vichisource, la biblioteca libra. Per consultar ils documents en lur context original p.pl. visitar la suandanta pagina:
   » Arthur Conan Doyle