Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Civilisaziuns da l'antica/Aksumits

Ord Wikipedia

Tgi eran els e nua vivevan els?[modifitgar | modifitgar il code]

Extensiun dal Reginavel dad Aksum (verd)

Il reginavel dad Aksum era situà en l'Africa da l'Ost, là nua che sa chattan oz l'Eritrea, l'Etiopia dal Nord ed il Jemen. La chapitala Aksum sa chatta en l'Etiopia dal Nord, en la provinza Tigre. Qua sa cruschavan impurtantas vias da commerzi. En documents d'ina vegliadetgna da 4700 onns vegn menziunà il commerzi cun intschains, mirra ed ivur.

Il reginavel dad Aksum era ina giada tuttina impurtant sco quels da la Persia, da la China u da Roma. Il temp da fluriziun da questa cultura croda en il terz tschientaner s.C. Da lez temp sa tractavi d'in dals pli gronds reginavels dal mund. Cur che l'islam è però sa derasà en il 7avel tschientaner, ha cumenzà il declin dad Aksum.

Co vesevan or lur edifizis?[modifitgar | modifitgar il code]

Entras exchavaziuns ad Aksum savain nus oz bler davart ils edifizis aksumitics. Quels ch'eran situads en il center d'in abitadi eran quadratics u rectangulars. Las chasas dals Aksumits eran grondas. Quellas consistivan d'ina sort loscha, circumdada da quatter chasas pli pitschnas. La loscha vegniva erigida sin in pavigliun, vers il qual manava ina stgala lada. Glieud pli povra viveva en chasettas che circumdavan questas chasas pli grondas.

Co veseva or lur scrittira?[modifitgar | modifitgar il code]

Manuscrit vegl etiopic

La scrittira dals Aksumits sa numna geez. Quella è vegnida discurrida fin en il 13avel tschientaner, è alura però morta or. Vul ins scriver pleds en geez, na vegnan betg nudads bustabs, mabain silbas: Mintga segn da questa scrittira signifitga in consonant (p.ex. d ni m). In pitschen crutsch vi da quest segn inditgescha in vocal (p.ex. a ni o). Tut tenor tge furma che quest crutsch ha, ubain sch'el è scrit a dretga u a sanestra, è el attribuì ad in vocal specific.

En tge crajevan els?[modifitgar | modifitgar il code]

Tempel da Yeha
Parc da stelas dad Aksum

Ils cristians ortodoxs da l'Etiopia crain che l'arca d'allianza cun las tavlas dals diesch cumandaments sa chattia ad Aksum. Quella duai esser vegnida manada là da Menelik, il figl dal retg Salomon. Fin oz fa in muntg cuntinuadamain guardia sper quest object sontg.

La dinastia roiala da l'Etiopia duai apparentamain derivar directamain dal retg Salomon.

La veglia lingua etiopica è oz be pli en diever en l'Etiopia ed Eritrea sco lingua da las baselgias cristianas. Percunter vegnan las linguas modernas da la regiun, amaric e tigrinya, scrittas vinavant cun la veglia scrittira etiopica.

Tge è sa mantegnì fin oz dad els?[modifitgar | modifitgar il code]

Munaidas dal regent Endubis (fin dal terz tschientaner)

Il reginavel dad Aksum n'exista bain betg pli, ma sa mantegnida fin oz è la citad Aksum. Pervi da si'istorgia extraordinaria e las ruinas da gronda muntada appartegna quella al Patrimoni cultural mundial.

Remartgablas èn las numerusas stelas ch'han probablamain curunà pli baud fossas. Quellas èn vegnidas fatgas da gronds blocs da granit ed han in'autezza da fin a 25 meters. Da transportar ed eriger questas stelas d'immensa grondezza e pais furma ina prestaziun extraordinaria.