Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Civilisaziuns da l'antica/Germans
Tgi eran els e nua vivevan els?[modifitgar | modifitgar il code]
.png)
Cun la noziun ‹Germans› designavan ils Romans las numerusas stirpas che vivevan a dretga dal Rain. Auturs romans sco Tacitus u Ceaser descrivan ils Germans sco gigants blonds cun egls blaus e forzas enormas. Pelvaira eran ils Germans radund in chau pli gronds ch'ils Romans.
Tar ils Germans tutgavan bleras stirpas: Scandinavs, Cimbers, Teutons, Gots, Vandals, Cheruscs, Fris, Saxons, Langobards ed auters. Mintga stirpa viveva per sai e magari faschevan ellas er guerra tranter pèr. Ils Germans elegevan lur manader tras elecziun. Els stimavan fitg ferm lur independenza. Sco alliads als appreziavan ils Romans sco cumbattants fidaivels e loials ed als engaschavan gugent en la garda persunala da l'imperatur.
L'origin da las stirpas germanas è da chattar en la Germania dal Nord e Scandinavia dal Sid. Da là anora èn els sa derasads ca. a partir da 1100 a.C. vers sid e sidost. I sa laschan distinguer trais grondas gruppas: ils Germans dal Nord ch'èn restads en la Scandinavia, ils Germans da l'Ost ch'han colonisà las regiuns da vart dretga da l'Elba, ed ils Germans dal Vest en las regiuns da Rain, Weser e Mar dal Nord.
Co vesevan or lur edifizis?[modifitgar | modifitgar il code]
Ils Germans vivevan en pitschens abitadis da ca. 200 abitants. Sco protecziun cunter rubadurs ed animals selvadis erigivan els per ordinari ina saiv, magari er ina palissada. Lur chasas lungas vegnivan construidas cun armadira da travs; ils spazis tranteren eran emplenids cun entretschada ed arschiglia. Il tetg era cuvert cun channa; las alas vargavan lunsch giuador e pusavan sin pilasters.
En la chasa vivevan tant la famiglia sco er tut ils mezlibers e sclavs. Er ils animals eran be spartids dals umans tras ina paraid e gidavan l'enviern a stgaudar la chasa. Il spazi d'abitar na disponiva da naginas ulteriuras spartidas; entamez sa chattava la fuaina. Il fim pudeva sortir tras in'avertura en il tetg. Fanestras n'avevan las chasas germanas naginas. Podests vi da las paraids servivan sco bancs da seser e per durmir.
Tge mangiavan els?[modifitgar | modifitgar il code]
Ils Germans eran surtut purs sedentars. I deva er mastergnants sco fravis, vaschlers e scrinaris. Cumbain che l'arader era enconuschent gia dapi ca. la naschientscha da Cristus, è el sa fatg valair be plaun tar ils Germans. Entaifer lur nutriment era surtut l'ierdi da gronda muntada. Ils ers laschavan els ruassar en intervals regulars ed els savevan er, quant impurtant ch'i saja da ladar quels. La granezza vegniva surtut consumada en furma da buglia; paun pudeva sa prestar fin il temp medieval quasi be la classa sociala superiura.
L'allevament d'animals cumpigliava surtut bovs, nursas, portgs, chauras, chavals e giaglinom. Ultra da quai enconuschevan ils Germans la pestga, l'apicultura e l'elavuraziun da chaschiel dir e lom. En il Museum naziunal german a Nürnberg pon ins admirar blers utensils da pestga e chatscha. A chatscha gieva surtut la classa sociala superiura.
Ils auturs antics rapportan ch'ils Germans bavevan bler vin da mel e biera. Sco vaschs da baiver servivan savens corns da bovs. A chaschun d'impurtants dis da festa bavev'ins bravamain. Schizunt ils dieus, uschia vegniva cret, consumeschian alcohol.
Co sa vestgivan els?[modifitgar | modifitgar il code]
Ils Germans enconuschevan gia l'art da taisser. Ils umens purtavan chautschas lungas ed ina sort chamischa u tschop, pli nobels anc suravi ina mantella. Ils lungs vestgids senza mongias da las dunnas vegnivan tegnids ensemen cun tschintas e fivlas.
Co veseva or lur scrittira?[modifitgar | modifitgar il code]
Ils Germans sa servivan d'ina scrittira da runas che vegn numnada futhark (tenor l'emprim bustab fehu). A partir dal segund tschientaner èn las runas vegnidas duvradas sco segns magics. Ellas vegnivan engravadas en armas e fivlas.
En tge crajevan els?[modifitgar | modifitgar il code]
Ils Germans enconuschevan blers dieus. Ils pli impurtants eran il dieu principal Wodan (er numnà Odin) sco er Donar (Thor), il signur da tun e chametg. En il mund da l'aua regiva Njord, sia dunna Nerthus era la mamma terra. Lur figlia Freyja, d'ina «bellezza indescrivibla», era la protectura da l'amur e da la lètg ed ultra da quai la dunna da Wodan. Freyr, il figl da Njord e Nerthus, era il dieu dal sulegl che pudeva gidar en mintga situaziun difficila.
Per ils Germans n'eran ils dieus ni perfetgs ni immortals. Els unfrivan a quels, ma spetgavan er ina remuneraziun divina persuenter.
Tgi dad els èn oz anc enconuschents?[modifitgar | modifitgar il code]
Famus è il prinzi dals Cheruscs Arminius (Irmin), il qual ha extinguì l'onn 9 s.C. trais legiuns romanas en la Battaglia en il guaud da Teutoburg.
Suenter la migraziun dals pievels a la fin da l'antica ha il Reginavel dals Francs da Carl il Grond cumpiglià las stirpas germanas.