Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Giats gronds selvadis/Luf-tscherver
|
Detagls interessants
|
[[Datoteca:.jpg]]
Tar il luf-tscherver dat l'emprim en egl la barba spessa vi da las vistas, la quala el po sbrajettar fitg. Tipics èn er ils lungs chavels nairs en furma da penel orasum las ureglias. Il luf-tscherver n'è betg uschè magher sco auters giats da rapina, ed el posseda ultra da quai tschattas vaira ladas ch'impedeschan da sfundrar en la naiv. Perquai po in luf-tscherver viver vaira bain en regiuns pli fraidas. Sco animals da rapina mez gronds èn lufs-tscherver memia gronds per pudair sa nutrir sulettamain da mieurs, ma memia pitschens per daventar privlus a selvaschina sauna e creschida. Ma els adempleschan in'impurtanta incumbensa cun bravura: els tegnan sut controlla las populaziuns da lieurs. Cun lur chommas lungas e la cua curta èn els equipads perfetgamain per pudair surventscher tut d'in cunigl selvadi pitschen fin tar ina gronda lieur da naiv.
Betg tut ils lufs-tscherver vesan or tuttina. Intgins han flatgs stgirs, auters han in pail d'ina colur melna u grischa. Tuts han ina vart dal venter alva. Pervi da la cua curta dals lufs-tscherver vegn il luf-tscherver cotschen er numnà en l'America dal Nord ‹Bobcat› (bob = smuttar, scursanir; pia ‹il giat cun la cua scursanida›). Lufs-tscherver cotschens han en cumparegliaziun cun ils auters lufs-tscherver pes pli graschels e chommas pli curtas e disponan quasi adina da flatgs. Ils penels orasum las ureglias n'èn betg uschè exprimids ed els n'èn er betg uschè gronds sco las autras spezias da lufs-tscherver, uschia ch'ins als pudess quasi scumbigliar cun in grond giat da chasa daventà selvadi.
Nua vivan lufs-tscherver?[modifitgar | modifitgar il code]
I dat quatter spezias da lufs-tscherver, las qualas vivan en bunamain tut las zonas tempradas, nua ch'ellas pon far chatscha sin pitschens animals da preda. Il luf-tscherver eurasian viva en l'Europa dal Nord ed en l'Asia. Il luf-tscherver canadais viva en l'America dal Nord, il luf-tscherver da l'Iberia (u spagnol) viva be en regiuns intactas da la Spagna. Deplorablamain sa tracti tar quel d'ina spezia ch'è en grond privel da murir or. Ils lufs-tscherver cotschens da l'America dal Nord furman la spezia la pli pitschna da lufs-tscherver.
Co vesan lufs-tscherver or?[modifitgar | modifitgar il code]
Las differentas spezias da lufs-tscherver sa differenzieschan in pau ina da l'autra en lur cumparsa. Intginas da las spezias midan schizunt la cumparsa da lur pail tranter il pail da stad e quel d'enviern. La colur dal pail tanscha da brin cotschen fin grisch ed è tar intgins lufs-tscherver cotschnent. Tar la gronda part da las spezias è il pail taclà.
Ils mastgels cuntanschan in pais tranter 8 e 37 kg. Las femellas paisan normalmain in pau damain ch'ils mastgels, numnadamain tranter 5 e 14 kg.
Ils lufs-tscherver creschids han ina lunghezza dal corp da 70 cm fin 110 cm e vegnan tranter 50 cm e 75 cm auts. Lufs-tscherver che vivan en libertad cuntanschan ina vegliadetgna da ca. 15 onns.
Spezialmain en egl dattan vi dals lufs-tscherver la barba spessa vi da las vistas ed ils penels nairs vi dals pizs da lur ureglias. Las varts davos da las ureglias èn nairas ed han in flatg cler. Ultra da quai han lufs-tscherver ina curta cua cun ina fin naira.
Tge maglian lufs-tscherver e co tschiffan els lur preda?[modifitgar | modifitgar il code]
Lufs-tscherver fan surtut chatscha sin lieurs. Magari maglian els er stgilats, urblaunas e giaglinas cun pes pailus. Il luf-tscherver cotschen fa chatscha sin stgilats, cunigls e mieurs.
Lur statura in pau insolita cun chommas lungas, tatona curta e cua curta furma in'adattaziun a la chatscha sin animals da preda che ston vegnir surventschids cun in spurt andetg ed in sigl che decida davart vita e mort. Pli fitg ch'i als reussescha da s'avischinar, e pli gronda ch'è lur schanza d'avair success. Els na pon betg magliar dapli che 1,5 kg charn en ina giada.
Co tiran lufs-tscherver si lur pitschens?[modifitgar | modifitgar il code]
Las femellas partureschan trais fin tschintg pitschens, entant che quai èn tar ils lufs-tscherver cotschens per ordinari trais. Ils lufs-tscherver masculins na gidan betg da trair si ils giuvens. Quai po parair a l'emprima egliada egoistic, ma en il mund dals animals èsi savens uschia che la responsabladad per nutrir ils giuvens è dal tuttafatg tar la mamma. Ils animals da preda en il territori da chatscha d'in luf-tscherver na bastan per il pli betg per nutrir dus animals creschids ed er anc ils uffants. Ultra da quai fissan dus lufs-tscherver creschids memia dad aut tar la chatscha ed avessan la finala damain schanzas da tschiffar animals da preda per sasez e per lur pitschens.
Ils lufs-tscherver naschan tranter il matg ed il zercladur, il pli tard però il fanadur. Lufs-tscherver cotschens naschan per ordinari l'avrigl u matg. Avant che l'enviern cumenza, sto la mamma avair mussà als pitschens co ch'els pon surviver sur sasez. Lieurs possedan ina bun'udida. La mamma sto perquai mussar a ses giuvens da tegnair en frain lur impazienza e da sa schluitar natiers uschè quiet sco pussaivel per arrivar datiers avunda a las lieurs per lantschar l'attatga. Betg tut las chatschas han success, schizunt sch'ils giuvens èn buns chatschaders.
Pelvaira posseda in animal da preda frequent dal luf-tscherver, la lieur alva, flatgs alvs che van a prà cun il conturn. Quels sa mantegnan uschè ditg che sa chattan anc per terra singuls flatgs da naiv. Sch'ellas sesan quiet, han questas lieurs magari meglras schanzas che sch'ellas currissan davent. Lufs-tscherver emprendan a surventscher lur preda cun observar co che la mamma fa quai. Ils giuvens bandunan normalmain lur mamma en la vegliadetgna da 10 mais. Giattels dal medem letg stattan magari anc ensemen in temp, avant ch'els van lur atgnas vias. Lufs-tscherver creschids vivan per ordinari a moda solitaria.