Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Linguas dal mund/Arab

Ord Wikipedia

Nua discurran ins arab e quantas persunas discurran questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

L'arab sco lingua uffiziala (verd: suletta lingua uffiziala, blau: sco lingua maioritara – blau stgir – u minoritara ensemen cun autras linguas)

Arab discurran ins en il Proxim Orient, surtut sin la Peninsla Araba, ed ultra da quai en l'Africa dal Nord ed en autras parts da l'Africa. Perquai che muslims crain ch'il Coran, la sontga scrittira da l'islam, duaja be vegnir legì en arab, èsi usità che abitants da pajais surtut islamics chapeschan pleds religius en arab.

Tut en tut discurran var 240 milliuns umans arab sco lingua materna e 50 milliuns la discurran sco lingua estra. L'arab è uschia sin plaz tschintg da las linguas dal mund las pli frequentas.

L'arab dal Coran è vaira cumplitgà; tuttina correspunda la grammatica araba anc oz a quest arab da standard. La gronda part da las regiuns da lingua araba han però sviluppà lur atgna furma da la lingua, la quala els utiliseschan en il mintgadi. Quai signifitga ch'in Marocan che discurra arab vegn forsa ad avair problems da chapir insatgi da l'Irac u dal Jemen – danor sch'els discurran arab da standard. Sch'ins vul sa deditgar ad in dialect specific, èsi recumandabel da prender en mira surtut il dialect egipzian. Damai che blers films da televisiun e da kino arabs vegnan filmads en l'Egipta, vegn quest dialect en general chapì vaira bain en tut ils pajais da lingua araba.

Tge scrittira dovra questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

La scrittira araba consista da 28 bustabs, dals quals trais designeschan vocals lungs. Vocals curts, er numnads harakat, datti bain er, ma quels na vegnan betg considerads sco part da l'alfabet e vegnan per ordinari be scrits en documents uffizials u texts religius. Gasettas dal di per exempel n'èn betg vocalisadas, vul dir ch'ils vocals curts na vegnan betg scrits.

Er autras linguas sco urdu u farsi fan diever da la scrittira araba, però cun intgins segns supplementars ed intgins adattads. Sco diversas autras linguas (surtut dal Proxim Orient, ma per part er d'utrò) vegn l'arab scrit e legì da dretga a sanestra, e betg sco tar nus da sanestra a dretga. Ils singuls bustabs da l'alfabet arab èn:

ا – a

ب – b

ت – t

ث – th

ج – dsch

ح – h

خ – ch

د – d

ذ – dh

ر – r

ز – z

س – s (flaivel)

ش – sch

ص – s

ض – d

ط – t

ظ – tz

ع – a

غ – gr

ف – f

ق – q

ﻙ – k

ل – l

م – m

ن – n

ه – h

و – u, o, w

ى – i, j

Tge savain nus davart l'istorgia da questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Calligrafia araba
In Arab sin ses chaval (maletg dal 1911)

Il terz tschientaner a.C. han ils Nabatens, ina stirpa da l'Asia Anteriura, colonisà il nord da la Peninsla Araba. Els discurrivan ina lingua (il nabateic) ch'era fitg sumeglianta a l'arab, ma els scrivevan arameic.

L'arab modern è sa furmà cur che Arabs ed Amarais (Etiops) èn sa maschadads vers la mesadad dal quart tschientaner s.C. Questa lingua è sa distinguida da las autras linguas semiticas tras quai ch'ella n'è betg vegnida stgatschada tras autras linguas gia existentas, mabain è sa sviluppada fin oz a la lingua semitica la pli frequenta.

Circa en il 6avel tschientaner ha la gronda part dals Sabeans en il sid da la Peninsla Araba midà da lur lingua (il sabean) a l'arab, essend ch'il pli impurtant text religius, il Coran, dueva vegnir scrit e legì sulettamain en lingua araba. Damai che quai n'è betg sa midà er pli tard, è l'arab sa derasà en l'entir mund islam sco lingua materna u segunda lingua. Uschia ha la lingua communabla remplazzà successivamain l'arameic en la Siria ed en l'Irac, il persian en l'Iran, il coptic en l'Egipta ed ils dialects berbs en l'Africa dal Nord.

Il profet Mohammed è – cumbain ch'el sez na saveva ni leger ni scriver e n'ha perquai mai mess en scrit il Coran – quel ch'al ha fatg enconuschent als umans en l'entir'Arabia ed als ha uschia convertì a l'islam. Ils texts dal Coran vegnan considerads sco ils pli bels vers da la litteratura araba; els furman però sentenzas religiusas e na sa laschan betg cumparegliar cun poesia u ovras litteraras. Scienziads arabs han giugà sur lung temp in'impurtanta rolla sco collecziunaders e conservaders da savida. Blers texts da filosofs da l'antica, dals quals ins crajeva ch'els sajan ids a perder, han ins puspè pudì reconstruir or da la translaziun araba.

Tge locuziuns pudessan esser utilas en questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

La Caaba a Mecca – il center da la religiun islamica
  • لاهأ – Ahlan – Hallo
  • مكيلع مالسلا – As-salaamu 'Aleeikum – La pasch saja cun tai (vegn medemamain duvrà per sa salidar)
  • يبرع مّلكتن نحن – Nahnou natakalamarabie – Nus discurrin arab
  • ةمالسلا عم – Ma'a as-salama – A revair (translatà pled per pled vul quai dir ‹en pasch›)
  • كلضف نم – Min fadlak – per plaschair (verbalmain ‹tras tia grazia›)
  • اًركش – Shukran – grazia

Sche ti vuls ta preschentar, pos ti dir:

  • يمسا انأ ، الهأ – Ahlan, ana ismi – Hallo, jau hai num...

ubain che ti dis:

  • يمسا – Ismii – Mes num è...

Sche ti vuls dir hallo ad in ami, alura dis ti:

  • Ahlan ya ed alura il num da tes ami.

Sche ti vul savair d'insatgi co ch'el/ella haja num, dumonda:

  • ina mattatscha ؟ِ كمساام – Ma ismuki?
  • in mattatsch ؟َ كمسا ام – Ma ismuka?

Ina locuziun ch'ins auda savens, la quala ins duess però be duvrar sco muslim, è:

  • هلل دمحلا – al-hamdu li-llah – Dieu saja ludà. Quella vegn duvrada en il senn da ‹Per fortuna›.