Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Linguas dal mund/Corean

Ord Wikipedia

Nua discurran ins corean e quantas persunas discurran questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Las denominaziuns per la lingua coreana en la Corea dal Sid (hangugeo, a sanestra) ed en la Corea dal Nord (chosŏnmal, a dretga)
Territori da derasaziun da la lingua coreana
Via tipica a Seoul, la chapitala da la Corea dal Sid

Corean vegn surtut discurrì en la Corea dal Nord e dal Sid, ma per part er en il Nordost da la China, en il Giapun ed en l'Asia Centrala. Ultra da quai datti en metropolas en tut il mund bleras persunas che discurran corean.

Tut en tut datti var 78 milliuns umans che discurran corean. La lingua sa chatta uschia sin plaz 13 da las linguas las pli frequentas en tut il mund.

Tge scrittira dovra questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

La lingua coreana vegn scritta en in'atgna scrittira che vegn numnada hangul. Questa scrittira è relativamain giuvna, ella è vegnida introducida l'onn 1446 dal retg Sejong. Lezza giada vegniva la scrittira numnada Hunmin Jeongeum, quai che munta tant sco ‹Las dretgas silbas per instruir il pievel›.

Avant l'introducziun da l'alfabet hangul han ins fatg diever en la Corea da las letras chinaisas, las qualas èn grevas d'emprender e vegnivan perquai utilisadas be da persunas bain scoladas. Glieud simpla n'aveva nagina pussaivladad d'emprender a leger ed a scriver. Er n'eri betg pussaivel cun ils segns chinais da nudar la lingua coreana uschia sco ch'ins la discurra. Perquai ha il retg Sejong dà l'incumbensa da sviluppar in'atgna scrittira per la lingua coreana, la quala dueva ultra da quai esser uschè simpla che tut ils umans la possian emprender.

Simpla è la scrittira coreana pelvaira: Ella ha be 24 segns – pia pli paucs che l'alfabet latin –, e quels sa laschan emprender tgunschamain.

La scrittira hangul

ㄱ ㄴ ㄷ ㄹ ㅁ ㅂ ㅅ ㅇ ㅈ ㅊ ㅋ ㅌ ㅍ ㅎ

g n d l m b s - j ch k t p h

ㅏ ㅑ ㅓ ㅕ ㅗ ㅛ ㅜ ㅠ ㅡ ㅣ

a ya eo yeo o yo u yu eu i

La scrittira hangul pon ins er duvrar per scriver autras linguas. Il salid tudestg ‹Guten Tag› sa preschenta per exempel sco suonda: 구텐탁. Chattas ils segns en la tabella e vesas co che quellas èn per part scrittas ina sur l'autra? Lain guardar in pau pli a fund co che quai funcziunescha.

Hangul vesa bain or tut auter, ma funcziunescha atgnamain tenor il medem princip sco nossa scrittira. La scrittira hangul è oramai tut autra che la scrittira chinaisa. Entant che mintga letra chinaisa ha si'atgna muntada, exprima la scrittira coreana suns. Ina tala scrittira numnan ins scrittira fonetica. Er en il Giapun datti scrittiras foneticas, ma tenor quellas correspunda in segn mintgamai ad ina silba. Tar la scrittira coreana è quai auter: I dat vocals e consonants or dals quals vegnan furmadas las silbas, precis sco ch'ins fa quai er per rumantsch, tudestg, talian etc. or da la scrittira latina. En questa moda pon ins furmar cun fitg paucs segns fitg blers suns.

Ils vocals e consonants vegnan però represchentads uschia ch'ina silba furma mintgamai in'unitad. In exempel: Il pled ‹alfabet› consista da trais silbas: al – fa – bet. En l'alfabet hangul vesa quai or uschia: 알파벹

La gronda part da las scrittiras dal mund èn sa sviluppadas da maletgs, ils quals ins ha simplifitgà cun il temp adina dapli. Noss bustab A represchentava per exempel oriundamain il chau d'in taur. La scrittira coreana è sa sviluppada en autra moda. Cur ch'ils scienziads han creà la scrittira hangul, han els concepì ils segns tenor princips filosofics e scientifics. Uschia represchentan ils vocals l'uman tranter tschiel e terra, ed ils consonants imiteschan la posiziun da la lieunga, dals lefs e dal nuf da la gula. I vegn perquai savens ditg che hangul saja la scrittira la pli scientifica dal mund.

Tge savain nus davart l'istorgia da questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

En l'antica era la lingua coreana main unitara ch'ozendi. Probablamain devi las linguas buyeo en il nord e las linguas han en il sid. Da las linguas buyeo è sa sviluppada la lingua dal reginavel Goguryeo. Quest reginavel ha existì dal terz tschientaner s.C. fin l'onn 668. Da las linguas da la gruppa han è sa sviluppada la lingua dal reginavel Baekje, il qual ha existì da l'entschatta da l'emprim tschientaner s.C. fin l'onn 660.

En il 7avel tschientaner ha il Reginavel Silla conquistà ils ulteriurs stadis da la regiun e dominà uschia l'entira Peninsla Coreana. Entras quai n'èn betg be vegnidas unidas las stirpas coreanas, mabain er eliminadas las linguas precedentas dal corean. Perquai sa lascha pir discurrer dapi la perioda dal Reginavel da Silla unì d'ina lingua coreana communabla.

Or da la lingua dal Reginavel Silla è sa sviluppada dapi l'entschatta dal 10avel tschientaner il corean mesaun. Fin l'introducziun d'in'atgna scrittira coreana (hangul) en il 15avel tschientaner (dinastia da Joseon), datti però be paucs documents ch'èn sa mantegnids. Quels èn ultra da quai scrits en segns chinais, uschia ch'ins vegn a savair da quels be pauc davart la situaziun da la lingua coreana da lez temp.

Dapi l'introducziun d'in agen alfabet (hangul), è la lingua sa sviluppada fitg ferm. Finalmain èsi stà pussaivel da nudar exactamain tge che la glieud discurriva e pensava. Il corean ch'è sa furmà fin il 17avel tschientaner sa differenziescha per part vaira ferm dal corean mesaun ch'era stà en diever fin qua e sumeglia fitg ferm la lingua coreana che vegn discurrida oz.

Cur che la Corea è stada occupada tranter il 1910 ed il 1945 dal Giapun, èn blers pleds giapunais vegnids integrads en la lingua coreana. Intgins da quels vegnan anc duvrads oz, auters betg pli. Ma i dat er oz en il corean blers pleds ch'èn vegnids furmads tenor il model giapunais or da letras chinaisas.

Suenter la liberaziun da l'occupaziun giapunaisa hai dà ina terribla guerra civila sin la Peninsla Coreana. En consequenza da quella è la Corea vegnida dividida per lung dal 38avel grad da latituda en ils stadis Corea dal Nord e Corea dal Sid. En la Corea dal Sid s'orientescha la lingua da standard dapi lura en pronunzia ed ortografia al dialect da la chapitala Seoul. En la Corea dal Nord sa drizza ella tenor l'atgna chapitala Piöngjang. Entant che vegnan duvrads en la Corea dal Sid adina dapli pleds englais, na dovra la Corea dal Nord strusch tals.

Las differenzas tranter il corean dal nord ed il corean dal sid ed ils dialects da las singulas regiuns èn uschè pitschnas ch'i dat sin l'entira Peninsla Coreana strusch problems da communicaziun. Sin l'insla Jeju vegn però discurrì in dialect che na vegn strusch chapì dals ulteriurs Coreans e che cumpara a la gronda part dals Coreans da la terra franca sco in'autra lingua.

Tge locuziuns pudessan esser utilas en questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Simplas frasas

안녕하세요? – an-nyeong-ha-se-yo – Bun di!

감사합니다 – gam-sa-ham-ni-da – Grazia.

미안합니다 – mi-an-ham-ni-da – Perstgisa. / I ma displascha.

사랑합니다 – sa-rang-ham-ni-da – Jau t'am.

Singuls pleds

사람 – sa-ram – persuna

남자 – nam-ja – um

여자 – yeo-ja – dunna

사과 – s a-gwa – mail

닭 – dak – giaglina

말 – mal – chaval

Ina simpla chanzun[modifitgar | modifitgar il code]

‹Arirang› è ina chanzun populara ch'è fitg derasada en la Corea. Da quella sa servan ins tar occurrenzas da sport internaziunalas al lieu dals imnis naziunals, sche squadras da la Corea dal Nord e dal Sid sa mesiran communablamain cun auters pajais.

아리랑,아리랑,아라리요...

아리랑고개로넘어간다.

나를버리고가시는님은

십리도못가서발병난다.


Arirang, Arirang, Arariyo...

Arirang gogaero neomeoganda.

Nareul beorigo gasineun nimeun

Simnidomotgaseo balbyeongnanda.


Arirang, Arirang, Arariyo...

Jau cur sur il Pass Arirang.

Ti m'has bandunà

Ma ti na vegns betg ad ir diesch miglias fin ch'ils pes ta fan mal.


La chanzun ha ina vegliadetgna da plirs tschient onns. Davart l'origin dal pled Arirang datti diversas teorias, tut tenor sa referescha el ad ina regiun muntagnarda en la Corea ubain deriva d'ina princessa ubain d'ina figura mitologica. Il pled ‹Arariyo› n'ha nagina muntada. Quel duai simplamain be tunar bain.