Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Linguas dal mund/Serbocroat

Ord Wikipedia

Bosniac, croat, montenegrin, serb u serbocroat – tschintg nums per ina lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Derasaziun da la lingua serbocroata
Co che la lingua vegn mintgamai numnada: serb (mellen), croat (cotschen), bosniac (verd), montenegrin (blau)
Tavla da traffic serba cun scrittira cirillica e latina

La noziun serbocroat è vegnida introducida l'onn 1824 da Jacob Grimm e surpigliada en il serbocroat sco srpskohrvatski. Persunas da lingua materna utilisavan pli baud il num illiric (ilirski); ins scheva er simplamain serb u croat, manegiava però la medema lingua.

Pir suenter la fundaziun dal stadi Jugoslavia l'onn 1918 hai dà pli savens dispita, schebain i sa tractia d'ina lingua ubain da duas. Per betg stuair sa decider per in num, schevan ins savens er simplamain naški (nossa lingua).

Suenter che la Jugoslavia è sa dividida l'onn 1992 en plirs stadis, han quels da lingua serbocroata fixà differentas denominaziuns, uschia ch'ins discurra oz da las quatter sutvariantas uffizialas dal serbocroat:

  • bosniac è la lingua uffiziala da la Bosnia ed Erzegovina
  • croat è la lingua uffiziala da la Croazia
  • montenegrin è la lingua uffiziala dal Montenegro
  • serb è la lingua uffiziala da la Serbia

Nua discurran ins serbocroat e quantas persunas discurran questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Serbocroat resp. ina da las varietads da standard dal serbocroat vegn discurrì da radund 17 milliuns umans che vivan en Croazia, Bosnia ed Erzegovina, Serbia e Montenegro.

Radund 50 000 umans en l'Austria èn Croats dal Burgenland, dals quals ils perdavants èn gia ids a star qua avant blers onns, cur ch'il Burgenland tutgava anc tar l'Ungaria.

Plirs milliuns umans che derivan da l'anteriura Jugoslavia vivan a l'ester (Germania, Austria, Svizra, Stadis Unids, Canada, Australia e.a.). Ils uffants dals emigrants jugoslavs ch'èn naschids a l'exteriur, han savens be pli enconuschientschas mediocras dal serbocroat. Savens san els conversar bain in cun l'auter davart temas dal mintgadi, n'enconuschan però betg pleds pli spezials.

Tge scrittira dovra questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Per il serbocroat vegnan duvradas oz duas differentas scrittiras: la latina (sco per exempel en rumantsch) e la cirillica (sco per exempel en russ). Ma cumpareglià cun autras linguas latinas e cirillicas datti intgins bustabs supplementars, entant che auters mancan.

La successiun da l'alfabet divergescha en las duas scrittiras. Per la scrittira latina è la successiun:

A B C Č Ć D Dž Ð E F G H I J K L Lj M N Nj O P R S Š T U V Z Ž

Per la scrittira cirillica vala la suandanta successiun alfabetica (sutvart: la letra correspundenta en la scrittira latina):

А Б В Г Д Ђ Е Ж З И Ј К Л Љ М Н Њ О П Р С Т Ћ У Ф Х Ц Ч Џ Ш

A B V G D Ð E Ž Z I J K L Lj M N Nj O P R S T Ć U F H C Č Dž Š

Cur ch'ins ha stampà l'onn 1562 l'emprima translaziun croata dal Nov Testament, han ins fatg duas versiuns: ina en scrittira cirillica ed ina en scrittira glagolitica. La scrittira glagolitica ha però pers svelt muntada. Sur lung temp ha il diever da la scrittira dependì da la confessiun: catolics (Croats) faschevan diever da la scrittira latina, ortodoxs (Serbs e Montenegrins) da la scrittira cirillica. En il 20avel tschientaner era la gronda part dals Jugoslavs abels da leger omaduas scrittiras. Duas grondas gasettas dal di sa servivan alternantamain dad omaduas scrittiras en la medem'ediziun. En Croazia n'era la scrittira cirillica però strusch en diever.

La gronda part dals cudeschs cumparevan be en ina da las duas scrittiras. Be cudeschs d'uffants vegnivan publitgads en duas variantas. Ils onns 1980 valeva la scrittira cirillica sco antiquada.

Oz na vegn la scrittira cirillica betg pli instruida a las scolas en Croazia, uschia che persunas pli giuvnas n'èn betg pli ablas da leger questa scrittira. En Serbia emprenda mintgin da leger omaduas scrittiras; en il nord da Belgrad è però surtut en diever la scrittira latina, en il sid da Belgrad la scrittira cirillica. A Belgrad sez vegnan duvradas omaduas scrittiras. A Montenegro è oravant tut en diever la scrittira cirillica, medemamain en la part serba da la Bosnia ed Erzegovina, entant che la part bosniac-croata sa serva surtut da la scrittira latina.

Co vegn il serbocroat scrit e pronunzià?[modifitgar | modifitgar il code]

En il serbocroat vegn tut scrit uschia sco ch'ins discurra. I na dat pia, cuntrari per exempel a l'englais u franzos, nagins problems cun la pronunzia, sch'ins sa co ch'ils singuls bustabs vegnan pronunziads. Da far attenziun èsi surtut tar ils suandants bustabs:

  • Il C serbocroat vegn adina pronunzià sco tar nus Z.
  • Il H serbocroat è d'udir vaira ferm. Tut tenor dialect resulta schizunt in ferm Ch.
  • Il R serbocroat vegn pronunzià davant en bucca, a moda rudlanta. I dat pleds ch'ins na po uschiglio strusch pronunziar, damai ch'els na cuntegnan nagin vocal. Per exempel datti in'insla cun num Krk, iert ha num vrt e nair ha num crn.
  • Il V serbocroat vegn adina pronunzià sco en rumantsch, mai sco F.
  • Il Z serbocroat vegn pronunzià sumegliant a noss S.
  • Š e Ž sumeglian noss Sch.
  • Č, Ć, Ð e Dž èn sco tar nus Tsch u Dsch. La differenza tranter ils quatter bustabs n'è betg gronda, ed er persunas da lingua materna fan tgunsch sbagls sch'els han da scriver pleds sco Ćevapčići.

Nums or d'autras linguas vegnan per ordinari (danor en Croazia) midads en la scripziun en tala moda che quella correspunda a la pronunzia. Uschia statti per exempel en ina gasetta serbocroata Britni Spirs, Helmut Šmit, Majkl Džekson u Džordž Vašington (per Britney Spears, Helmut Schmidt, Michael Jackson, George Washington).

En la lingua serbocroata vegn tut scrit pitschen. Grond scrivan ins be nums e sa chapescha a l'entschatta da la frasa.

Tge locuziuns pudessan esser utilas en questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Здраво – zdravo – Hallo (informal)

Добар дан – dobar dan – Bun di (formal)

Како си? – kako see – Co vai cun tai?

Како сте? – kako ste – Co vai cun Vus?

Ја се зовем... – ya se zovem – Jau hai num...

Довиђења! – doveedyenya – A revair!

Шта је то? – shta ye to – Tge è quai?

Говорите ли енглески? – govoreete lee engleskee – Discurris Vus englais?

Говориш ли енглески? – govoreesh lee engleskee – Discurras ti englais?

Где је купатило? – gde ye koopateelo – Nua è la tualetta?

Извините! – eezveeneete – Perstgisai!

Извини! – eezveenee – Perstgisa!

Ina simpla poesia[modifitgar | modifitgar il code]

Љуља баба дијете,

што га не зовете?

Ми смо га звали,

шећера му дали,

а оно се љути

што је шећер жути!

Pronunzia

Lyoolya baba deeyete,

shto ga ne zovete?

Mee smo ga zvalee,

shetyera moo dalee,

a ono se lyootee

shto ye shetyer zhootee!

Translaziun

La tatta tegna ses pitschen uffant,

Pertge n'al avais vus uffants betg clamà?

Nus al avain clamà,

Nus al avain dà da mangiar in pau zutger

Ma el è stà vilà sin nus

Perquai ch'il zutger era mellen!