Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Linguas dal mund/Tirc

Ord Wikipedia

Nua discurran ins tirc e quantas persunas discurran questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

La Tirchia e stadis vischins che renconuschan il tirc sco lingua minoritara
En Germania discurran dapli che 2 milliuns persunas tirc, tants sco en nagin auter pajais ordaifer la Tirchia (fotografia: Berlin)

La gronda part da las 70 milliuns persunas che discurran tirc sco lingua materna vivan en la Tirchia. Er en la Cipra dal Nord è tirc la lingua uffiziala. Sin il Balcan, surtut en la Bulgaria, Macedonia, Cosovo e Grezia, datti minoritads da lingua tirca. En blers pajais da l'Europa Centrala e dal Vest vivan immigrants da lingua tirca; en Germania èn quai bundant dus milliuns.

Tge scrittira dovra questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Il tirc vegn scrit cun bustabs latins. Introducida uffizialmain è questa scripziun vegnida da Mustafa Kemal Atatürk l'onn 1928. Avant vegniva tirc scrit cun l'alfabet arab (cun singuls segns supplementars).

Intgins bustabs latins vegnan pronunziads autramain che quai che nus essan disads:

  • C vegn pronunzià sco Dsch, ma pli lom
  • E vegn pronunzià sco È (surtut a la fin dal pled)
  • J vegn pronunzià sco sch lom
  • R vegn rudlà cun il piz da la lieunga
  • V na vegn mai pronunzià sco F
  • S è adina ferm
  • Z vegn pronunzià sco S lom

Igl existan er intgins segns supplementars: Ç, ç (tsche), Ş, ş (sche), I, ı (i mit). Il ğ stenda il vocal situà davantvart e cumpara be a l'intern dal pled. Tar l'I scrit grond vegn anc mess en il tirc in punct: İ.

Tge savain nus davart l'istorgia da questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Il tirc tutga ensemen cun l'aserbaidschan, kasac, usbec, jakut (en Sibiria), uiguric (en la China dal Nordvest) e.a. tar las linguas tircas. Questas linguas èn parentadas stretgamain ina cun l'autra ed èn probablamain sa divididas avant milli fin duamilli onns, cur ch'ils pievels tircs èn sa derasads nà da l'Asia Centrala ed èn tranter auter er immigrads en la Tirchia odierna.

A partir dal 11avel tschientaner èn sa sviluppadas las singulas linguas dal tirc mesaun. Igl è quai il temp da las conquistas da la stirpa tirca dals Seldschucs. Quels eran convertids a la fin dal 10avel tschientaner a l'islam, quai ch'han alura er fatg autras stirpas tircas. Surtut suenter la Battaglia da Mantzikert (1071), en la quala il regent seldschuc Alp Arslan ha victorisà cunter ils Bizantins che vivevan en l'Anatolia, èn Tircs immigrads en la Tirchia odierna.

Suenter avair suttamess dal tuttafatg Bizanz (1453), ha l'Imperi osmanic dominà il mund islamic fin l'entschatta dal 20avel tschientaner. Silsuenter è l'ulteriur svilup da la lingua tirca stà collià cun la Republica da la Tirchia ch'è sa furmada sut Atatürk (1923).

Tge locuziuns pudessan esser utilas en questa lingua?[modifitgar | modifitgar il code]

Merhaba! – Hallo!

Günaydın! – Bun di! (la damaun)

İyi günler! – Bun di!

İyi aķsamlar! – Buna saira!

İyi geceler! – Buna notg!

Benim adım... – Jau hai num...

Senin adın ne? Sizin adınız ne? – Co has ti num? Co avais Vus num?

Nasılsın? Nasılsınız? – Co vai cun tai? Co vai cun Vus?

İyiyim! Ya sen? Ya siz? – Cun mai vai bain! E cun tai? E cun Vus?

Teşekkür! – Grazia!

Rica ederim! – Anzi!

Hoşça kal! Hoşça kalın! – Sta bain! Stai bain!

Ina pitschna poesia[modifitgar | modifitgar il code]

Minimini bir kuş donmuştu

Pencereme konmuştu

Aldım onu içeriye

Cik Cik Cik Cik ötsün diye

Pır pır ederken canlandı

Ellerim bak boş kaldı


In pitschen utschè ha survegnì fraid

El ha spluntà vi da mia fanestra

Jau al hai laschà entrar

Uschia ch'el ha cumenzà a chantar cik cik cik cik

Cur ch'el ha udì a filar, è el stà agità

Guarda uss sin mes mauns, els èn vids