Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Noss sistem solar/Mercur

Ord Wikipedia

Fatgs

  • Il Mercur gira pli spert enturn il sulegl che tut ils auters planets.
  • La temperatura da la surfatscha da Mercur giascha tranter -180 °C e 430 °C.
  • Al pol dal nord e dal sid da Mercur pudessi dar glatsch.

[[Datoteca:.jpg]]

La surfatscha dal Mercur cun ses pli grond crater Caloris Planitia sisum a dretga (fotografia colurada per far resortir meglier la structura da la surfatscha)

Il Mercur è il planet ch'è situà il pli datiers dal sulegl. El è in planet sumegliant a la Terra, vul dir che consista da crappa.

Be ina suletta sonda, Mariner 10, lantschada l'onn 1974, ha visità il Mercur. Bler da quai che nus savain davart quest planet deriva da questa missiun.

Quant grond è il planet?[modifitgar | modifitgar il code]

Il Mercur ha in diameter da 4879 kilometers. El è il pli pitschen planet en noss sistem solar e betg mez uschè grond sco la Terra. Perquai ch'il Mercur è uschè pitschen e sa chatta uschè datiers dal sulegl, èsi difficil, d'al vulair contemplar tras in perspectiv u telescop.

Co vesa or la surfatscha?[modifitgar | modifitgar il code]

Tagl schematic tras crusta (1), mantè (2) e nuschegl (3)

Il Mercur ha craters sco ch'els èn er da vesair sin nossa glina. Quests craters han schizunt nums, il pli grond dad els sa numna Caloris Basin. El ha ina ladezza da ca. 1300 kilometers ed è sa furmà tras la crudada d'in asteroid.

La surfatscha dal Mercur è plain sfendaglias. Quellas èn sa furmadas avant lung temp, cur ch'il Mercur era anc londervi da sa sfradentar.

Sin il Mercur datti forsa schizunt glatsch. Sco sin la Terra èn quai territoris – ils pols – che na survegnan betg tanta glisch dal sulegl. En questas regiuns pudessi esser che betg tut il glatsch lieua.

Durant il di muntan las temperaturas sur 400 °C, la notg crodan ellas fin -200 °C. La chalur deriva da quai ch'il Mercur sa chatta uschè datiers dal sulegl. La notg però crodan las temperaturas fitg ferm, perquai ch'il Mercur na dispona praticamain da nagin'atmosfera che pudess tegnair la chalur.

Quant ditg dura in di sin quest planet?[modifitgar | modifitgar il code]

Mercur al firmament, vesibel ad egl

Il Mercur rotescha (sa volva enturn sasez) bler pli plaun che la Terra. In sulet di sin il Mercur dura uschè ditg sco 58 dis sin la Terra! Perquai è avant maun avunda temp per che las temperaturas pon s'augmentar ed er puspè sa sbassar uschè fitg.

Quant ditg dura in onn sin quest planet?[modifitgar | modifitgar il code]

Il Mercur ha il pli curt onn en il sistem solar. Quel dura uschè ditg sco 88 dis sin la Terra. Quai vul dir ch'in onn sin il Mercur dura be in e mez giadas uschè ditg sco in di sin il Mercur.

Da tge consista il Mercur?[modifitgar | modifitgar il code]

Tant sco che nus savain, sa cumpona il nuschegl dal Mercur da fier. Cumpareglià cun sia grondezza, posseda il Mercur dapli fier che mintg'auter planet en noss sistem solar. Il rest dal Mercur furman crappa.

Quant grev ma faschess la gravitaziun da Mercur?[modifitgar | modifitgar il code]

Mercur – statua da la figura mitologica romana

Sche ti stessas sin il Mercur, attirass quel tai cun damain che la mesadad da la gravitaziun da la Terra.

Tenor tgi è el vegnì numnà?[modifitgar | modifitgar il code]

En la mitologia romana era il Mercur il mess dals dieus. El purtava in chapè e sandalas cun fermà vidlonder alas, cun las qualas el pudeva viagiar svelt enturn il mund. Il planet Mercur è vegnì numnà suenter el, perquai ch'el viagia uschè svelt enturn il sulegl, pli svelt che mintg'auter planet en noss sistem solar. El sa mova bunamain 48 kilometers mintga secunda!