Utilisader:Raschladiras/Cudeschs/Anton Filip Ganzoni/Il clutger tort

Ord Wikipedia

Nossa nona era ina stupenta dunna e l'allegrezza da ses numerus biadis. Nus l'amavan fitg ed eran er superbis da nossa nona ed ans ludavan dad ella nua ch'i sa preschentava l'occasiun. Duevan noss cumpogns be sa far da gronds cun lur augs ed ondas, cun cusrins e cusrinas – cur che nus mettevan la nona sin l'auter plat da la stadaira, sche tirava la guglia da quella per franc adina da nossa vart. Nagut na pudeva star a pèr cun nossa nona, cur che nus ans postavan enturn sia schanuglia e ch'ella laschava splendurar il sulegl da ses egls clers sin ils uffants da ses agens uffants e sin quels dad esters ed ans raquintava sias istorgias.

Ella scurlattava – per uschè dir – be or da las mongias las pli bellas paraulas. E mintga giada ch'ella prendeva la stgaina or da sia gronda tastga da lavur, sche savevan nus ch'ella ans vegnia a raquintar insatge plaschaivel. Nus ans reunivan alura enturn ella e sch'ella, ponderond, ans laschava spetgar in mument avant che cumenzar, sche segir che l'in u l'auter da nus malpazients era dalunga pront cun ses: «Ebain, nona, igl era ina giada...», ed ella cuntinuava giu dal flatg: «...in retg», ubain: «...in charvuner». Alura gievi allegramain tras guauds e vals e champs, en miserablas chamonas e baud en palazs superbis, adina enavant, senza interrupziun. Nus l'accumpagnavan cun noss'imaginaziun, e quai talmain che a la fin da l'istorgia eran nus propi tut surprais dad esser tschentads anc en il medem lieu enturn la nona.

Ella na vegniva er mai stancla da repeter ina u l'autra part da ses raquint ch'ans aveva plaschì aparti bain, ed er cur che nus la rugavan sco or d'ina bucca da cumenzar anc ina giada da l'entschatta, sche n'era ella betg buna da dir na. Ch'ella avess er auter da far che be da star a raquintar istorgias, quai n'ans vegniva betg endament. Nus eran persvas che la nona saja qua be per nus!

La buna nona era adina preschenta en noss patratgs, e cur ch'ella era lontana da nus, tar ses auters biadis, sche evitavan nus tant sco pussaivel da far chaussas, da las qualas nus savevan che la nona n'avess betg gì gugent da las vesair. Nus avevan grond respect dad ella, cumbain che jau na l'hai mai vis ad auzar ses maun per ans chastiar; tut il pli ch'ella fascheva ina smanatscha! La pertga ch'ella duvrava era ina pertga invisibla, ma che saveva tuttina tutgar il cor. Quel ch'aveva fatg tschiffar la nona nauscha luna – quai che capitava fitg darar – era alura disfortunà.

Nossa nona n'era betg mo ina buna, mabain ella era er ina bella veglia, en noss egls segir la pli bella nona ch'ins pudeva s'imaginar. Ses chavels, che pendevan a moda natirala sur las tempras, cun lur ritschs alvs, eran per nus la pli bella frisura, ed il faziel nair cun pizs, ils chantuns dal qual s'entretschavan uschè modestamain sut il mintun, attirava er el noss'admiraziun. Or da quella chara fatscha splenduravan ses egls anc en giuvna frestgezza.

Betg main serain era ses frunt, sin il qual sa tiravan per mez giu in pèr faudettas; gea, schizunt la bucca senza dents e bravamain foppada aveva insatge ch'ans plascheva. Ses surrir era pir da dretg il surrir d'in uffant, e da quest fatg dependevi bain per ina buna part che nus pudevan discurrer cun ella libramain en noss agen linguatg tge e co ch'igl ans vegniva gist en senn. Uschia ans enconuscheva ella fin en l'ultim chantunet da noss cors gist sco che er nus la chapivan en tut quai ch'ella ans scheva.

Ella giugava savens cun nus e sin nossas spassegiadas pigliava ella bleras giadas – be per far in plaschair a mai, argient viv – las pli stippas e stretgas sendas, nua ch'ella aveva paina da sa tegnair en pè, entant che jau, ligera sco ina plima che jau era, tutgava strusch la terra, sigliottond sco ina balla da piz a chantun.

Jau era però er buna da star uras a la lunga tar ella sin il banchin davant chasa a la far cumpagnia. La nona saveva dar a mintga chaussa in num adattà e ma saveva render chars perfin il chanaster da lavur, il chanè fil e las stgainas, sco sche quels objects fissan stads mes buns camarats: Las anzas eran pitschnas sorinas – qua era da far bain bain attenziun che nagina na dettia giu u vegniss uschiglio a pigliar donn. E tge plaschair, cur ch'il chaltschiel sa serrava finalmain, che la nona tirava il fil tras l'ultima anza ed al laschava penderlar nauagiu sco ina bandieretta da triumf e da victoria.

Ed uschia era quai il cas er in bel suentermezdi che jau seseva sper ella en la curt d'in vegl chastè a la sumbriva d'in grond pumer. Senza dir pled tegneva jau ses chanè en maun e laschava currer il fil ch'ella tirava tar sai lavurusamain tranter or la detta da ses pitschens mauns.

«Ai, mes uffant, tge ta siemias, nua eras gist cun ils patratgs?», cun questa dumonda andetga m'ha ella dasdà or da mia distracziun. E senza dir pled hai jau guardà en per quella chara fatscha veglia. Contemplond quellas sumbrivettas da la feglia – che tremblava en ils radis dal sulegl ch'i pareva sco sch'ina curriss suenter l'autra sin il frunt da la nona –, hai jau schizunt emblidà da la respunder. La buna nona ha be scurlattà il chau ed ha cuntinuà cun sia lavur.

Be ina tschuncaisma davent da ses chau era sa platgà in utschellet sin in dals roms ils pli bass da quest grond pumer e guardava loschamain nà sin nus. El era tant daspera ch'i ma pareva d'al pudair tutgar cun il maun: ma il medem mument sco che jau al hai stendì ora, è l'utschè sgulà – sco sch'el ma vuless tentar – sin il segund e da là sin il terz rom, adina pli ad aut, da rom tar rom fin ch'el era arrivà sin la tschima. E mintga giada avant che sgular puspè plinensi, guardava el giu vers mai, stendeva ses culiez, e giu da ses aut tron s'enclinava el cun il chau e ninava sia cuina, quai tut cun in tschert sdegn, sco sch'el avess vulì dir: «Ma ve pir suenter, sche ti es buna!»

«Nona, jau vuless esser in utschè ed abitar cun tai sin la planta», hai jau ditg, sco sche jau ma fiss gist dasdada or dal sien.

«Quai mancass gist anc», ha ella respundì. «E cur ch'i pluvess pudessan nus vegnir tuttas duas bletschas sco pulschainas.»

Quest argument m'ha persvas. E puspè hai jau cumenzà a ma siemiar cun ils egls averts. Mes chau era sa pusà sin la schanuglia da la nona ed jau guardava si vers il blau incommensurabel sur nus. Entant festinavan las stgainas da la nona lur gir glischnant en crusch ed en travers, schuschurond en mias ureglias cun lur tun giz e fin.

Paucs pass davent da noss lieu era in aut clutger, ed uss ha quel attirà tut mi'attenziun.

«Nona», hai jau ditg, «sas tge? Nus duas vulain ir a star sin quel clutger; quai vegn ad esser noss gnieu e nus essan alura propi tranter tschiel e terra.»

«Gea», è stada la resposta, «quai fiss tut bel e bun quai che ti manegias. E sch'il vegl clutger crudass ensemen, co fiss quai alura? Be guarda», ed ella ha mussà sin quai cun la stgaina vi vers il clutger, «el è tort e sa bitta gia bravamain d'ina vart. Ti vegns a vesair, baud ni tard vegn quel cupitgà e fatg ir en tocca tras in stemprà. Jau ma fatsch mintga damaun quitads per noss vegl caluster, cur ch'el va si a drizzar las uras», ha ella agiuntà tut seriusa. E propi, fixond uss il clutger, ma parevi d'al vesair a sa mover vers nus. El undegiava sco aiver ed en mia tema hai jau spert zuppà mes chau en il sain da la nona.

«Povra bargnocla», ha ella ditg, «quai na vegn betg gist a capitar oz u damaun, forsa gnanc en tschient onns, nagin na po savair quai.» Cun quests pleds ha ella pudì ma quietar e ma prender la tema.

«Nona, vegns cun mai sin il clutger?», hai jau rugà suenter ina pezza, la charezzond.

«Betg ma disturba uss», è stada la resposta, «na vesas betg che jau stoss dumbrar las anzas, uffant, ah, uss m'has fatg far in sbagl.» Ed ella ha cumenzà a dumbrar da nov, e quai ma pareva fitg lungurus. Ed anc ina giada hai jau rugà da vegnir cun mai sin il clutger. Qua è passà sur sia fatscha vi sco ina sumbriva da nauscha luna. La nona ha scurlattà il chau e cun ils pleds: «Igl ha dà las tschintg, igl è ura da marenda», è ella stada si, ha prendì sia lavur ed è turnada a chasa. La nona era propi gritta, quai hai jau badà bain avunda; e quai m'ha fatg, pelvaira, malavita!

«Uffant, sajas raschunaivel e che ti na ma giajas betg forsa be suletta sin clutger», m'ha ella clamà suenter, mussond cun il det sco per ma smanatschar. Dad ir suletta sin il clutger, quai na ma fiss gnanc vegnì endament. Ils pleds da la nona ma currivan uss suenter nua che jau gieva e steva. Jau hai marendà cun ils auters, e suenter na saveva jau gia gnanc pli tge che jau aveva mangià, talmain absenta era jau cun mes patratgs.

Il sulegl da la saira splendurava tras la miraglia dal vegl chastè, picturond vi da las paraids tapetas surdoradas. Tras las fanestras vesev'ins l'entira vallada; lodolas chantavan qua si en l'aria – jau las veseva a s'elevar ad aut ed adina pli aut. Quant pli bel stueva tut quai esser sin il clutger! Qua m'è vegnida l'idea dad ir tut suletta sin il clutger, gia che la nona na vuleva betg vegnir cun mai. U n'era jau forsa betg gronda avunda per ristgar in tal pass?

In mument suenter ma chattava jau gia davant il clutger tort. Dalunga hai jau cumenzà ad ir si per ils stgalims da crap da la stgala a lindorna. Jau ma tegneva vi da la suga marscha che serviva da sustegn e ma rampignava cun tut quità ad aut. Ma fermond a mesa strada, hai jau guardà per in curt mument enavos. Ma jau sun bain dalunga m'enriclada da quai. Pertge che tras ils palantschieus da travs da las varts hai jau vis fin giu en il fund dal tschaler dal chastè sco en il pli snuaivel precipizi. Il medem mument ma parevi che la stgala giess enturn ed enturn cun mai ensemen.

Surpraisa da sturnizi hai jau stuì serrar ils egls e ma tegnair ferm vi da la suga. Ma alura èsi puspè ì enavant senza incap ed jau ma pertgirava da guardar enavos e na sun betg ma fermada fin che jau n'era betg sin l'ultim stgalim. Jau era vegnida mez ord flad.

Suenter che jau m'era puspè quietada da l'agitaziun en mes pez, hai jau udì be gist sur mai in tschert scruschir singular, vi e nà, baud plaun e baud svelt. Savend che quai na pudeva esser nagut auter che las rodas da l'ura dal clutger che vegniva tratga si mintga damaun, sche n'hai jau er betg piglià dapli tema, cur ch'igl è sa fatg udir ina lunga ramur e ch'igl ha battì las uras cun in tun talmain ferm ed uschè datiers da mias ureglias che jau sun per in mument bunamain vegnida surda.

I n'è betg ì ditg ed in auter misteri m'ha spaventà: jau hai udì a schuschurar e tschivlar ed a sgulatschar vi e nà sur mes chau ch'i m'èn idas snavurs. Per fortuna m'è vegnì endament che quai pudessan esser ils curnagls ch'avevan lur gnieus si là sin las travs da la tetgaglia. Jau avess vis bain gugent quels gnieus, ma la pauca cleritad m'impediva da differenziar las chaussas enturn mai. Las fanestrettas, or da las qualas ins avess pudì giudair la bella vista e ch'avessan fatg cler l'entir ambient, eran displaschaivlamain serradas si cun aissas. L'um vegl ch'aveva da trair si mintga di l'ura pativa da reumatissem na pudeva betg supportar il current d'aria da las fanestras e las aveva perquai enguttà si; ma jau – che na suffriva betg da reumatissem, però tant dapli da mirveglias – sun tras quai ma sentida engianada per la paja da tut mias fadias.

En mintgina da las quatter balestreras era taglià or ina fora radunda, tras la quala pudeva entrar la cleritad. La glisch da la saira vibrava cun strivlas largias sin l'aster malguliv ed ha dasdà en mai la brama da pudair giudair si qua aria e libertad a bainplaschair.

«Tgi sa sche jau na vegniss betg da pudair guardar or d'ina da quellas foras?», hai jau ditg a mamezza. Ditg e fatg! Jau sun raivida sin il parapet da crap e sun vegnida da chatschar la testa or da la largia radunda.

Tge bellezza! Davant mai il tschiel blau, vi dal quel eran fermadas nivlinas traglischantas; i ma pareva sco da guardar en in cudesch d'uffants; quai era bel sco las paraulas che la nona ma raquintava.

«Agid, nona», avess jau prest exclamà, cur ch'in'immensa tschajera cun la furma da dragun e navigond tras il blau dal tschiel m'è vegnida encunter e che tut, chastè e muntognas da nivels, èn svanids en sia gula da gigant spalancada.

Ma er quest monster scuflà è sa disfatg pauc pli tard ed en ses lieu èn cumparidas vastas cuntradas cun vals e munts, ils pli bels maletgs! Ed er quels èn svanids; tschajeras e tschajeras ina suenter l'autra s'elevavan uss, sa separavan, fluivan puspè ensemen, e vers saira è uss sa mussà in traglischar e flammegiar, sco sch'i giess da là davent directamain en la sala dal tschiel: il sulegl era per tramuntar!

Davent da mes post n'al pudeva jau betg vesair ed uschia sa delectavan mes egls tant pli libramain dal gieu da colurs miravigliaivel ch'el, pigliond cumià dal di, spendeva or anc ina giada sur tschiel e terra.

Al pe da las plantas da feglia e da guglias eran gia sumbrivas stgiras, entant che lur tschimas sa preschentavan anc sco tants retgottels en ina mar da flommas. Ils nivels en lur vels cotschens e violets sventulavan suravi ils pizs da las muntognas: il cumià da la natira, ma in cumià che di: «A bainbaud, a bun ans vesair!»

Sco in bab amuraivel bitschava il sulegl anc ina giada ses uffants; el bittava – schend adia – ses ultims radis vi sur la terra. Anc in'ultima giada ha flammegià maiestusamain quest frunt lartg da grippa là en fatscha ed ils straglischs da la saira èn passads sco tremblond suror las tschimas verdas dal munt, dond l'ultim salid dal di. Ma alura ha er el stuì partir, quest donatur benign da glisch e vita sin terra!

Giu la val s'embriniva uss plaun a plaun la notg; dals chamins sortiva il fim e passava sco in vel da fin tessì blau suravi la citadetta. Si dal fund umid da la val vegniva uss la tschajera, ed ina strivla grischa, stortigliada sco ils gnervs d'ina traschola, inditgava il curs dal flumet fin giu tar il mulin; quel – sco l'utschellet stanchel – pareva da cupidar sut il tetg dal fegliom d'ogna. Ni il batter da las rodas ni il ramurar da las chanals na tanschevan però fin si tar mai. Nagin fracass na disturbava la solenna quietezza da la saira!

Quai stueva segiramain esser insatge daletgaivel da pudair avdar sin quest clutger. En quest mument na bramava jau nagut auter che dad esser in utschè e da savair sgular per ma schlantschar or en l'aria e ma platgar sisum il clutger. Davent da mes aut tron avess jau alura pudì contemplar in bel toc dal mund, splegà davant mai sco sin in grond tablet!

Jau era mez balurda da tant giudair. Jau avess gì quaidas da mulestar la glieud che passava sutvart cun clamar giu en tun sprezzant: «Buna notg!» Jau pudeva rir, vesend co che las tschajeras mettevan si a las muntognas la barett'alva da notg e la tiravan surengiu las ureglias. Il temp era entant passà fitg spert. Las colurs flammegiantas dal tschiel eran sa stizzadas fin ad in ultim rosa sblatg. En lur lieu era sa fatg lartg in simpel grisch d'argient; qua giu sin terra però squitschava uss il grev pais da la notg stgira e sula!

In suffel liger è passà sur mias tempras, m'ha buffà ils chavels en fatscha e m'ha dasdà uschia dal dultsch intgant. Pir uss hai jau badà cun spavent ch'i n'era betg da perder temp per turnar puspè engiu. Tge vegnivan mes geniturs a dir? Anguscha! E la nona? Ella che m'aveva scumandà expressivamain dad ir suletta sin il clutger! Ils remors da conscienza ma squitschavan sco plum sin il cor.

Jau hai spert tratg enavos il chau, ma l'aissa dal paravent cun ses ur tagliant m'ha dà ina punschida pauc agreabla; quai m'ha stimulà dad esser pli prudenta. Jau hai empruvà cun tutta calma per la segunda, terza e quarta giada da ma liberar, ma malavita senza che quai ma fiss reussì. In terribel presentiment m'ha uss fatg tremblar! Jau hai pers il curaschi e sun restada là senza ma mover e sco schirentada, vesend cun spavent che jau era praschuniera.

Be cun stenta m'eri reussì da sfurzar la testa tras quella rundella dal paravent disgraziada. Uss che jau ma vuleva puspè retrair, m'eran ils chavels, plegads enturn il chau en grossas trascholas ch'eran entant s'enzugliadas ad in gross gnoc, in impediment. Er las ureglias m'impedivan ed en mi'anguscha m'eri sco sche jau sentiss ad unflar pli e pli chau e culiez. Jau udiva mes battacor, la schanuglia ma tremblava da l'agitaziun.

I n'era però betg be la posiziun pauc agreabla che ma turmentava, jau m'hai er rendì quint dal grond privel, en il qual jau ma chattava. Ina sulett'aissa, forsa schizunt in'aissa marscha, sin la quala jau ma pusava cun tut il pais da mes corp, ma separava d'in precipizi. Er cun ils egls serrads e schebain che jau era mez confusa, sche ma saveva jau represchentar fitg bain sia profunditad.

Ed alura ils pleds da la nona: «Fa attenziun, il clutger vegn insacura cupitgà d'in stemprà» – els ma sclingivan en las ureglias. Quant tgunsch pudeva il vent vegnir pli ferm e sa transfurmar andetgamain en in orcan? Jau ma tegneva ferm vi d'in rintg ch'era fermà vi da l'aissa.

«Nona», plirava jau. Ses sguard tant amuraivel, l'admoniziun cun il det stendì ed ils pleds ch'ella m'aveva clamà suenter ma parevan uss tants accusaders senza vusch.

Ed il mender da tut era che jau na pudeva oramai betg sperar da vegnir liberada avant la damaun e quai pir cur ch'il caluster vegniva a trair si las uras. I ma pareva impussibel da surviver la notg, da star in'entira lunga notg suletta sin il clutger en quella posiziun dolurusa! L'emprim vuleva jau sbragir e clamar agid, ma quai avess gidà pauc; segiramain nagin che na m'avess udì. Grossas larmas ma culavan giu per la fatscha.

Ma alura è vegnì quel mument che jau hai resentì en mai in grond basegn da ma vulair volver al char Segner per ses agid. Ed jau hai cumenzà ad urar dad aut: «Bab noss». Mia vusch, uschiglio flaivla e fina, vegniva urond adina pli clera e pli ferma. Ils lefs avevan gist finì ils ultims pleds da l'oraziun ch'in «Amen» nunspetgà d'ina vusch che m'era fitg enconuschenta e che vegniva da sutensi m'ha fatg givlar dal daletg.

«Nona», hai jau exclamà, ed: «Uffant, uffant!», quai è stà tut quai ch'ella è stada per il mument buna da dir. Quai era propi ella, mia chara nona, che steva uss be davos mai.

Na returnond jau betg l'ura usitada, m'avevan mes geniturs tschertgà enturn il chastè, en iert, en il guaud ed en ils conturns; els eran schizunt ids giu en la citadetta a ma tschertgar. Al dir da la nona che jau pudess forsa esser ida sin il clutger, nagin che n'ha dà bada, els avevan be ris da quai. Perquai era ella sa rendida be suletta ed adascus si da la vietta stipa e privlusa che manava sin il chastè.

Igl era er gia vegnì ad ella la veglia da turnar engiu, ma lura, sco sch'ella fiss stada guidada d'in tschert presentiment, è ella tuttina ida enavant ed è sa messa a chaminar si per quels stgalims umids, sa fermond da temp en temp per trair il flad e faschond ad aut glisch cun la laterna. E gist cur ch'ella vuleva sa volver e turnar, sche ha ella udì tras la quietezza da la notg cler ed enclegentaivel ils ultims pleds dal «Bab noss», pronunziads da sia pitschna biadia.

Quai ch'è lura suandà è spert raquintà: Senza dumandar bler aveva ella cun in unic sguard survesì la situaziun. «Sta salda!», ha ella clamà. La nona, inschignaivla e spert decisa, ha uss fatg passar ses det pitschen tranter mes culiez e l'aissa dal repar da vent ed ha empruvà da rabagliar or ina suenter l'autra mias trascholas. Quai l'è reussì, jau pudeva mover il chau vi e nà.

«Sta salda, sche tias ureglias t'èn charas», ha ditg la nona in pau agitada. Jau sun damai stada quieta sco ina mieurina. Jau hai sentì co ch'ella ha piglià las ureglias, ina tratga, jau la sun suandada plaunsieu... e puspè ina tratga... brr! jau veseva a glischar cotschen e mellen davant mes egls... In'autra tratga che m'ha puspè fatg brav mal... anc in ultim sforz..., alura era per mai andetgamain stgira notg... Jau hai avert ils egls e vis il cler da la laterna; jau m'hai tutgà il culiez, il snuaivel culierin na ma stenscheva uss betg pli. Nagin dubi, la buna nona m'aveva pudì liberar or da la praschun.

«Nona», hai jau ditg; ma avant che jau possia dir dapli, m'aveva ella gia strenschì vi da ses cor. Ed alura avain nus omaduas bragì chaudas larmas. La laterna bittava sia glisch sblatga sin ils objects enturn nus. Lungas sumbrivas sortivan da la miraglia fraida ed umida glischanta, utschels-mezmieur giravan enturn il cler, l'utschleglia dal clutger – spaventada – sgulatschava tranter las travs da la tettaglia e cur che, tar tut quai, il zain ha cumenzà a batter las uras be gist sur noss chaus, sche sun jau bunamain ma snuida a mort; la chara nona però m'ha serrà anc pli ferm en sia bratscha. Las nov!

E cur che jau era entrada en il clutger avevi gist dà las sis! Be trais uras! Ma tge aveva jau passentà durant quest temp! La nona na m'ha betg laschà star ditg a far lungas reflexiuns. Maun en maun essan nus vegnidas giu per stgala – jau pli purtada che manada – la schanuglia ma tremblava e mes pes, sco sch'els avessan emblidà da chaminar, vegnivan suenter struztgond. Il chau m'ardeva; ina deblezza m'è vegnida a dies, jau na saveva betg far auter che be adina bragir vinavant.

Giu en chasa eran – ensemen cun la stgirezza – creschids er ils quitads e la tema. Els na tschertgavan uss betg mo mai suletta, ma er anc la nona. Fiss ella propi stada en cas dad ir sin il clutger? Il bab era gist pront per entrar en quel, schend: «Glieud veglia ha inqual giadas ses chaprizis...»

«Segir e franc, sar schender, e quai uschè bain sco ils giuvens e las giuvnas», al ha clamà encunter la nona, mussond sin mai ch'era entant er arrivada sin isch.

Quai è stà ina surpraisa, in sa smirvegliar ed avair mirveglias e la finala in snuizi, cur ch'els ans han vis tuttas duas sblatgas e starmentadas sin ils stgalims giudim. La mamma m'ha serrà senza dir pled en sia bratscha; vi da la battida dal cor hai jau badà l'anguscha ch'era anc en ella. Il bab steva là cun tschera seriusa, er el senza far mucs.

La nona ha interrut la quietezza e ditg, mussond sin mai: «Jau saveva bain avunda che quai che questa qua sa metta ina giada en testa..., ma quai ha ella stuì pajar aschamain. Perquai vulain laschar per bun! Ed uss... in magielet té per la quietar ed alura – dalunga en letg cun ella. Quella na brama per franc betg pli dad ir a star sin il clutger.»

E propi, la veglia dad ir ad abitar sin il chastè e da ma dispitar cun curnagls e cun utschels-mezmieur pervi da dretgs da patrun-chasa m'era passada per adina, tant pli che la nona m'aveva pudì persvader ch'il clutger era tort e ch'el pudess crudar ensemen in bel di. Igl èn stads blers a metter ensemen lur mauns per engraziar a quel che regia tut noss fatgs e che mirvegliusamain als aveva preservà d'ina disgrazia che quant tgunsch – u baud u tard – avess pudì succeder. Jau però hai stuì pensar en quest mument a mia chara nona che malavita gia dapi inqual onn aveva piglià avdanza en tschiel tar ils anghels dal Segner.

Ils creschids – da quels scorts e da quels main scorts – sa cuntraschevan en questa dumonda. Tgi era da l'avis da la nona e tgi pretendeva il cuntrari. Tgi aveva raschun? Nus n'avain gì da spetgar gnanc uschè ditg per vegnir or da las mirveglias, be sis u set onns!

Igl era in bel suentermezdi da stad. Il sulegl ardeva sin ils munts sco fieu, ils utschels eran sa retratgs en la spessaglia dals guauds da figlia ed ils umans en lur chasas a la sumbriva. Tgi che mo pudeva fascheva ses cupid da suentermezdi. Tut era quiet, las giassas sco mortas or, e qua ora sin la via principala n'udiv'ins gnanc in battida da fier-chaval.

L'unic esser vivant là d'enturn era in artisan-viandant che – stanchel e lass – era sa mess giu en la sumbriva d'ina planta. Ses chau pusava sin il satgados e cun egls mez serrads guardava el si vers il vegl chastè en fatscha. Fermà vi da quel era ina detga tur cun tetg radund, e sper quella steva il clutger che nus enconuschain gia. Quests trais edifizis antics interessavan fitg noss ester viandant. El na vegniva betg stanchel d'admirar il bel maletg ed al contemplond, è el cupidà.

Qua – siemiava el u era el distract? – Tant è tschert ch'el è sa dasdà andetgamain or da ses cupid e cun in sigl sco ch'il cumpogn n'aveva mai fatg en sia vita è el stà giu dal flatg en pe, vesend a scumparair il clutger tort cun ina terribla ramplunada.

El ha sa fruschà ils egls, ma quant fitg ch'el als sfruschava – il fatg daventà è restà! Il vegl clutger era d'in mument a l'auter ì en nagut! Cun fatscha sblatga, spaventà e mez pers, senza chapè e valisch, è el currì giu en la citad cun la nova. L'emprim nagin n'al vuleva crair, ma pauc suenter ha la glieud pudì sa persvader cun agens egls da quai ch'era daventà.

Quel ester era stà l'unica perditga ch'aveva vis a crudar ensemen il clutger tort. Ni stemprads ni il vent n'eran stads buns d'al cupitgar. El era passà via senza grond fracass, sumegliant al pover vegliet che – stanchel da la vita e cun fatscha seraina – sa durmenta quietamain per betg sa dasdar pli. Nagin'olma viventa era sa chattada quest mument en la curt dal chastè, nagin en il curtin nua ch'il coloss era sa mess giu en in lartg rudè.

Anc quella damaun era il vegl caluster stà sco dapi trent'onns sin clutger a reglar las uras ch'eran uss smardegliadas en tants tocs sut quella muschna da crappa.