Utilisader:Raschladiras/Cudeschs/Anton Filip Ganzoni/La bella Beata

Ord Wikipedia

Igl era ina giada en Flandra in retg ch'aveva ina dunna cun num Matabruna. Quella era nauscha e maliziusa pli che avunda. Lur figl, in giuven amabel e bun, aveva num Oriant. El era in chavalier valurus e cur ch'il bab è mort, sche è el daventà il retg dal pajais.

In di è il giuven retg ì cun ses chavaliers ed auters signurs en il guaud a chatscha. Ils cumpogns eran restads in pau enavos ed el era be sulet. Qua è s'auzà andetgamain davant el in tschierv, grond e superbi, ed è svanì en la bostgaglia. Oriant al ha dà suenter tut quai che ses chaval era bun da currer. Ma il tschierv è sa schluità adina pli profund en la spessaglia, è arrivà silsuenter tar in grond torrent, è siglì en quel e nudà a l'autra riva.

Il retg, vesend ch'i n'era betg pussaivel d'al suandar, è turnà enavos ed è arrivà tar ina funtauna. El è sa fermà per baiver aua frestga e sa ruassar, pertge che la lunga chavaltgada al aveva stanclentà.

El è descendì, ha laschà pascular il chaval, ha stizzà sia said ed è sa tschentà en l'erva sut ina planta. Entant ch'el pusava là, è vegnida natiers ina bella signurina en cumpagnia da quatter dunschellas, d'in vegl chavalier e da dus serviturs. La signurina è vegnida nà daspera e n'enconuschend betg il retg ha ella ditg: «Tgi è sa lubì dad ir a chatscha sin mes terren? Jau hai bain vis il tschierv ch'è gist fugì tras l'aua. Per quai vegnis Vus a stuair pajar!»

Er sche Oriant avess pudì prender en mal quest discurs, sche n'ha el tuttina betg pudì vegnir grit, pertge che la signurina aveva ina vusch dultscha sco il chant da la lodola, armoniusa e clera sco argient, e cur ch'el la guardava en fatscha, al hai parì che nagin uman na fiss pli fortunà ch'el, sche la signurina avess vulì vegnir sco regina sin ses tron. Perquai l'ha el respundì amiaivlamain: «Bella signura, jau n'As vuless per tut ils stgazis da la terra betg far displaschairs. Ma qua poss jau senza dubi ir a chatscha, pertge che quest terren è mes agen, jau sun il retg Oriant.»

Cur ch'il chavalier ch'accumpagnava la signurina ha udì quai, è el descendì dal chaval ed è sa laschà giu cun tut respect sin in schanugl, schend: «Signur retg, jau As rog da betg esser grit si per mia patruna, ella n'As ha betg enconuschì e deplorescha segir ses pleds.»

Sin quai ha ditg il retg: «Jau As vi gugent stgisar, bella signurina, ma Vus vegnis tuttina a stuair purtar paina. Vulais Vus vegnir cun mai ed esser mia spusa? Sche gea, essas Vus en curt temp la regina dal pajais.»

Quest discurs dal retg ha plaschì a Beata ed ella ha replitgà: «Vulais Vus quai, mes retg e patrun, sche As empermet jau d'As vulair bain e d'As obedir per adina.»

Oriant l'ha embratschà e dà in bitsch sin il frunt per segn ch'ella era uss sia spusa. Alura ha el fatg strasunar ses corn da chatscha. Ils chavaliers èn vegnids natiers tut alleghers e cuntents; pertge che suenter avair percurrì ditg il guaud, tschertgond adumbatten il retg, temevan els ch'el fiss ì a perder. Ma cur ch'els han udì or da sia bucca tge ch'era capità, è l'allegria stada gronda ed els han accumpagnà quest bel pèr cun givels e chant vers il chastè dal retg.

La regina Matabruna als ha vis a vegnir ed ha vulì savair tge che quai signifitgia. Cur ch'ella ha udì che ses figl aveva tschernì sia spusa e la manava a chasa, ha ella gì fitg pauc plaschair da quai. Sia superbia avess pretais per brit ina princessa imperiala. Ina signuretta nunenconuschenta na l'era insumma betg endretg. Cun ina tenuta talmain cuntraria è ella ida encunter a ses figl.

Quel ha vis gia da lunsch che la mamma era malcuntenta. El è perquai sa preschentà tut amiaivlamain ad ella, schend cun tschera rienta: «Allegra, chara mamma, jau hai chattà la pli bella e virtuusa consorta che viva sin terra!»

Ma Matabruna ha respundì: «Mes figl, ti ma fas pauc plaschair. Co pos ti emblidar talmain tia posiziun da retg e prender ina giuvna che n'ha nagut, ti che pudessas senza dubi avair la figlia d'in retg u imperatur?»

Oriant però n'ha betg sa laschà scuraschar da quai ed ha ditg: «Jau n'hai mai vis ina giuvna che m'avess plaschì uschè bain, perquai veglias er Vus, jau As rog, esser cuntenta cun mia tscherna ed ans dar Vossa benedicziun.»

Vesend Matabruna ch'ella na pudeva per il mument midar nagut, ha ella respundì: «Sche ti na vuls betg autramain, sche vegn er jau a ma cuntentar.» Ella scheva quai bain cun la bucca, ma en ses cor studegiava ella gia, co ch'ella pudess volver il cor dal retg en odi e perdiziun envers sia consorta.

Uschia è Beata vegnida la dunna dad Oriant. Ma i n'è betg ì ditg ch'igl è vegnì purtà al retg la nova ch'il prinzi dal stadi daspera devastava cun sia schuldada il pajais. La regina-mamma era sezza stada l'intriganta che, cun agid d'in chavalier ch'era sa congiurà cun ella cunter Beata, aveva mess ad ir il conflict.

Essend che l'inimi vegniva adina pli datiers a la residenza, ha il retg clamà tut ses chavaliers e nobels ed als ha mess sut in urden da guerra.

Avant che partir è el ì tar Matabruna ed ha ditg: «Vus savais, chara mamma, ch'ils inimis ans èn datiers e che jau stoss ir a cumbatter els. Sche veglias entant avair quità da mia consorta sco d'ina figlia. Sch'i la capitass insatge dal mal, sche na pudess jau betg pli esser cuntent ils dis da mia vita e na prendess mai pli in'autra dunna.»

Matabruna è sa dada amiaivla, schegea cunter cor. Ella ha ditg: «Ti sas, char figl, che tut quai che plascha a tai è endretg er a mai. Per quai sajas be quiet, jau hai uss gugent tia dunna e vegn ad avair tutta tgira per ella.» Il retg era fitg cuntent da pudair laschar il chastè e tut quai ch'era en quel al cumond da la regina-mamma.

Alura è el ì tar Beata. Els n'eran bunamain betg buns da sa separar, tant gronda era l'amur l'in per l'auter. Beata è ida en svaniment da fadia e cordoli, pertge ch'ella aveva il presentiment ch'i vegnia bainbaud a succeder ina disgrazia. Tut era commuventà da vesair co che la giuvna regina pativa, be Matabruna betg.

Il retg è alura partì cun sia ferm'armada da chavaliers e famegls. Entant ha Matabruna clamà natiers ina femna veglia, trida e nauscha sco il putgà, ed ha ditg: «Mia chara amia, jau t'hai fatg vegnir per discurrer in pèr pleds a quatter egls. Sche ti empermettas da betg far mucs envers nagin e da ma far per cumond, sche vi jau procurar per tai, uschia che ti pos viver adina en abundanza.»

La veglia ha udì gugent quests pleds lusingiants ed ha empermess: «Sa chapescha, signura, ma faschai be palais tge che Vus vulais, jau As engir che nagin na vegn a savair quai che Vus confidais a mai.»

«Sche taidla», ha ditg la nauscha regina-mamma, «ti sas che Oriant ha prendì Beata per dunna cunter mia veglia. Uss ha ella – sco ch'i para – empermess al retg d'al regalar tar ses return sis figls ed ina figlia, tuts uschè bels sco ella. Quai fiss per mai ed il pajais ina gronda vargugna e na dastga betg daventar. Ebain, sche guarda da survegnir set chaunins, metta els en il letg dals set uffants e porta quels nà qua tar mai.»

La veglia ha fatg uschia. Quai eran sis figliets ed ina figlietta, e mintgin dad els aveva purtà cun sai sin il mund ina pitschna chadaina d'argient enturn culiez.

Suenter avair cuntentà la veglia cun aur ed argient, ha Matabruna fatg clamar in famegl, al ha mussà ils uffantins e ditg: «Engira che ti ma veglias obedir! Guarda quests uffants: Tuts portan, sco che ti vesas, ina chadaina enturn culiez, e quai è in nausch segn. Els vegnissan segir in di gronds malspiertads ed avessan – u baud u tard – da pirir vi da la furtga, quai che fiss ina vargugna che jau na vuless betg avair da purtar en mia vita. – Igl è oramai meglier ch'els moran uss en lur giuvna vegliadetgna. Perquai als hai jau prendì davent e quai senza savair da lur mamma – ch'è la regina Beata – ed hai mess en lur lieu set chaunins. Prenda oramai ils uffants cun tai e privescha els da la vita; jau ta vegn a pajar bain, ma che nagin na vegnia a savair quai, gnanc cun in pled!»

Il famegl ha alura prendì ils uffantins sut ses caput, è muntà a chaval ed als ha purtà amez in vast guaud. Qua è el descendì, als ha tschentà per terra sin il mantè rasà or ed ha tratg sia spada per als mazzar. Ma vesend quant bellins ch'els eran, ha quai commovì ses cor ed el n'è betg stà bun d'als far dal mal; enstagl ha el prendì mintgin in suenter l'auter sin bratsch, als ha bitschà, als ha recumandà a la tgira dal tschiel ed als ha laschà là sulets. Turnà enavos en il chastè, ha el ditg faussamain a Matabruna d'avair fatg quai ch'al era vegnì cumandà da far.

Entant aveva la nauscha regina mess ils chaunins en ina cuverta ed als purtà a Beata, schend: «Ah, nobla regina, tge disgrazia è quai pomai! Qua, guardai, quests èn Voss uffants!»

La giuvna mamma, udind e vesend quai, è sa snuida ed ida en svaniment. Vegnida puspè tar sasezza, è ella sa messa a cridar chaudas larmas ed ha rugà per grazia. Matabruna ch'era vegnida natiers, ha vis cun satisfacziun maligna la gronda malavita da la povra Beata ed ha ditg: «Qua vesais tge dunna infama che Vus essas! Suenter dretg e giustia stuessas Vus vegnir arsa en pulvra e tschendra.»

Beata l'ha supplitgà cun larmas en ils egls: «Ah, chara mamma, na ma chaschunai betg anc dapli tristezza che quai che jau hai gia. Ha Dieu vulì uschia, sche vegn el segir a savair pertge e tut vegn insacura a sa volver en bain.»

Matabruna è ida or da stanza senza la respunder. Mo che quella nascha veglia ha anc ditg a Beata: «N'As conturbai betg da memia, signura regina, sinaquai ch'il mal na daventia betg anc pli grond. Il retg na vegn a savair da nagut, nus tegnain tut bain adascus, per ch'i naschia betg londerora dischonur.»

Entant aveva Oriant chastià il retg inimi ed è turnà plain legria vers il chastè roial. L'emprima dumonda è stada quella, tge che fetschia sia chara consorta. Matabruna al è crudà en bratsch cun larmas sfurzadas ed ha planschì: «Ah, mes char figl! Quai è bun che jau ta ves puspè saun e salv, uschiglio fiss jau morta da grevezza, tant contristà è mes cor pervi da la disgrazia da tia dunna.»

Oriant è sa snuì da quest discurs ed ha exclamà: «Tge è capità? È Beata morta?»

«Fiss ella be morta!», ha Matabruna ristgà da dir, «quai ch'è daventà è talmain terribel che jau avess gugent ch'insatgi auter ta raquintass quai. Ma qua è la dunna che ta po dar perditga da tut. Sche sappias! Beata ha mess sin il mund set chaunins, ed jau hai fatg metter da la vart quellas tridas bestgas per che nagin auter na vegnia a savair. Quai è zunt dolurus per tai. Ma ti pir chastia la regina sco che dumonda dretg e giustia.»

Il retg era datiers da la desperaziun. El ha dumandà suenter Beata e sia mamma al ha ditg ch'ella saja en sia stanza e na ristgia betg da sa far vesair da la glieud. Qua al vuleva rumper il cor da la gronda malavita.

«Ah», ha el exclamà, «jau crajeva d'avair la meglra consorta, co sun jau vegnì engianà! Jau l'am bain anc adina, ma na la vi betg pli vesair.»

Il retg ha rimnà enturn sai ses cusseglier per far dretgira cun Beata e quels l'han condemnà a la paina da fieu. Ma il retg l'aveva memia gugent per admetter quai. Beata è vegnida serrada en in chastè lontan e vegniva pertgirada da dus chavaliers. Ella pudeva avair tut quai ch'ella vuleva, sco avant, mo betg sia libertad.

Ils set uffauntets che quest famegl aveva laschà enavos en il guaud, eran bainbaud sa dasdads ed èn sa mess a cridar e sbragir da la fom. Sin quai è vegnida natiers ina chaura alva ed als ha dà da baiver da ses latg. Pauc suenter è passà sperasvi in eremit ch'avdava en quest guaud. El sa numnava Elias. El ha udì il planschim e vis per sia gronda surpraisa ils set uffauntins tschentads sin il caput. El aveva in bun cor, als ha prendì si e manà cun sai en sia chamona. Ma entrà en quella e vulend serrar l'isch, è currida danovamain vitiers la chaura alva, al ha stumplà cun agid da sias cornas ed è currida vi tar ils pitschens als dond da ses latg.

L'eremit è stà fitg surstà da quai ed ha engrazià al Segner da l'avair tramess a prender quests povrets en sia tgira. Suenter als avair sadulà, è la chaura puspè currida en per il guaud. Ma cur ch'ella udiva ils uffants a cridar, sche turnava ella adina a dar latg e quai fin che'els èn stads pli gronds e ch'els pudevan mangiar dal paun da l'eremit. I vegniva er blera glieud dals conturns per vesair ils uffants e tuts purtavan lur duns, uschia ch'els avevan avunda per viver. Ils uffants èn creschids si spert e l'eremit aveva ses plaschair vi dad els. Surtut al plascheva in dals mats ch'el ha numnà suenter sai: Elias.

Ma la chaussa è vegnida ad ureglia a la regina-mamma. Ella è sa spaventada, temend che quai pudess vegnir rapportà er al retg. Uschia fiss l'engion infam vegnì a la glisch. Perquai ha ella puspè clamà quest famegl ed al ha fatg reproschas d'avair servì uschè malamain. Ella ha empermess d'al vulair perdunar tut, sch'el giaja a far murir ils set uffants e portia enavos sco cumprova las set chadainas d'argient ch'els avevan enturn culiez. Il famegl n'ha pudì far nagut auter che da sa suttametter. El ha prendì cun sai ses cumpogns ed è ì a tschertgar l'abitaziun da l'eremit.

Per strada èn els vegnids perina da laschar viver ils uffants, be d'als pigliar davent las chadainas d'argient. Quellas vulevan els alura surdar a la regina e la laschar crair d'avair fatg per cumond.

Els han chattà en il guaud la chamona da l'eremit. Ma dals uffants eran be sis a chasa; pertge che l'eremit era ì en vischnanca ed aveva prendì cun sai il giuven Elias. Ils sis uffants han piglià tema vesend ils umens esters ed èn sa mess a cridar. Ma ils famegls als han quietà, schend: «N'hajas nagina tema, chars pitschens, nus n'ans vegnin betg a far dal mal», ed els als han prendì giud culiez las pitschnas chadainas. Apaina fatg quai, èn ils sis uffants sa midads en sis cigns alvs ch'èn sgulads planschend si en l'aria e davent.

Ils famegls èn spert sa fatgs davent ed èn sa cunvegnids per strada da dir a la regina-mamma che la setavla chadaina saja ida a perder en il guaud.

Matabruna è stada fitg malcuntenta ch'i mancava ina chadaina ed ha fatg pervi da quai grondas reproschas al famegl. Ella ha fatg clamar in aurer ed ha cumandà a quel da far or da las sis chadainas in bel buccal. Ma cur ch'el ha culà ina da questas, sche è quella vegnida anc ina giada pli greva che tut las autras ensemen. Perquai ha el salvà las tschintg autras chadainas per sai ed ha fatg or da quella luada dus buccals. Da quels ha el purtà in a Matabruna; l'auter ha sia dunna mess en salv ensemen cun las tschintg pitschnas chadainas.

Cur che l'eremit ed il giuven Elias èn turnads a chasa, han els tschiffà la detga tema, essend ch'ils sis fragliuns n'eran nagliur da chattar. Els èn girads per il guaud enturn, han clamà da tuttas varts, ma adumbatten! La damaun suenter è il giuven Elias puspè ì a tschertgar ses fragliuns. El è arrivà tar in lajet. En quel nudavan sis cigns. El è ì a la riva per pudair guardar pli bain quests bels utschels. Quels èn nudads natiers, han piglià il paun or da ses mauns ed han sfruschà lur culiezs vi dad el. Elias na pudeva betg savair che quai eran ses fragliuns, entant ch'ils cigns al enconuschevan. Da qua envi gieva el di per di sper quel lajet a pavlar ils cigns. Uschia è quai ì in bun temp. Elias è entant vegnì grond e robust. El ha emprendì da l'eremit tut ils arts ed ils inschigns ed era uschè ferm ch'el tschiffava ils animals selvadis be cun ils mauns.

La bella Beata era anc sin il chastè lontan. La regina-mamma l'avess gugent fatg mazzar, sinaquai ch'il retg vegnia liber dad ella e prendia in'autra dunna. Ella ha perquai clamà quel chavalier traditur che l'aveva gia gidà a lavurar davos dies dal retg. Sin instigaziun da la regina è el sa preschentà al retg Oriant ed ha ditg: «Jau sai uss cun tutta segirtad che la regina Beata è ina striuna. Jau poss engirar quai.»

Sin quai è il retg vegnì fitg furius ed ha declerà da vulair far murir sia dunna senza remischun, sch'i na sa preschentia betg en il term da las proximas sis emnas in cumbattant per ella.

Ma avant che las emnas èn stadas spiradas, ha quest famegl ch'aveva fatg svanir ils uffants da Beata stuì murir. Sia conscienza al turmentava sin ses letg da mort. El ha fatg clamar l'eremit ed al ha confessà tut quai ch'ans è gia enconuschent. Er n'ha el betg manchentà da dir ch'ils uffants eran sa transfurmads en cigns.

Suenter avair udì quai, è l'eremit turnà spertamain en il guaud. El ha raquintà tut al giuven Elias ed al ha dà sia spada, per ch'el possia ir senza retard sin il chastè dal retg e cumbatter cun il chavalier traditur e salvar uschia sia mamma. Elias è sa rendì a la curt dal retg, ma betg suenter avair prendì cumià dals cigns, pertge che uss saveva el che quels sajan ses fragliuns.

A la curt dal retg eran radunads blers chavaliers e signurs, essend arrivà il di che scurriva il term e che Beata aveva da vegnir executada.

Quella era stada serrada en fin uss en in chastè lontan, davent dal palaz dal retg Oriant. Ella è vegnida manada enavos per ch'ella possia sa giustifitgar avant il retg ed il pievel. Suenter esser entrada en sala, è ella stada en schanuglia davant Oriant, al ha salidà umilitaivlamain ed al ha rugà per grazia, siond ella dal tut innocenta. Tuts avevan cumpassiun cun ella, surtut il retg. Ma el na pudeva betg rumper ses pled.

Il chavalier traditur era in cumbattant valurus e nagin na sa fidava da mesirar sias forzas cun el. Uschia ha Beata cumenzà a dar si la speranza, pertge che gia era arrivada l'ultima ura.

Entant era cumparì il giuven Elias davant il palaz dal retg. El purtava in vestgì da feglia ed aveva il chau blut. Vi da la tschinta purtava el sia spada ed en maun in grond bastun. El ha dumandà il servitur davant porta: «Nua è il chavalier che atgisa faussamain la regina Beata?»

L'um vuleva far ses spass cun el ed ha dà da crair: «Jau sun quel!»

Qua ha Elias auzà ses bastun ed al ha sturnì per terra cun in culp. Suenter è el vegnì tar in auter servitur, il qual al ha accumpagnà cun tutta maniera en sala.

Là hani pensà ch'el saja in selvadi, pervi da sia vestgadira da feglia, ed il retg al ha dumandà: «Tge fas ti qua?»

«Jau tschertg Marcus, quest chavalier traditur, per al chastiar», è stada si'explicaziun.

Quel è dalunga sa sentì offais ed ha clamà nà tras la sala: «Ai, quai è in nar!»

Ma Elias al è s'avischinà ed ha ditg: «Ti traditur e chavalier perfid, jau clom tai al cumbat!» Sin quai al ha el dà in pugn ch'el è crudà per terra. Ma ils auters chavaliers èn siglids natiers ed al han liberà, cumbain ch'els eran persvas che quest fauss cumpogn aveva atgisà ingistamain la buna regina e meritava quest chasti. Il retg è sa vieut vers Elias ed ha ditg: «Tge ta fa esser uschè segir che ti ristgas da far quai en mia preschientscha?»

Elias ha respundì: «Jau sun vegnì nà qua a scuvrir la vardad ed a cumprovar l'innocenza da la regina, mia chara mamma. Gea, retg, jau sun in da Voss figls, e quai che Matabruna As ha raquintà dals set chaunins è spira manzegna, inventada per ruinar la regina. Quai vi jau cumprovar ed As rog da ma permetter che jau battia cun quest traditur!»

Vesend el sin quai per l'emprima giada Beata, è el currì vi, l'ha embratschà e ditg: «O mia chara mamma, na sajas betg pli trista, gea, jau As vi proteger e cumbatter per Vus.»

Il retg è sa legrà fitg dals pleds e dal sa cuntegnair dad Elias, al ha fatg dar ina bell'armadira e cumandà a Marcus da sa tegnair pront per il cumbat. Quel è sa starmentà uss terriblamain, pertge ch'el aveva gì ina prova da la forza da ses adversari e saveva ultra da quai che ses affar era malgist. Ma perquai ch'el n'avess betg pudì vegnir liber senza confessar ses tradiment e perquai che Matabruna al aveva empermess gronds regals, è el sa resolvì da ristgar il cumbat.

Tut ils preschents s'allegravan, pertge che tuts onuravan la pietusa Beata ed odiavan Matabruna. I n'era tranter ils aspectaturs betg in che n'avess betg cuì la victoria al giuven Elias. Ils dus cumbattants han stuì engirar da cumbatter a moda gista ed undraivla. Alura èn els muntads a chaval ed èn sa pustads en fatscha in a l'auter.

Elias ha triumfà: «O, quant cuntent che jau sun da t'avair davant mai, ti fauss traditur.»

E Marcus sin quai: «Ve pir, ti vegns anc a t'enriclar da ti'arroganza!»

Alura han els auzà lur lantschas ed èn sa bittads in sin l'auter. Elias ha tutgà il chavalier a moda uschè furiusa che quel è crudà giu sin il sablun e ses chaval è sa spaventà. Ma Marcus è spert stà si ed ha clamà cun ravgia: «Ah, giuvenatsch! Fas ti da questa sort spass? Uss ta fatsch jau sentir mes bratsch!»

Elias è siglì giu dal chaval; ma avant ch'el possia trair sia spada, al ha il chavalier blessà tras ina largia en il cuirass ch'igl è culà ora sang. Tut ils aspectaturs han dà in sbratg d'anguscha, crajend che Elias saja ferì a mort. Ma la ferida n'era per fortuna betg nauscha ed Elias aveva entant tratg sia spada e dà in tal culp giu per il chau da ses adversari ch'el ha sfess la chapellina ed al ha fatg ina nauscha ferida. Alura ha el dà in segund culp ch'al ha taglià giu il bratsch dretg. Marcus era crudà per terra e vesend che Elias steva per al dar in auter culp, ha el rugà: «Ma lascha en vita, jau vi confessar tut quai che jau hai fatg e ta dir nua ch'èn las chadainas d'argient da tes fragliuns.»

Qua al ha schanegià Elias. Il pievel givlava dal daletg. Il retg, la regina Beata e lur figl Elias èn s'embratschads amuraivlamain. Alura èn els ids en il chastè, nua che Oriant ha fatg preparar ina festa d'allegria.

Durant il past seseva Beata puspè sper il retg ed Elias. Ma quel aveva ses pensaments be tar ses fragliuns ch'eran anc adina cigns en il lajet dal guaud. Ses unic giavisch era quel da pudair scungirar lur striunada. Marcus aveva tradì tut. Ma Matabruna era fugida durant il travasch ed era sa zuppada en in chastè ora sin la mar. S'enclegia ch'ella aveva prendì cun sai er il buccal d'argient.

Entant era arrivà l'aurer cun las tschintg chadainas ed il segund buccal. El ha raquintà quai ch'era succedì ed ha dumandà perdun, per cas ch'el avess fallà. Ma Oriant al ha ludà per sia prudientscha ed al ha recumpensà ritgamain.

Elias è stà si da maisa ed ha rugà il retg da pudair ir a rumper il striegn da ses fragliuns. Ma gist enaquella èn entrads serviturs a far a savair che en quest mument sajan sa platgads en il lajet dal curtin sis bels cigns. Elias è dalunga currì al lieu ed ha reconuschì ils fragliuns. El ha fatg clamar natiers ses geniturs ed als ha ditg: «Guardai qua mes chars frars e nossa sora, els vulan prender part da noss'allegria.»

Ils cigns èn s'approximads ad Elias ed han sa laschà charezzar dad el, battend latiers cun las alas. El als ha mussà las chadainas d'argient. Qua han els stendì a tut pudair lur culiezs, sco sch'els vulessan rugar d'als ornar cun quellas. Elias ha mess a mintgin dad els ina da las chadainas enturn culiez – e giu dal flatg han quels survegnì fatscha umana ed èn sa transfurmads en bels giuvens, tuts gronds sco el. Il retg e la regina als han branclà e bitschà.

Be in cign è restà da la vart: quai era lur sora. Siond che per ella n'era restada nagina chadaina, na pudeva ella betg vegnir scungirada. Ella ha sbassà tristamain ses chau, ed in mument suenter è ella sgulada davent per betg disturbar il plaschair.

Mo Oriant sa sentiva uschè fortunà da posseder puspè la bella Beata e ses figls ch'el na vuleva betg pli esser retg. El ha fatg vegnir a la curt l'eremit e surdà alura il guvern dal pajais a ses figl Elias.

Apaina che quel è stà sin il tron, ha el clamà ensemen ses chavaliers per ir a tschertgar Matabruna e reacquistar il buccal ch'era vegnì fatg or da la chadaina d'argient.

El ha champà ina saira sper la mar. La damaun è cumparì in cign che tirava suenter sai in grond bastiment. Elias è muntà sin quel cun sia glieud. Il cign è sa mess a nudar ed als ha manà ora fin tar il chastè da Matabruna. En l'auta e ferma miraglia dal chastè sa crajeva la regina-mamma segira. Ma Elias ha superà il chastè cun l'emprim assagl e Matabruna è vegnida fatga praschuniera. El ha ditg: «Ti nauscha creatira che has chaschunà tant mal e dischonur a mia povra mamma, uss è arrivada l'ura da far vendetga!»

El l'ha surdà ad in pèr chavaliers che l'han manà en quest chastè, nua che Beata aveva patì uschè ditg en dolur e tristezza. Là è ella vegnida messa en ina stretga praschun ed è restada serrada en fin sia mort. Per quella dunna veglia ch'aveva gidà Matabruna a far da las sias, ha Elias fatg eriger in stgandler e l'arder a tschendra.

Elias aveva chattà il buccal d'argient e prendì quel cun sai. Las autras ritgezzas ch'eran en il chastè ha el dà a ses schuldads. Entant spetgava il cign cun ses bastiment ed Elias è alura s'embartgà vers chasa.

Oriant e Beata gievan di per di cun lur tschintg figls sin in'auta tur per guardar sche Elias na fiss betg prest da return, ma ditg è lur spetgar stà invan. Els temevan gia ch'i saja capità cun els ina disgrazia. In di però han els udì da dalunsch il sun d'in corn. Quai era Elias cun sia glieud.

Elias ha dà part da lur aventuras. Durant ses raquint è la regina daventada trista ed è s'infurmada: «Mes figl, nua è il cign che t'ha guidà tar il chastè e manà enavos cun il bastiment?»

Elias ha respundì: «Quel è restà qua giu sin l'aua e spetga be da vegnir liberà dal striegn. Guardai, qua hai jau il segund buccal. Jau sper che nus possian avair bainbaud nossa chara sora.»

El ha fatg vegnir l'aurer. Quel ha prendì cun sai ils dus buccals, empermettend da far londeror ina chadaina uschè fina e bella sco las autras sis. Cur ch'el ha luentà ils buccals, è l'argient puspè sa diminuì, uschia ch'igl è be gist restà il basegnaivel per far la chadaina. Apaina che quella è stada fatga, l'ha el purtà ad Elias senza ch'ils auters sappian da quai. Quel è ì giu tar il foss dal chastè, è s'approximà al cign e quel, vesend la chadaina, è sa mess a batter cun las alas da l'allegria. El al ha mess la chadaina enturn culiez e sin quai è il cign sa midà en ina princessa d'ina bellezza mirvegliusa.

Il di suenter l'ha el manà a maisa velada cun in vel. Nagin na saveva tgi ch'ella saja. El l'ha fatg seser sper la mamma. Quella suspirava d'in cuntin ed era cun ils patratgs tar sia povra figlia. Tut nunspetgadamain ha Elias scuvert la fatscha da la princessa, schend: «Guardai, chara mamma, enconuschais Vossa figlia?»

Tge allegria, tge daletg per tuts! Ils chavaliers dal retg èn s'avischinads e na pudevan betg ludar avunda la bellezza da la matta. Il retg l'ha dà num Ida ed ha fatg preparar ina gronda festa en si'onur.

Pauc temp suenter è l'imperatur Carl vegnì a visitar il valurus Elias. Quel è stà talmain intgantà da la graziusadad e bellezza dad Ida ch'el l'ha dumandà sco spusa per ses figl.

Er il giuven retg Elias ha bainbaud maridà ina degna princessa. El ha regnà en pasch e cun buna fortuna. Mintgin da ses frars ha survegnì dad el in contadi ad agen.

Oriant e Beata han pudì s'allegrar anc ditg da lur uffants.


Adattaziun per la funcziun da cudeschs da Vichipedia
Quests texts èn vegnids surpigliads a moda integrala da la versiun rumantscha da Vichisource, la biblioteca libra. Per consultar ils documents en lur context original p.pl. visitar la suandanta pagina:
   » Anton Filip Ganzoni