Utilisader:Raschladiras/Cudeschs/Anton Filip Ganzoni/Maria

Ord Wikipedia

La saira s'embriniva, ils lavurants turnavan da la champagna. En las giassas da la vischnanca giugavan anc vi e nà ils uffants ed ils zains dal clutger sunavan solennamain tras l'aria quieta e loma. Il di suenter era la perdunanza, il pli daletgaivel di da festa dal lieu, accumpagnà da da tuttas sorts divertiments per pitschens e gronds.

Entant che giuvnas e dunnas s'occupavan da fittaments ed ornaments e s'allegravan sin il saut da damaun qua ora sin il tschispet dal prà vischin, che vegniva accumpagnà cun suns da gìas e trumbettas, sche seseva Maria, ina giuvnetta da quindesch onns, davant porta da la chamona paterna e fascheva girar diligentamain sia roda da filar. A medem temp survegliava ella cun egl premurà e senza als laschar in mument or dad egl ils trais mattets – ses fragliuns – che giugavan ensemen in pau plinenvi.

Ma qua rumpa il fil ed entant che la filunza al metta en urden, hst! èn ils trais mats sparids cun gronds sigls.

«Göri, Peider, Tumesch!», ha ella clamà, «nua essas? Vegni dalunga nà qua!»

«Betg far quitads, Maria!», ha ditg ina vusch bassa nà da l'autra vart da la saiv, «els èn qua tar mai».

«Ah, il bab!», ha ella exclamà, e l'entira famiglia è entrada en la chamona.

Maria ha servì la tschaina, e cur che tuts èn stads sadulads, ha dumandà il bab: «Ebain, ma schai vus mats, tge vulevas pigliar a maun avant ina pezza qua ora?»

«Nus vulevan...», la vusch als mancava tut en ina giada.

«Mo betg dir manzegnas, as cussegl jau!», admonescha la vusch dal bab.

«Ah, nus eran gist per ir a cleger violas, per che Maria haja damaun in cranz da flurs enturn ses chapè da strom», han confessà ils mats. Il bab ha guardà sin sia figlia che seseva sper maisa cun sia lavur en maun.

«Ma tge fatschentas has anc qua?», l'ha el dumandà.

«Igl è damaun – sco che ti sas – la perdunanza ed jau cuntsch tes vestgì da festa», ha respundì la matta.

«Ha ha! Ti ma vesas gugent bel! Ma bain, er jau hai pensà a tai. Er ti vegns ad esser bella sco las autras giuvnas.»

«Ah, char bab, jau na poss betg ir a la festa.»

«E pertge betg?»

«Jau m'hai d'occupar en cuschina e stoss guardar dals uffants.»

«Sajas quieta, mia figlia, nus ans vegnin a savair gidar. E dals uffants vegn jau a guardar.»

«Ed alura... alura... è er...»

«Tge pia?»

«Mes vestgì è bun avunda per ils dis da lavur e mes chapè da strom poss jau purtar anc ditg sin la champagna... ma per la festa...»

«Ti has raschun; ma ti giessas bain gugent er ti a la festa, sche ti avessas in meglier vestgì ed in chapè nov?»

«O gea, mes bab!»

«Ebain, ti vegns ad ir! Taidla, jau hai badà cun grond plaschair quanta tgira che ti has per la chasa e per tes pitschens fragliuns, suenter la mort da la chara mamma. Ti ta sfadias da buna veglia sco brava chasarina e massera, perquai hai jau vendì mintga sonda en citad tes filà e mess da la vart la mesadad dal pretsch retschet. Quella munaida è tia! Prenda ella, va damaun a bun'ura en citad e ta cumpra quai che fa plaschair.» Sin quai l'ha el dà ina bursa cun en daners.

Maria na pudeva betg chattar pleds avunda per engraziar. Ella aveva larmas d'allegria en ils egls. Patratgs vi da la festa dal di suenter e la cumpra da tantas bellas chaussas l'han fatschentà la buna part da la notg.

La damaun baud – sin far di – è ella stada si, ha fatg sias lavurs da chasa ed è partida cun gronds pass vers la citad. En ses patratgs tscherniva ella gia il vestgì nov. Qua è dà en egl ad ella in toc davent in curius mantun che sa muventava per terra. Ella na pudeva anc betg dir tge che quai saja ed è ida in pau pli spert.

Ma alura ha ella dà in sbratg ed è sa bittada vi sur quest mantun. Quai era in pover vegl, crudà ensemen da deblezza e bunamain mort da la fom. Anc in pass pli lunsch ed el fiss stà pers; pertge che gist davant ses pes era l'ur d'in foss profund. Maria era arrivada gist anc a temp per al tschiffar, al strair enavos ed al tschentar sin in crap. Là datiers era ina funtauna. Maria ha spert bagnà ses faziel per refrestgentar il chau dal poveret ed al lavar giu la pulvra da sia fatscha. Grazia a sia tgira èsi reussì da manar puspè il vegl a la vita.

Ses emprims pleds, pronunziads cun vusch tremblanta, èn stads: «Jau hai fom!» Maria aveva in toc paun cun sai per ensolver. Il lung viadi aveva fatg vegnir brav fom er ad ella, ma ella n'ha betg pensà a sai e dà tut il paun al pover um.

Quel ha ditg d'avair mangià nagut dapi ventg uras. «Jau fascheva quint», ha el ditg, «d'arrivar en citad; ma las forzas m'han bandunà. Uss vi jau empruvar dad ir vinavant, pertge che mes figl ma spetga».

«Voss figl?»

«Gea, mes unic figl. El è en la chapitala, grev malsaun.»

«En la chapitala, schais? Ma quai è anc fitg lunsch davent da qua, e Vus n'essas betg bun da far quest viadi», ha ditg la buna matta.

«Ma jau stoss, el ma vul anc vesair ina giada avant che murir.» Las larmas han strenschì sia vusch.

«Betg bragir, pover vegl!», ha ditg Maria, «Vus vegnis a vesair damaun Voss figl».

«Damaun? ah, impussibel, igl èn anc da chaminar dudesch miglias, e mias forzas...»

«Be vegni, jau as accumpogn fin en la proxima citad, quai vegn bain ad ir», al ha la buna matta fatg curaschi. Ed ella al ha gidà enavant fin là. Igl ha vulì blera pazienza e sustegn, pertge ch'il vegl pudeva chaminar be plaun plaun. Finalmain eran els davant las portas da la citadetta. Maria è ida en tschertga d'ina charrotscha per manar il vegliet en la chapitala ed ha pajà la plazza cun ses daners. Cur ch'el è partì, al ha ella dà en maun la bursa cun la pauca munaida che l'era anc vanzada ed è alura be dalunga sa messa sin via vers chasa.

Cun turnar è Maria passada speravi ina gronda butia cun da tuttas sorts vestgadira. Ella ha admirà quellas bellas raubas ch'ella – sco che las chaussas stevan – na pudeva betg pli cumprar. Ma ella n'è betg s'enriclada da la bun'ovra ch'ella aveva pudì far per quest pover vegliet.

Cur ch'ella è arrivada a chasa, l'ha il bab dumandà amiaivlamain pertge ch'ella saja stada davent uschè ditg. «Nua è tes chapè nov?», ha clamà Tumesch. E Göri: «Ans mussa tes vestgì nov!» Tuts trais mats stevan plain mirveglias enturn lur sora. Ma Maria ha prendì il bab da la vart ed al ha raquintà tge ch'era tut succedì. Quel ha sinaquai branclà la figlia e ditg cun larmas en ils egls: «Ti has agì a moda zunt nobla, mia figlia, ed uss vas ti sco che ti es a la perdunanza. Pertge ch'il vair ornament da l'uman n'è betg ses bel vestgì, mabain in cor charitaivel e las bunas ovras ch'el fa. Da quai hai jau mes grond plaschair!»