Utilisader:Raschladiras/Cudeschs/Peider Lansel/En viadi

Ord Wikipedia

Cun in’immensa stratga da bunamain cupitgar è la schlitta cun ina giada stada airi. Il viturin, sa vulvend sin il sez, ha declerà ch’i saja sfratgà in stadal. Per fortuna ans chattavan nus gist davant in’ustaria, uschia che la disgrazia sa laschava metter en urden avant che cuntinuar il viadi.

«Schia, schia, e quant ditg vegn quai a durar?»

«O, quai na vegn betg ad ir uschè ditg, ma jau vi gist er dar ina buccada paun al chaval (l’agen quintin bunamain indispensabel ha el laschà da menziunar). In quart d’ura basta suren e surora.»

Per dir la vardad na ma displascheva questa fermada tuttavia betg. Returnond da l’ester aveva jau pudì profitar a Vicosoprano (nua che jau era stà sur notg) d’ina chaschun da viagiar fin a San Murezzan. Gartegiond in di da tutta pumpa ed excellenta via da schlitta, m’allegrava jau fitg da vesair puspè suenter tants onns la Bregaglia e l’Engiadina en lur parada d’enviern. Ma da Malögia davent, piztgond in fraid pli viv pes ed ureglias, era sa fatg sentir il basegn da prender insatge chaud.


Apaina che la schlitta era sa fermada, steva l’ustier gia sin isch. Laschond travagliar il viturin, sun jau dalunga entrà en la stiva da l’ustaria. Ina dretga stiva da schember engiadinaisa, cun si’immensa pigna e pliras maisas per ils giasts. Quels per entant mancavan dal tuttafatg. Sin banc-pigna seseva la tatta, tranter in viscal mattet ritschà da var otg onns e la sora in pau pli pitschna.

Sco che jau sun dalunga m’accurschì, aveva mia vegnida interrut la paraula che la tatta era vidlonder da raquintar als uffants. Suenter avair empustà tar la fantschella in magiel da latg brav chaud, hai jau profità d’ina gasetta sin maisa per zuppentar davos quella mes embarass. M’avend rendì uschia invisibel, na vegnivan els betg pli a sa schenar e la veglia pudeva reprender il fil da la paraula, cun in nov auditur, anc pli interessà e malpazient ch’ils biadis.

«In di che Detignia n’aveva da la damaun marvegl davent betg pudì far endretg a la nauscha madrastra, l’ha quella serrà en cuschina a moler in mantun paiver. La povra Detignia, sesend cun il mulin sin la schanuglia sin fanestra averta, aveva da moler fin la saira. Larmas grossas culavan giu per sia vista, in pau pervi dal paiver, ma per gronda part pervi da la tristezza, pensond quant mal ch’i era ì cun ella dapi la mort da sia buna mamma.

Entant che Detignia cridava, mulond ad in moler, ha ella cun ina giada vis insatge stgir dador fanestra si. – ‹Anguscha da Dieu – in urs!›»

«In urs?», ha exclamà il mat.

«Gea, in terribel ursun, cun fol brin glischant. Stond dretg si, pusava l’urs sias tschattas sin il balcun fufragnond en cuschina. Ma cun in’egliada uschè prusa e gests uschè bels che Detignia n’ha propi gì nagina tema.»

«Co fascheva el, nona?», ha dumandà la mattina.

«O ti mirvegliusa! Uschia ed uschia», e la veglia ha cumenzà a far suenter ils gests da l’urs.

«E lura, nona?», ha dumandà il mat malpazient.

«Detignia aveva dalunga chapì che cun las egliadas prusas ed ils gests uschè bels, l’urs batlegiava be insatge da magliar. Ma danunder prender? La madrastra tegneva sut clav tuttas mangiativas: paun, chaschiel, salsiz, schambun, charn criva, fuatschas grassas e grassins – tut, tut bain serrà en chaminada. Detignia n’aveva nagut sut maun auter ch’il paiver. Vulend mussar quai a l’urs, ha ella tegnì vi ad el la chaschutta cun il paiver mieut. L’urs che n’aveva anc mai vis da quai, ha prendì cun sia tschattuna ina brava presa e per savurar ha el tratg quella si per il nas. Il paiver ha cumenzà a piztgar ferm e noss bun urs ha stuì starnidar da nar:

Hää – Hää – Tschi! Hää – Hää – Hää – Tschi!

‹Ch’il Segner as gidia!›, ha ditg dalunga Detignia, sco ch’aveva mussà sia buna mamma.

Sin quai ha ella vis l’urs, svelt sco il vent, a strair giu ses fol e bittar quel davent, sa preschentond uss sco bel giuven cun vista averta e tschera rienta. Uss bain ch’ella è sa snuida pir da dretg!

Ma il giuven, schend ch’ella na stoppia avair nagina tema, ha raquintà en paucs pleds si’istorgia. Per esser stà memia superbi e nausch cun tschella glieud, era el vegnì transfurmà en in urs, ed urs stueva el restar fin ch’insatgi vegnia ad al spendrar entras sia buntad. Quai era uss daventà grazia a Detignia ed el aveva oramai pudì turnar en ses esser d’avant, guarì per adina da tutta nauschadad e superbia. Che quai saja propi vair, ha el cumprovà faschond bainbaud nozzas cun Detignia. Nozzas grondas, envidond tut la giuventetgna dal vitg ed en pli anc in per chasa. La damaun avant che ir en baselgia, han cumenzà ils tractaments: vin chaud cun e senza farin’arsa, fuatschas, bratschadellas, da tuttas sorts veschlas, patlaunas e lura suenter...»

L’isch-stiva è s’avert plaunsieu ed il viturin, sfruschond giu il mustaz cun la mongia, ha dà segn d’esser pront. Avend la tatta puspè interrut ses raquint, hai jau stuì ir davent senza avair pudì cuntentar las mirveglias, tge autras bunas raubas ch’i han mangià a las nozzas da Detignia.


Adattaziun per la funcziun da cudeschs da Vichipedia
Quests texts èn vegnids surpigliads a moda integrala da la versiun rumantscha da Vichisource, la biblioteca libra. Per consultar ils documents en lur context original p.pl. visitar la suandanta pagina:
   » Peider Lansel