Via da latg

Ord Wikipedia
Questa pagina è scritta en sursilvan.
La sdrema en nies tschiel: La via da latg

La via da latg ei la galaxia, nua che il nies sistem solar, e la nossa Terra ei en.

Il num vegn da sia apperenza: naven da nossa perspectiva vesa ella ora sco ina lada, alva sdrema.

Dalla vart vesa la galaxia ora sco ina discetta, rodund e plat.

La via da latg era pli vesseivels en temps pli bauls, ma pervida la polluziun da l'aria vegn ella tuorsch per nus.

Grondezia e massa[modifitgar | modifitgar il code]

La caracteristica dalla via da latg ei pervida sia structura, che ei formau sco ina discetta cun ina cuppa en center.

La galaxia sez ha in diameter da 170.000 tochen 200.000 onns da gliesch. La altezia ei mo 1.000 onns da gliesch (senza cuppa), respectivamein 15.000 onns da gliesch (cun cuppa).

Schazegiau ha la via da latg 100 tochen 300 milliardas steilas e minnimum 100 milliardas planets.

La massa da quella galaxia equivala 1,5 billiun ga la massa da sulegl.

Il pli grond part da la massa fa la materia nera[1], lezza ei nunveseivels, auncallura interagescha quella materia cun gravitaziun e cun autra materia en nossa galaxia.

Cumposiziun e structura[modifitgar | modifitgar il code]

Ils bratschs dalla via da latg

La investigaziun da nossa galaxia ei ualti grevs. Quei ha motivs da perspectiva. Nus havein mo in punct da observar nossa galaxia. La absorbaziun da gliesch ei era in problem, che fai impusseivels da survegnir ina entira fotografia dalla via da latg.

En il center da mintga galaxia ei ina ruosna nera. Il center ha la fuorma elliptica - lezza vegn circumdau dalla discetta cun gas, steilas e planets endadens.

La gruppa locala[modifitgar | modifitgar il code]

La gruppa locala cuntegn ca. 60 galaxias-pignets, la via da latg e la galaxia d'Andromeda - omnisdus las pli grondas en la gruppa.[2] Il diameter dalla gruppa locala ei 5 - 8 milliun onns da gliesch. Ins presuma, che ils objects en la gruppa locala han ina connexiun-gravitativa. La gruppa locala ha la fuorma elliptica.

Vischins[modifitgar | modifitgar il code]

La proxima galaxia naven dalla nossa ei Andromeda, che ha in distanza da 2,5 milliun onns da gliesch, da nies sistem da sulegl. Perquei la galaxia ei aschi gronda, san ins magari veser ella la notg.

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  1. http://www.astro.uni-bonn.de/~deboer/pdm/pdmdmtxt.html
  2. https://www.spektrum.de/lexikon/astronomie/lokale-gruppe/273