Gerdt von Bassewitz

Ord Wikipedia

Gerdt Bernhard von Bassewitz (* 4 da schaner 1878 ad Allewind, Reginavel da Württemberg; † 6 da favrer 1923 a Berlin) è stà in scriptur ed actur tudestg. Enconuschent è el surtut vegnì pervi da ses cudesch d’uffants ‹Peterchens Mondfahrt› (ediziun rumantscha: ‹Pederin sgola sin la glina›).

Vita[modifitgar | modifitgar il code]

‹Peterchens Mondfahrt›, ediziun en furma da raquint (1915)

L’autur è naschì dal rom da Hohen Luckow da la famiglia nobla da Mecklenburg von Bassewitz. Ses bab Eberhard von Bassewitz, uffizier activ tar ils dragons, aveva prendì a fittanza il bain Allewind sper Hermaringen. La mamma era ina nata Thedens da Husum; il bab l’aveva emprendì a conuscher a chaschun d’ina visita tar Johann Christoph Blumhardt a Bad Boll. Curt suenter las nozzas ha il bab surpiglià il bain da famiglia Liebenow en la Neumark, il qual el ha puspè vendì dus onns pli tard. Sinaquai ha el fatg ses da viver cun manar a Hohenwalde la cassa da l’uffizi forestal. Il pèr aveva sper Gerdt anc quatter figlias.[1]

A partir dal novavel onn da vita ha Gerdt von Bassewitz frequentà la scola (alumnat) dals hernhuterans a Niesky sper Görlitz. Dus onns pli tard è el ì a Putbus sin l’insla Rügen, nua ch’el aveva survegnì ina plazza al gimnasi (Fürstliches Pädagogium); là è el restà fin il 1898. Sinaquai è el entrà a Cottbus en l’armada prussiana sco avantageur. Suenter avair visità la scola da guerra a Metz è el vegnì promovì l’october 1899 a l’uffizier. Pervi d’ina malsogna dal cor al han ins detaschà sco guardia en la chasaforz a Sonnenburg (Neumark) ed il 1902 en il commando districtual II a Berlin. Pervi da ses stadi da sanadad al han ins la finala dà congedi e pensiunà il 1903 (en la vegliadetgna da 25 onns).

Pli tard è Gerdt von Bassewitz daventà actur, è stà ils onns 1908–1911 assistent da la direcziun al Teater da la citad a Cologna ed ils ultims onns activ sco scriptur liber a Berlin. Si’ovra cumpiglia plirs dramas; malgrà quai è el restà vaira nunenconuschent durant ses temp da vita.

Ils 6 da favrer 1923 ha l’autur legì or da si’ovra en la Villa Siemens al Wannsee; alura ha el bandunà en tutta prescha l’occurrenza ed ha fatg suicidi. El è vegnì sepulì sin il santeri Nikolassee a Berlin.[2]

‹Peterchens Mondfahrt›[modifitgar | modifitgar il code]

La pli enconuschent’ovra da Gerdt von Bassewitz è ‹Peterchens Mondfahrt›. Quella tracta dal bau da matg signur Sumsum che sgola cun ils dus uffants Pederin ed Annina sin la glina en tschertga da sia sisavla chomma ch’al è ida a perder. La paraula è l’emprim vegnida represchentada sin tribuna cun chant e musica (primaudiziun il 1912 a Lipsia). En in segund pass ha l’autur fatg da la furma dramatisada ina versiun narrativa, la quala è cumparida il 1915 sco cudesch illustrà.

Sco model per ils protagonists Pederin ed Annina duain avair servì dus uffants dals conjugals e medis Eva ed Oskar Kohnstamm; en lur sanatori a Königstein en il Taunus era von Bassewitz sa trategnì il 1911 per far ina cura. En ina biografia davart il cumponist e dirigent Otto Klemperer, ch’era medemamain stà da quel temp curant a Köngistein, pon ins leger: «El (...) ha emprendì a conuscher in curius aristocrat da Mecklenburg, Gerdt von Bessewitz-Hohenluckow. Quel è stà pli baud litinent da la reserva prussiana, ma ha alura – per grond displaschair da sia famiglia – cumenzà a sa deditgar a la litteratura. A Königstein scriva el ina paraula per dus dals quatter uffants dals Kohnstamm, Peter ed Anneliese, trais ed indesch onns, a la quala el dat il titel ‹Peterchens Mondfahrt›.»[3]

Primaudiziun teatrala a Lipsia il 1912

Ils 7 da december 1912 è ‹Peterchens Mondfahrt› vegnì preschentà cun grond success en il Teater da la citad a Lipsia. La musica aveva scrit Josef Achtélik; mess en scena la ‹paraula cun chant› aveva Paul Prina. Las notas da la musica da teater han valì sur lung temp sco sparidas; la finala ha il biadi da Josef Achtélik chattà quellas sin in vegl surchombras. Per il 100avel giubileum da l’istorgia il 2012 ha uschia pudì vegnir dada cun il cor d’uffants dal MDR ina nova represchentaziun a basa da las notas originalas.

Il 1915 è il raquint alura cumparì en furma da cudesch – transfurmada dal toc da teater en in raquint e munida cun maletgs da Hans Baluschek. En questa furma vala l’ovra dapi daditg sco classicher da la litteratura tudestga per uffants e giuvenils. Da questa varianta narrativa da la paraula è er cumparida il 2019 la versiun rumantscha ‹Pederin sgola sin la glina›.

Bain inspirà dal success da ‹Peterchens Mondfahrt› ha von Bassewitz scrit silsuenter ‹Pips der Pilz – Ein Wald- und Weihnachtsmärchen›. Er questa paraula è naschida durant in segiurn da cura (a Bad Nauhaim) ed ha gì sia primaudiziun da Nadal 1916 a Lipsia. E medemamain è la furma stampada da quest’ovra munida cun illustraziuns da Hans Baluschek.

Sper diversas reediziuns da la versiun stampada (il 2012 er en ina versiun levamain scursanida, cun illustraziuns dad Olga Poljakowa) ha ‹Peterchens Mondfahrt› enconuschì numerusas elavuraziuns per la tribuna e diversas adattaziuns radiofonicas. Dal success dal raquint dat plinavant perditga il fatg ch’igl è cumparì da quel il 1967 a Nürnberg in gieu da tavla per quatter giugaders.

Ultra da quai è la paraula vegnida transfurmada il 1959 en in film en nair ed alv (reschia: Gerhard F. Hering, musica: Clemens Schmalstich; lunghezza 103 min.) ed il 1990 en in film da dissegns animads (reschia: Wolfgang Urchs, musica: Klaus Doldinger; lunghezza 80 min.). En quest’ultima versiun vegn l’istorgia extendida cun ulteriuras chanzuns; las recitaziuns dals spierts da la natira tar lur arrivada en il chastè da la Diala da la notg vegnan percunter laschadas davent.

Ovras[modifitgar | modifitgar il code]

Survista da las ovras da Gerdt von Bassewitz; reproducziun da la glista fatga da l’autur sez:[4]

  • Worte zu dir. Naturphilosophische Essays, verlegt bei Eugen Diederichs, Jena 1907.
  • Judas. Eine Tragödie in vier Aufzügen, verlegt bei Ernst Rowohlt, Kurt Wolff, Leipzig 1911.
  • Schahrazade. Schauspiel in drei Aufzügen, verlegt bei Ernst Rowohlt, Kurt Wolff, Leipzig 1911. [Il 1917 er sco opera cun musica da Bernhard Sekles].
  • Die Sunamitin. Ein Drama in einem Vorspiel und drei Aufzügen, verlegt bei Ernst Rowohlt, Kurt Wolff, Leipzig 1912.
  • Peterchens Mondfahrt. Ein Märchenspiel in vier Bildern, verlegt bei Ernst Rowohlt, Kurt Wolff, Leipzig 1912.
  • Peterchens Mondfahrt. Ein Märchenbilderbuch, verlegt in der Verlagsanstalt für Literatur und Kunst, Hermann Klemm, Berlin-Grunewald 1915.
  • Pips der Pilz. Ein Märchenspiel in fünf Bildern für große und kleine Leute, Kurt Wolff Verlag, Leipzig 1916.

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  1. Infurmaziuns davart l’autur tenor Staatliche Bibliothek zu Berlin (ed.): Gerdt von Bassewitz. Autobiographische Angaben. En: Relasch Franz Brümmer, fegls 3r–4r, consultà ils 7 d’october 2013.
  2. Pagina d’infurmaziun dal santeri Nikolassee.
  3. Eva Weissweiler: Otto Klemperer – Ein deutsch-jüdisches Künstlerleben. Cologna 2010, p. 85s.
  4. Cf. relasch Franz Brümmer, consultà ils 7 d’october 2013.

Litteratura[modifitgar | modifitgar il code]

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Commons Commons: Gerdt von Bassewitz – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio