Il baroc en terra rumantscha

Ord Wikipedia

Il temp baroc[modifitgar | modifitgar il code]

Il temp baroc che dura tar nus circa dal 1600 fin al 1750, entschaiva cun ils scumbigls grischuns che correspundan a la Guerra da trent'onns en l'Europa (1618-48). Las relaziuns e tensiuns politicas èn influenzadas e dirigidas dals eveniments sin ils champs da guerra ed a las curts secularas ed ecclesiasticas. Famiglias aristocratas sco ils Plantas, Salis ed auters, pia l'uvestg da Cuira ed ils avats claustrals, fan valair lur influenza politica.

Il carstgaun baroc[modifitgar | modifitgar il code]

Il carstgaun baroc era attatgà a las bellas chaussas, als bains da quest mund. El giudeva tut il bel ed il bun ed aveva senn per fessas, perdunanzas e baterladas e per furmas pompusas. El sa participava a la cuminanza profana e religiusa (battens, perdunanzas e tschaivers, divertiments e festas). Sper il plaschair da viver datti dentant er ina gronda tema da la mort.

Ils sulets che scrivevan cudeschs da quel temp eran ils prers e plevons.

La part evangelica disponeva da plevons rumantschs per l'entir territori. La gronda part da quels vegniva da l'Engiadina bassa. Per la part catolica existeva ina mancanza da prers anc a l'entschatta dal 17avel tschientaner. L'emprim agid effectiv vegn dals paders chaputschins e pli tard dals benedictins. Els han gidà las plaivs durant lung temp.

Il basegn da sa preschentar e da preschentar auters en l'art n'ha betg mo stimulà l'art tar baselgias, vuts, altars, maletgs e paramenta sacrala, mabain era promovì represchentaziuns dramaticas, passiuns, dretgiras nauschas e sauts dals morts. Il baroc ha stgaffì uschia ina ritga vita culturala.

Funtaunas[modifitgar | modifitgar il code]

  • Deplazes G., Funtaunas, Istorgia da la litteratura rumantscha per scola e pievel, tom 2, Lia rumantscha, Cuira, 1988, 39-40