Ils viadis da Gulliver

Emprima ediziun dal 1726

Ils viadis da Gulliver (englais ‹Gulliver’s Travels›) è in roman satiric dal scriptur irlandais, plevon anglican e politicher Jonathan Swift. En l’ediziun originala consista il roman da quatter parts ed è cumparì l’onn 1726 sut il titel ‹Travels into Several Remote Nations of the World in Four Parts By Lemuel Gulliver, first a Surgeon, and then a Captain of Several Ships›.

L’ovra sa divida en quatter parts che correspundan als quatter viadis da Gulliver:

• A Lilliput, en il pajais dals Lilliputans da statura nanina
• A Brobdingnag, en il pajais dals gigants
• A Laputa, Balnibarbi, Glubbdubdrib, Luggnagg ed en il Giapun
• En il pajais dals Houyhnhnms e Yahoos

Il num da la figura principala Lemuel Gulliver è in’allusiun al pled englais ‹gullible› che munta tant sco ‹da buna fai› u er ‹naìv›, e che sa lascha tuttavia er chapir qua – en in senn pli positiv – sco ‹senza pregiudizis› envers las culturas estras sin las qualas el frunta.

Zuppentà en in raquint fantastic, crititgescha Swift en si’ovra las relaziuns politicas e socialas da ses temp ed exprima si’idea da la relativitad da las valurs umanas. Il roman furma, suenter ‹Civitas solis› da Tommaso Campanella e ‹Nova Atlantis› da Francis Bacon, la culminaziun d’in gener che tracta – senza sa referir directamain a la realitad ed en cuntrast cun imaginaziuns religiusas – d’ina visiun ideala da la societad.

En furma da l’ediziun da las duas emprimas parts, en las qualas Gulliver scuvra l’emprim il pajais dals nanins e sa tschenta alura en il pajais dals gigants, è l’ovra daventada in classicher da la litteratura per giuvenils.

Cuntegn

Part 1: Viadi a Lilliput

Illustraziun da Louis Rhead, 1913

Gulliver s’embartga sco medi sin ina nav che parta da la Gronda Britannia vers l’India Orientala. Da viadi en l’Ocean Pacific vegnan els en in grev stemprà; Gulliver ed intgins auters commembers da l’equipa emprovan da sa salvar en ina bartga. Quella fa dentant naufragi e Gulliver cuntanscha sco sulet la riva, nua ch’el sa durmenta.

Cur ch’el sa dasda, è el lià giun plaun cun cordas vi da chommas, bratscha e chavels. Sin ses corp sa movan nanins da la grondezza d’intgins poleschs. A Gulliver reusseschi da schliar ils fils da ses bratsch sanester. Sinaquai sajettan ils nanins ina salvia da frizzas, uschia che Gulliver sa decida da sa cuntegnair da qua davent a moda pli precauta. Ils nanins al portan da mangiar e da baiver ed al mainan silsuenter sin in char da lain en lur citad, nua ch’el vegn mess en chadainas vi d’in tempel abandunà.

Gulliver dumonda il regent dals Lilliputans da pudair sa mover libramain, quai che quel al refusa però. Enstagl fan ils Lilliputans in inventari da tut las chaussas che Gulliver maina cun sai ed al prendan davent sias armas.

Il regent envida Gulliver ad ina festivitad; part da quella fa tranter auter in’acrobatica sin la suga che vegn mintgamai manada tras cur ch’in aut uffizi en il reginavel vegn occupà da nov. La finala prelegian ils Lilliputans a Gulliver in dumber d’artitgels, en ils quals è tranter auter fixà che quel stoppia sustegnair il reginavel en temp da guerra. Suenter avair engirà da suandar quests artitgels, libereschan ins Gulliver da sias chadainas. Intgins dis pli tard ha el chaschun d’embellir ina gronda parada, en rom da la quala il regent lascha marschar las truppas tranter sias chommas sbrajattadas.

Gulliver visita sinaquai – sa chapescha be da dadora e sut vastas mesiras da segirezza – il palaz roial. Intginas emnas suenter sia liberaziun survegn el alura visita dal secretari da la regenza Reldresal. Quel al explitgescha ch’il reginavel vegnia smanatschà da dus privels: d’ina secessiun a l’intern e d’in inimi a l’exteriur. A l’intern para il successur al tron d’avair ina tscherta predilecziun per la partida da quels che portan tatgs da chalzers spezialmain auts. Tras quai pudess prorumper in serius conflict cun ils tatgs-bass che domineschan actualmain. E nà da l’insla vischina Blefuscu smanatscha mintga mument in’invasiun. Là eran vegnids bandischads ils Lilliputans ch’avran ils ovs da la vart lada, entant ch’in anteriur regent da Lilliput ch’era sa taglià d’uffant da far quai, ha decretà per lescha ch’ils ovs sajan d’avrir da la vart graschla. Gulliver sa declera la finala pront, da proteger Lilliput cunter ils invasurs.

Gulliver sa renda a Blefuscu, nua ch’el ferma las navs en il port vi da crutschs da fier e tira quels vi da sugas a Lilliput. Trais emnas pli tard cumpara ina delegaziun da Blefuscu a Lilliput cun in’offerta da pasch, a la quala il retg na vul betg immediat dar suatientscha; anzi fa el plans d’invader Blefuscu cun agid da Gulliver. Ma quel n’è betg pront da sa metter a disposiziun e permalescha tras quai il retg. La notg suenter dueva el anc per in auter motiv perder la favur dal retg: En il chastè rumpa or in fieu en il tract da la regina e Gulliver stizza quel cun il radi da ses urin (resp. en tschertas versiuns elavuradas per uffants: cun aua persa or d’in puz). Bain reusseschi uschia a Gulliver da stizzar il fieu, ma las stanzas èn ruinadas ed il regent permalà.

Sinaquai descriva Gulliver intgins usits da Lilliput e cumpareglia lur leschas cun quellas da ses pajais d’origin. En pli agiunta el ina curta descripziun da sia moda da viver persunala a Lilliput nua ch’el haja vivì en tut bundant nov mais.

Ma alura vegn Gulliver a savair ch’el saja vegnì accusà pervi da divers malfatgs e ch’il regent al inculpeschia d’avair conspirà cun Blefuscu. Malgrà ch’ils dus stadis vischins avevan en il fratemp fatg pasch e ch’il regent ha dà suatientscha ad in invit da Gulliver ad ina tschavera festiva, è sia malaveglia envers quel sa mantegnida – betg il davos cur che Gulliver ha dà tiers a l’invit dal regent da Blefuscu da vegnir en visita. L’ultim mument vegn Gulliver a savair da ses ami Redresal ch’ins al haja sentenzià a la mort; perquai fugia el clandestinamain a Blefuscu.

Suenter esser sa trategnì in temp sco giast a Blefuscu, crescha en Gulliver la brama da vulair returnar en sia patria. Cun agid d’ina nav ch’è vegnida chattada a la riva, returna el sin la mar e vegn la finala prendì a bord d’ina nav mercantila englaisa. Là raquinta el il succedì e cumprova ses pleds cun agid da bovs e nursas en miniatura ch’el tira or da la giaglioffa.

Part 2: Viadi a Brobdingnag

Charta da Brobdingnag or da l’ediziun originala dal 1726

Intgin temp suenter ses return en l’Engalterra crescha en Gulliver la brama da puspè ir a mar. El navighescha danovamain enturn il Cap da la Buna Speranza en l’Ocean Indic. Pervi d’in stemprà vegn la nav giud via e frunta sin in pajais nunenconuschent. Ensemen cun in pèr mariners sa renda el a terra. Ma per sia gronda anguscha sto el constatar suenter curt temp che quels sa rendan enavos sin la mar, en fugia d’in veritabel gigant.

Gulliver sa zuppa da quel e chamina sin ina via a l’ur da la quala crescha granezza d’in’autezza da quaranta pes. Sin il champ lavuran intgins gigants cun lur farclas. In dals gigants al chatta la finala adagur ed al porta a ses patrun. Là vegn el admirà da tuttas varts e la finala al lascha la dunna durmir en ses letg. Durant che Gulliver dorma, raivan dus ratuns sin ses letg; el sa sveglia e mazza quels cun sia spada.

Gulliver fa cun il temp amicizia cun Glumdalclitch, la figlia da nov onns dal patrun. Ella al cusa vestgadira ed al instruescha la lingua da la glieud da Brobdingnag. Il pur prenda Gulliver cun sai sin fiera, nua ch’el fa da tuttas sorts artisticas e vegn admirà da numerus gigants. In di vegn il pur avisà da sa preschentar cun Gulliver davant la regina. La regina è talmain fascinada da Gulliver ch’ella cumpra quel dal pur. Sin dumonda da Gulliver vegn er Glumdalclitch a star a la curt, uschia ch’el resta vinavant en la tgira e sut la protecziun da quella. Gulliver emprenda a conuscher il retg da Brobdingnag ed instruescha quel areguard morala e religiun, legislaziun e politica en l’Europa.

Il nanin, ch’era stà fin qua il pli pitschen a la curt, è scuidus sin Gulliver ed al bitta a maisa en ina cuppa nua che quel fiss prest najà; la finala al vegn Glumdalclitch en agid. Cur che Gulliver è in di londervi da mangiar in toc petta, vegn el attatgà da vespras; el tira ses sabel e mazza in pèr da quests insects. Sper divers auters privels, als quals Gulliver è exponì, vegn el tschiffà in di d’ina schimgia che curra cun el sin tetg; er da questa situaziun precara vegn el la finala spendrà grazia a Glumdalclitch che cloma natiers agid.

En ulteriurs discurs cun il retg expona Gulliver a quel detagliadamain las relaziuns en l’Engalterra. A la fin arriva il retg a la conclusiun dischillusiunanta: «Da tut quai che jau hai udì da tai, stoss jau concluder che la gronda part da tes cumpatriots furma la razza la pli lavagada ch’ha insumma vivì insacura sin questa terra.»

In di tschenta in servient a la riva da la mar per terra Gulliver en sia stgatla da viadi. Qua arriva nunspetgadamain in tschess, tschiffa la stgatla e sgola davent cun quella. Gulliver croda cun la stgatla en la mar e vegn a la fin scuvert e salvà da la squadra d’ina nav. El raquinta als marinars da sias aventuras ed arriva la finala a chasa.

Entant che las adattaziuns dals viadis da Gulliver per uffants e giuvenils sa restrenschan per ordinari a las emprimas duas parts da l’ovra (en furma levamain adattada/scursanida), sa cumpona l’ovra originala da Swift anc da duas ulteriuras parts:

Part 3: Viadi a Laputa, Balnibarbi, Luggnagg, Glubbdubdrib ed en il Giapun

L’insla sgulanta Laputa en in’ediziun dal 1839

Sa trategnend Gulliver puspè en l’Engalterra, al supplitgescha in visitader da viagiar cun el a bord da sia nav. Ma en viadi vegn la nav assaglida da pirats. Il pirat ollandais cristian vul laschar bittar Gulliver en la mar, ma il chapitani giapunais procura ch’el resta en vita. Gulliver constatescha ch’el ha retschet dapli grazia da vart d’in pajaun che da vart d’in concristian. Gulliver vegn mess or en ina bartga cun proviant. La finala va el a terra sin in’insla. Qua remartga el ch’il sulegl è stgirentà a moda curiusa. Il motiv persuenter sa chatta en l’aria, numnadamain en furma d’in’insla pendenta ch’è plain glieud. Gulliver sa fa udir tras sbratgs ed ins lascha giu ina chadaina, vi da la quala el vegn tratg siador.

Arrivà sisum, frunta el sin glieud remartgabla che volva tutta il chau sin l’ina u l’autra vart e che guarda cun in egl anen, cun l’auter ensi. Il spiert da questa glieud è occupà talmain cun speculaziuns ch’els n’èn ni buns da discurrer ni da tadlar senza che lur organ da discurrer resp. da tadlar vegnia tutgia a l’exteriur. Perquai datti servients che promovan in discurs cun splatschar vi da l’ureglia da l’auditur resp. vi da la bucca dal pledader, sinaquai che lur spiert na s’absentia betg. Gulliver vegn manà tar il retg, ma ils dus ston constatar ch’els na discurran nagina lingua communabla.

Uschia vegn engaschà in magister per instruir Gulliver. Gulliver vegn a savair che l’insla che penda en l’aria sa numna Laputa ed ha ina grondezza da ca. 400 km². Entamez ha quella in magnet, tras la forza dal qual l’insla vegn muventada. Sch’il retg vul chastiar ina cuntrada da l’insla Balnibarbi che sa chatta sutvart, dovra el be manar l’insla pendulanta sur quella e privar uschia quella da sulegl e plievgia. Damai ch’ils abitants da Laputa èn surtut interessads vi da matematica e musica, sa senta Gulliver bainspert negligì. El drizza perquai al retg ina dumonda e vegn laschà giu sin ina muntogna da Balnibarbi.

Gulliver sa renda en la chapitala Lagado, nua che Lord Munodi al vegn a visitar. Munodi al raquinta ch’intginas persunas sajan sa rendidas avant 40 onns a Laputa e vulevan tschentar suenter lur return tut ils arts, las scienzas, linguas e mastergns sin in nov fundament; els avevan decidì da fundar a Lagado in’academia, en la quala ils professers sviluppian novas reglas e metodas. Essend che nagina metoda na saja però vegnida sviluppada fin al perfecziunament, sa chattia il pajais oz en la miseria.

Sin proposta da Munodi visita Gulliver quest’academia. El chatta l’emprim in um che vul extrair glisch dal sulegl or da cucumeras; in segund perscrutader vul transfurmar excrements umans enavos en nutriment, in architect eriger ina chasa davent dal tetg engiu, in medi guarir pazients cun suflar aria tras els. En in’autra part da l’academia vegn lavurà vi d’in project linguistic ch’ha la finamira d’eliminar verbs e particips; la finamira d’in auter project è schizunt d’abolir tut ils pleds. In professer docescha ch’ins duaja suttametter las dunnas a la taglia tenor lur bellezza e lur inschign areguard la vestgadira. Tut quests rapports fan part d’ina ferma critica satirica da Swift envers scienzas contemporanas.

Sin la proxima insla, Glubbdubdrib, l’insla dals striuns e magis, frunta Gulliver sin in guvernatur che po laschar cumparair spierts. Quel dumonda Gulliver tge persunalitads da l’origin dal mund fin oz ch’el giavischia da vesair. Gulliver elegia Alexander il Grond, il qual cumpara propi; i suondan Hannibal, Gaius Iulius Caesar, Homer, Aristoteles, Descartes e.a.

Uss sa renda Gulliver sin l’insla Luggnagg. Sin quella vegn spetgà dals subdits ch’els litgian il palantschieu, sch’els vulan s’avischinar al retg. Il retg sa deliberescha magari da ses adversaris cun springir tissi per terra. Ils abitants da Luggnagg raquintan a Gulliver dals immortals, ils Struldbrugs, che naschan cun in flatg cotschen sur la survantscheglia sanestra. La gronda part dals Struldbrugs daventan trists cur ch’els han surpassà la vegliadetgna da 30 onns; cun 200 onns na pon els manar nagin discurs pli cun ils vivents, damai che la lingua sa mida tut il temp. Els daventan esters en lur agen pajais. Il giavisch da Gulliver d’esser er el immortal, sa reducescha marcantamain suenter quest’experientscha.

Gulliver banduna la finala Luggnagg e sa metta sin via vers l’Engalterra. L’emprima staziun sin il viadi da return furma il Giapun ch’el cuntanscha suenter in viadi lung e stentus. Grazia ad in scriver dal retg da Luggnagg na sto el betg sa suttametter a la procedura usitada dal Fumie. Cun passar sin in crucifix, avess el uschiglio stuì cumprovar ch’el na saja nagin cristian. Ils Giapunais sa smirveglian; el saja stà l’emprim ch’avess gì in problem da sa suttametter a quest’emprova. – La finala cuntinuescha il viadi enturn l’Africa e Gulliver cuntanscha l’avrigl 1710 sia patria.

Part 4: Viadi en il pajais dals Houyhnhnms

Illustraziun da Grandville, 1838

Suenter esser stà tschintg mais a chasa, sa renda Gulliver danovamain sin la mar, questa giada sco chapitani d’ina nav. Ma sin la mar datti ina sullevaziun e Gulliver vegn bandischà ad ina riva nunenconuschenta. Sin in champ vesa el animals cun chavels lungs vi da chau, pèz e barbas sco che las portan chauras. Cur che Gulliver cuntinuescha sia via, frunta el sin ina da questas creatiras tridas. El dat sin quella cun la vart platta da ses sabel, uschia che quella sbragia; sinaquai arriva l’entira scossa nà dal champ e bitta fecalias sin Gulliver.

Tuttenina curran ellas però davent, apparentamain spaventadas d’in chaval. Quel ed in ulteriur chaval contemplan Gulliver attentamain e discurran sgrignint sur dad el. In dals chavals maina Gulliver tar ina chasa, en la quala el na chatta per sia surpraisa nagins umans, mabain animals. In dad els contempla Gulliver e di il pled ‹Yahoo›. Sinaquai vegn el manà sin il bain, nua ch’èn rentadas intginas da questas creatiras tridas. Per si’anguscha enconuscha Gulliver en quest animal terribel ina perfetga figura umana; er quests umans al cumpareglian cun ils Yahoos. Damai che Gulliver na vul betg mangiar fain e charn, als dattan els da baiver latg. Pli tard vesa el in vehichel en furma da schlitta che vegn tratg da quatter Yahoos, ed en il qual sa chatta in chaval.

Ils chavals cumenzan plaunsieu a mussar a Gulliver pleds or da lur lingua. Suenter trais mais dumogna el lur lingua uschè bain ch’el vegn da respunder lur dumondas. Ils chavals u Houyhnhnms vesan en Gulliver in Yahoo, schebain in spezial. Gulliver raquinta ch’en ses pajais sajan ils Yahoos las creatiras dominantas e ch’ils chavals vegnian utilisads da quels per cursas ubain per trair charrotschas.

Durant dus onns raquinta Gulliver a ses maister dals Houyhnhnms da las relaziuns en l’Europa, tranter auter da la lunga guerra tranter l’Engalterra e la Frantscha, en la quala sajan bain vegnids per la vita var in milliun Yahoos. Gulliver explitgescha er tge ch’in schuldà è: In schuldà è in Yahoo che vegn engaschà da mazzar da sang fraid uschè blers sco pussaivel da si’atgna razza che n’al han mai fatg insatge. Ses maister di che sch’el considereschia tut, na saja la glieud da Gulliver betg uschè differenta dals Yahoos. Gulliver sa renda sinaquai sez tar ils Yahoos e constatescha che quels èn bain agils da pitschen ensi, ma ch’els èn il pli dir d’encletga da tut ils animals. In di sa svestgescha Gulliver per ir a nudar en il flum; qua curra ina femella dals Yahoos plain desideri vers el ed al embratscha fitg. Damai che quai è vegnì observà d’in chaval, na po Gulliver betg pli snegar ch’el sez è er in Yahoo.

Ils Houyhnhnms cultiveschan la raschun; amicizia e buntad èn lur pli autas virtids. Els na fan diever da nagina scrittira e n’han en lur lingua nagin pled per exprimer il nausch. Els n’enconuschan ni miseria, ni malsogna ni guerra e vivan per ordinari settanta, darar otganta onns. Els tegnan ils Yahoos selvadis sco animals da chasa e da sauma. In di al di ses maister da Houyhnhnm che auters Houyhnhnms hajan prendì stgandel ch’el tegnia in Yahoo (Gulliver) en sia chasa sco in Houyhnhnm. El dat a Gulliver anc dus mais temp per partir. Gulliver construescha ina bartga, prenda cumià da la famiglia da Houyhnhnms tar la quala el ha vivì e sa renda sin la mar.

Ma el na vul betg returnar en l’Europa en la cumpagnia dals Yahoos. El tschertga perquai ina pitschna insla nunabitada. La finala chatta el terra, vegn però attatgà dals indigens e blessà d’ina frizza e va puspè a mar. Ma cur ch’el vesa la vela d’ina nav, sa decida el da pli gugent vulair viver tar ils indigens che tar ils Yahoos europeics. Gulliver sa zuppa, vegn però scuvert da la squadra da la nav. Uschia arriva el mez cunter sia voluntad cun la nav enavos en l’Europa. Da vesair sia famiglia evochescha en el gritta e disgust; igl è per el ina vargugna d’avair copulà cun ina Yahoo e d’esser daventà tras quai bab d’ulteriurs Yahoos. Cun ses chavals percunter s’enclegia Gulliver bain ed el sa deditgescha ad els almain quatter uras a di.

Descripziun da las glinas dal Mars

150 onns avant la scuverta da las glinas dal Mars Deimos e Phobos ha Swift scrit (en il chapitel ‹Viadi a Laputa›) «ch’il Mars haja duas glinas fitg pitschnas che sa movian en in’autezza da 3 resp. 5 diameters dal Mars mintga 10 resp. 21,5 uras enturn il planet, uschia ch’ils quadrats da lur orbit periodic stettian quasi en medema relaziun in tar l’auter sco ils cubus da lur distanzas dal punct central dal Mars.»

Swift citescha qua la terza lescha da Kepler, la quala Johannes Kepler aveva formulà l’onn 1630. L’astronom era persvas ch’i dettia en l’univers in urden matematic. Or da la glina da la Terra e las quatter glinas dal Jupiter che Galileo Galilei aveva gia scuvert pli baud, ha Kepler tratg la conclusiun – pervi da la successiun dals dumbers – ch’il Mars stoppia avair duas glinas, las qualas sajan, pervi da lur pitschna grondezza e curta distanza dal planet, betg anc vegnidas scuvertas. Las valurs che Swift inditgescha, correspundan vaira bain cun las valurs effectivas da las duas glinas Phobos (temp da rotaziun 7 uras e 39 minutas, l’orbit correspunda ca. 2,75 giadas al radius dal Mars) e Deimos (temp da rotaziun 30 uras e 18 minutas, l’orbit correspunda ca. 7 giadas al radius dal Mars).

Influenza e recepziun

Reclama per fil da mangola, fin dal 19avel tschientaner

Swift na descriva ils umans betg sco creatiras raschunaivlas, mabain tut il pli sco creatiras ablas per raschun. Gist ils Houyhnhnms dal quart viadi, ils quals èn atgnamain ‹be› chavals, paran infinitamain pli sabis e paschaivels che l’uman. Perquai è quest’ovra da considerar sco satira drizzada cunter la cretta exagerada en la raschun sco ch’ella sa manifestava dal temp da l’illuminissem e cunter l’absolutissem sco furma da regenza che prevaleva en l’Europa a l’entschatta dal 18avel tschientaner. Sco allusiuns concretas envers il pajais d’origin da Swift sa laschan per exempel interpretar l’insla sgulanta (l’Engalterra che dominescha e sfrutta l’Irlanda e la Scozia). Er l’urinar sin la chasa roiala estra pon ins tuttavia interpretar a moda metaforica: il retg Georg I era in Tudestg, il fundatur da la dinastia da Hannover che dueva reger la Gronda Britannia ils onns 1714–1901.

Sco cuntrareacziun cunter questa critica sociala e per eliminar passaschas in pau pli vulgaras, ha il success da l’ovra manà a numerusas ediziuns scursanidas e mitigiadas. Sco cudesch d’uffants che cumpiglia, en ina lingua in pau simplifitgada, las duas emprimas parts (ils viadis tar ils nanins e tar ils gigants) è l’ovra daventada in dals cudeschs per giuvenils ils pli enconuschents insumma che vegn adina puspè reedì da nov – tranter auter er en versiun rumantscha.

Daspera existan numerusas adattaziuns dals viadis da Gulliver en furma da comic, gieu auditiv, musical, film da dissegns animads, film da kino e.a. Ultra da quai han numerus auturs da differentas epocas sa laschà inspirar da l’ovra cun scriver lur atgna cuntinuaziun sut il titel ‹Il tschintgavel viadi da Gulliver›.

Ediziuns

Ediziun originala

• Swift, Jonathan: Travels into Several Remote Nations of the World in Four Parts. By Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a Captain of Several Ships. Londra 1726, 1735, 1765.

Translaziuns tudestgas actualas

• Gullivers Reisen. Translatà da l’englais da Hermann J. Real e Heinz J. Vienken. Philipp Reclam jun., Stuttgart 1987, 2011, ISBN 978-3-15-010821-5.
• Gullivers Reisen. Reisen zu etlichen fernen Völkern der Welt in vier Teilen von Lemuel Gulliver – vormals Schiffsarzt, alsdann Kapitän auf mehreren Schiffen. Or da l’englais da Christa Schuenke, epilog: Dieter Mehl, cun 16 illustraziuns dad Anton Christian, Manesse, Turitg 2006, ISBN 978-3-7175-9017-0.

Elavuraziuns per uffants

• Gullivers Reisen. Edì ed elavurà per uffants dad Erich Kästner, 1939. Reediziun cun illustraziuns da Horst Lemke: Dressler, Hamburg 2007, ISBN 978-3-7915-3002-4.
• Ils viadis da Gulliver en versiun rumantscha (Wikibooks), 2019.

Litteratura

• Swift, Jonathan. En: Kindlers Neues Literaturlexikon, Kindler, Minca 1991.
• D.F. Passmann: Gulliver’s Travels und die Reiseliteratur vor 1726. Francfurt a.M. 1987, ISBN 3-8204-9690-4.
• William Bragg Ewald: Jonathan Swift’s ’Gulliver’s Travels›. En: Willi Erzgräber (ed.): Interpretationen, tom 7: Englische Literatur von Thomas Morus bis Laurence Sterne, Fischer Verlag, Francfurt a.M. 1970, p. 261–285.
• George Orwell: An Examination of Gulliver’s Travels. En: Shooting an Elephant and other Essays, Londra 1950.
• S. Dege: Utopie und Satire in Swifts Gulliver’s Travels. Francfurt a.M. 1934.
• W.A. Eddy: Gulliver’s Travels. A Critical Study. Princeton (NY) 1923.

Colliaziuns

 Commons: Ils viadis da Gulliver – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio