Mund (VS)

Ord Wikipedia
Quest artitgel è vegnì scrit d'in student da la lingua rumantscha e pudess cuntegnair sbagls d'ortografia e da grammatica.
Mund

Mund (VS)
Administraziun
Chantun Vallais
District Brig
Vischnanca Naters
Lingua(s) tudestg
Numer postal 3903
Geografia
Autezza 1'188 m s. m.
Surfatscha 40,20 km²
Coordinatas 46° 19′ 0″ N 07° 57′ 0″ O
Demografia
Populaziun 511 (31 da december 2008)
Pagina-web uffiziala

Mund è in lieu en la vischnanca da Naters en la part germanofona dal chantun Vallais.

Il 1. da schaner 2013 han las anteriuras vischnancas autonomas da Mund e Birgisch fusiunà cun la vischnanca da Naters.

Geografia[modifitgar | modifitgar il code]

Il vitg da muntogna sa chatta en il nord dal flum Rodan (Rhône) sin la spunda sid dal Lötschberg, circa a mesa strada tranter Visp e Brig. Il territori da l'anteriura vischnanca s'extenda tranter Gamsen, ina fracziun da Brig-Glis, sin 660 m s.m. fin al Nesthorn sin 3'824 m s.m. Era tut la Gredetschtal en l'ost dal vitg appartegneva a la vischnanca. En il vest tanscheva il cunfin da la vischnanca per in curt tschancun fin al fund da la Baltschiedertal che stat sut protecziun da la natira.

Sper il vitg Mund faschevan era las fracziuns Bodma, Dichtuhüs, Finnu, Roosse, Salwald e Täischinu part da la vischnanca. Tant il vitg sco ils aclauns èn abitads tut l'onn.

Mund cunfina cun Naters encunter nordost, cun Birgisch encunter sidost, cun Brig-Glis e Lalden (dist. Visp) encunter sid e cun Eggerberg e Baltschieder (distr. Visp) encunter ost.

Istorgia[modifitgar | modifitgar il code]

Mund è vegnì menziunà l'emprima giada l'onn 1259 sco Munt e fascheva part da la plaiv da Naters. Igl exista ina vopna pli veglia da Mund che purta l'annada 1212 e fa endament ad in cumbat legendar cunter invasurs sur il vitg. Da quel temp fascheva Mund part dal contadi Vallais che dapi l'onn 999 appartegneva a l'uvestg da Sion (Sitten) e che per la plipart dal temp è vegnì dà sco feud ad aristocrats or da la regiun.

L'onn 1348 è ina chaplutta vegnida bajegiada a Mund, probablamain per sepulir ils morts da la pesta. L'onn 1727 sa separava il vitg da la plaiv primara da Naters suenter che l'onn 1721 ina baselgia en il stil baroc è vegnida construida en il lieu da la chaplutta anteriura. Da 1962 fin 1964 è la baselgia dad oz vegnida erigida en il medem lieu. Be il clutger da l'emprima baselgia ha survivì fin oz. L'onn 2006 è la baselgia vegnida avrida danovamain suenter lavurs da renovaziun pervia dad asbest.

Mund appartegneva dapi l'onn 1355 al Zehnden (frz. dizain) da Naters. Sia situaziun independenta da l'aristocrazia è dentant vegnida renconuschida pir l'onn 1420.

L'onn 1427 è naschida la vischnanca da Mund tras la liberaziun dals signurs da Raron che han obtegnì la pussanza sur Mund tras maridaglia. Da quel temp data er il Zehntenstadel che ozendi dat alloschi al museum dal safran.

Il safran da Mund[modifitgar | modifitgar il code]

Mund è l'unic lieu en Svizra nua che la planta da cundiment safran vegn anc emplantada e cultivada.[1] Il safran è probablamain vegnì purtà en il vitg en il 15avel tschientaner da mercenaris dal lieu che han fatg servetsch militar a l'ester. Ils mussaments ils pli vegls dal safran da Mund dateschan dal 19avel tschientaner. Dapi l'onn 1979 promova la Corporaziun dal safran (Safran-Zunft) la cultivaziun da la planta da spezaria a Mund, controla la racolta e fa reclama per il vitg dal safran Mund. L'onn 2004 ha il safran da Mund obtegnì il sigil da qualitad AOC.[2]

Referenzas[modifitgar | modifitgar il code]

  1. Zunft zu Safran a Lucerna
  2. Il safran da Mund sin la website da l'Associaziun dals AOC-IGP

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]