Pier Paolo Pasolini

Ord Wikipedia

Pier Paolo Pasolini (* ils 5 da mars 1922 a Bologna; † ils 2 da november 1975 ad Ostia, Roma) era in scriptur, poet e reschissur talian. El vala sco in dals pli gronds artists ed intellectuals talians dal 20avel tschientaner. El aveva in talent cultural fitg vast ed è s'engaschà sco poet, scriptur, linguist, schurnalist e cineast.

Sco observatur attent da la transfurmaziun da la societad dal temp suenter la guerra fin la mesadad dals onns 1970 ha el savens provocà fermas polemicas e chaschunà debattas pervia da la radicalitad da sias ideas fitg criticas areguard ils usits burgais e la societad da consum, ma er areguard il moviment dal 1968 e da ses protagonists. Bleras da sias scrittiras e da sias visiuns artisticas, savens en in equiliber tranter lirica ed engaschi civil, èn sa mussadas cun il temp sco profeticas.

Biografia[modifitgar | modifitgar il code]

Pier Paolo Pasolini e sia mamma

L'uffanza e la giuventetgna[modifitgar | modifitgar il code]

Pier Paolo Pasolini è naschì ils 5 da mars 1922 sco emprim uffant da l'uffizier Carlo Alberto Pasolini da la Romagna e da la scolasta furlana Susanna Colussi sin il champ da l'Universitad da Bologna en in albiert dal militar en la Via Borgonuovo 4. En quest lieu sa chatta oz ina tavla da marmel che regorda ad el.

Perquai ch'il bab era sfurzà da far midada cuntinuadamain, ha la famiglia che abitava a Parma dischlocà l'onn 1923 a Conegliano e l'onn 1925 a Belluno, nua ch'il frar Guidalberto è naschì. L'onn 1927 èn ils Pasolini danovamain ids a star a Conegliano. Là è Pier Paolo vegnì inscrit per l'emprima classa da la scola elementara anc avant che avair accumplì sis onns.

Pier Paolo a Casarsa

Il proxim onn han els fatg midada a Casarsa della Delizia en il Friul en la chasa materna, perquai ch'il bab era vegnì arrestà pervia da debits da gieu. La mamma ha entant puspè cumenzà ad instruir per far frunt a las difficultads economicas. Suenter ch'il bab è vegnì or da praschun ha la famiglia puspè midà chasa quasi annualmain. Fitg impurtants èn ils segiurns da stad a Casarsa restads.

«... vecchio borgo ... grigio e immerso nella più sorda penombra di pioggia, popolato a stento da antiquate figure di contadini e intronato dal suono senza tempo della campana.»

... vegl vitg ... grisch ed amez la pli surda mesa sumbriva da plievgia, apaina populà da figuras antiquadas da purs e surprendì dal tun senza temp dal zain [1]

L'onn 1929 èn ils Pasolinis ids ad abitar en la vischinanza da Sacile, puspè pervia da la professiun dal chau da la famiglia. Durant quest onn ha Pier Paolo chattà ultra da la passiun per il dissegn era quella per la litteratura cun empruvar da scriver poesias inspiradas dals simpels aspects da la natira ch'el observava a Casarsa.

Suenter in curt segiurn ad Idria (che sa chatta oz sin territori sloven) turna la famiglia a Sacile, nua che Pier Paolo fa l'examen d'admissiun al gimnasi. A Conegliano entschaiva el a frequentar l'emprima classa, ma amez l'onn da scola 1932-1933 vegn ses bab transferì a Cremona, nua che la famiglia resta fin l'onn 1935. Quel onn vegn il bab transferì danovamain a Scandiano (cun ils problems d'assimilaziun inevitabels). En Pier Paolo crescha la passiun per la poesia e la litteratura, fertant che la fervenza religiusa da sia uffanza al banduna. Al gimnasi da Reggio Emilia emprenda el d'enconuscher Luciano Serra – l'emprim vair ami da sia giuventetgna – ch'el entaupa puspè l'onn vegnint al gimnasi statal «Liceo Galvani» a Bologna.

A Bologna, nua ch'el passenta set onns («Bella e dolce Bologna! Vi ho passato sette anni, forse i più belli ... / Bella e dultscha Bologna! Là hai jau passentà set onns, forsa ils pli bels …»[1]) chatta Pier Paolo novas passiuns, sco quella per il ballape, ed el sa deditgescha a sia passiun per la litteratura e cumpra numerus cudeschs tar in stan da cudeschs da segund maun al «Portico della Morte» (in lieu a Bologna). La lectura cumpiglia tranter auter cudeschs da Dostoevskij, Tolstoj e Shakespeare e da poets romantics dal temp dad Allessandro Manzoni.

Al Liceo Galvani da Bologna fa el l'enconuschientscha cun auters amis, tranter quels Ermes Parini, Franco Farolfi ed Elio Melli. Cun els fundescha el ina gruppa da discussiun da litteratura. Entant avanza sia scolaziun cun notas excellentas e l'onn 1939 vegn el promovì en la terza classa gimnasiala cun ina media uschè auta ch'el po sursiglir in onn e far l'atun la matura.

Pier Paolo Pasolini cun amis a Bologna l'onn 1937

Uschia s'inscriva el cun mo deschset onns a la facultad da las scienzas umanas da l'Universitad da Bologna e scuvra novas passiuns culturalas sco la filologia neolatina e surtut l'estetica da l'art figurativ.

El visita il «Cineclub» da Bologna ed è fascinà da la seria dals films da René Clair; ma el sa deditgescha er al sport e vegn promovì al manader da ballape da la facultad da las scienzas umanas; el fa turas da velo cun ses amis e visita ils champs da stad che l'Universitad da Bologna organisescha. «Nus essan virils e guerrils»: quest maletg celebrescha el ensemen cun ses amis per zuppentar sia perturbaziun interna. Cun els s'inscuntra Pier Paolo en ils auditoris da l'universitad, ma er en lieus prendids en possess dal reschim faschistic da la giuventetgna sco ils «Gruppi Universitari Fascisti», ils champs da la «Milizia», la concurrenza dals «Littoriali della cultura e dell'arte»[2]. Quel temp tractan els la litteratura dad Eugenio Montale («Occasioni»), da Giuseppe Ungaretti e traducziuns da lirica greca da Salvatore Quasimodo. Ultra dals texts litterars legia Pier Paolo oravant tut Sigmund Freud e tut quai ch'el chatta en talian.

L'onn 1941 passenta la famiglia Pasolini sco mintg'onn las vacanzas da stad a Casarsa e Pier Paolo scriva poesias ch'el agiuntescha a las brevs ch'el scriva a ses amis da Bologna. Tranter quels èn, ultra da l'ami Serra, era Roberto Roversi e Francesco Leonetti (da Cosenza en la Calabria). Cun quels sa senta el fitg collià:

«L'unità spirituale e il nostro modo unitario di sentire sono notevolissimi, formiamo già cioè un gruppo, e quasi una poetica nuova, almeno così mi pare.»

L'unitad spirituala e nossa moda unitara da sentir èn fitg remartgablas, nus furmain gia ina gruppa e quasi ina poetica nova, almain uschia ma pari.[3]

Ils quatter giuvens pensan da fundar ina revista cun il titel Eredi (Ertavels). Pasolini la vul attribuir in program surindividual:

«Davanti a Eredi dovremo essere quattro, ma per purezza uno solo.»

A la testa dad Eredi stuain nus esser en quatter, ma per purezza be in sulet.[3]

La revista vegn dentant mai realisada, perquai ch'in ministeri restrenscha l'utilisaziun da palpiri. Tuttina resta la stad dal 1941 nunemblidaivla per ils quatter amis. Entant cumparan en las poesias da Pasolini emprims fragments da dialog en furlan, era sche las poesias tramessas als amis restan vinavant cumponidas da vers influenzads da la litteratura taliana.

Las emprimas experientschas litteraras[modifitgar | modifitgar il code]

Turnà a Casarsa l'entschatta da l'atun scuvra Pasolini sia amur per la lingua furlana. Durant ils ultims mais da l'onn 1941 ed ils emprims mais da l'onn proxim scriva el poesias rimnadas en in cudeschet cun il titel «Poesie a Casarsa», publitgà e pajà da l'autur. Gianfranco Contini (che scriva ina recensiun positiva), Alfonso Gatto ed il criticher Antonio Russi remartgan subit questa ovra.

A Bologna dumonda Pasolini, animà dal resun positiv sin ses maletgs da Francesco Arcangeli, da pudair far sia lavur da diplom davart la pictura taliana contemporana tar Roberto Longhi, docent dad istorgia d'art. Suenter avair fatg sbozs dals emprims chapitels mida el il tema e sa deditgescha a las poesias da Giovanni Pascoli. Il manuscrit da la lavur da dissertaziun oriunda davart la pictura va lura a perder ils dis da l'armistizi da Cassibile ils 8 da settember 1943. Sco referent da doctorat tscherna Pasolini ses professer da litteratura taliana Carlo Calcaterra. Durant ils onns 1944 e 1945 lavura el vi dal project da l'«Antologia da la lirica pascoliana». En quella preschenta el, suenter in'introducziun vasta che enumerescha e discuta las premissas teoreticas per il studi, ina selecziun persunala da texts or da las differentas collecziuns da Pascoli, analisads e commentads cun ina sensibilitad particulara. La discussiun da la dissertaziun ha lieu ils 26 da november 1945, ma l'antologia vegn publitgada pir l'onn 1993 grazia a la chasa editura Einaudi.

La 'Gioventù italiana del littorio' (in'organisaziun faschistica da giuventetgna) da Bologna aveva entant planisà da publitgar ina revista cun il num Il Setaccio (il crivel) cun ina part culturala. Pasolini è entrà en l'organisaziun ed è daventà chauredactur, ma prest ha el gì dispita cun il directur responsabel che era fitg loials areguard la retorica dal reschim. Da la revista èn mo vegnids publitgads sis numers, ma per Pasolini è questa experientscha stada impurtanta: grazia a quella ha el chapì la natira regressiva e provinziala dal faschissem ed ha sviluppà ina tenuta culturala antifaschistica.

Anc quai onn è el sa participà ad in viadi en la Germania nazistica, organisà sco inscunter da la giuventetgna universitara dals pajais faschistics. Quel viadi ha mussà ad el aspects da la cultura europeica dal tuttafatg esters al provinzialissem talian. Suenter il viadi ha el publitgà en la revista dal «Gruppo Universitario Fascista[4]. En l'artitgel – evidentamain mitschà da la censura – «Cultura italiana e cultura europeica a Weimar» che anticipava gia il Pasolini corsaro [5] ed en il Setaccio ha el skizzà in program cultural che sa basa sin ils suandants princips: il sforz da la conscienza da sasez, la discordia interna, individuala e collectiva e la sensibilitad critica supportada.

La perioda da la guerra[modifitgar | modifitgar il code]

L'onn 1942 decida la famiglia da fugir a Casarsa en il Friul, cartend che quai saja in lieu pli ruassaivel e segir per spetgar la fin da la guerra. L'onn 1943 vegn il giuven Pier Paolo tschiffà dals conturbaments erotics ch'el aveva adina empruvà da stgatschar en il passà:

«In conturbament cuntinuant senza maletgs e senza pleds pitga cunter mias tempras e ma stgirenta.»

A medem temp scriva el brevs a ses amis per als raquintar tut quai ch'al era capità:

«Ho voglia di essere al Tagliamento, a lanciare i miei gesti uno dopo l'altro nella lucente cavità del paesaggio. Il Tagliamento qui è larghissimo. Un torrente enorme, sassoso, candido come uno scheletro. Ci sono arrivato ieri in bicicletta, giovane indigeno, con un più giovane indigeno di nome Bruno …»

Jau hai quaida dad esser al Tagliamento (flum en il Friul), da sdermanar mes gests in suenter l'auter en la foppa traglischanta da la cuntrada. Il Tagliamento è fitg lads qua. In flum enorm, grippus, alv sco in skelet. Ier èn els arrivads cun velo, giuvens indigens, il pli giuven ha num Bruno.

La saira avant l'armistizi da Cassibilie è Pasolini vegnì clamà sut las armas. Sfurzà da sa preschentar a Livorno ils 9 da settember 1943 è el sa decidì da betg far per cumond a l'ordra da surdar las armas als tudestgs. Travestgì sco pur è el fugì per sa zuppar a Casarsa. Là ha el chattà in pèr giuvens passiunads da la poesia. Cun els vuleva Pasolini furmar ina gruppa culturala che s'engascha per il diever litterar dal furlan da Casarsa cunter l'egemonia da quel dad Udine. La nova gruppa propona da publitgar ina revista per cuntanscher il public dal vitg ed uschia promover a medem temp sia poesia. L'emprim numer da la revista cumpara il matg da l'onn 1944 cun il titel "Stroligùt di cà da l'aga" ("Chalender [publitgà] da qua da l'aua [il Tagliamento]").

En il fratemp vegn la quietezza da Casarsa interrutta da bumbardaments e da razzias dals faschists per recrutar cun forza la nova armada da la Repubblica di Salò e las emprimas gruppas da partisans sa furman. Pier Paolo emprova da sa concentrar uschè bain sco pussaivel sin ils studis e sin la poesia. El avra ina pitschna scola privata en sia chasa per quels scolars che na pon betg ir a scola a Pordenone u al gimnasi ad Udine causa ils bumbardaments. L'october da l'onn 1944 van Pier Paolo e sia mamma – il frar Guido è entant entrà en la furmaziun partisana da Carnia –a star a Versuta che para dad esser in lieu pli ruassaivel e pli lontan dals objects da mira dal militar. Quest vitg n'ha nagina scola. Ils uffants ston ir dapli ch'in kilometer a pe per arrivar en scola. Susanna e Pier Paolo decidan perquai dad avrir ina scola gratuita en lur chasa. Quest temp ha Pier Paolo sia emprima relaziun cun in dals scolars pli gronds («In quelle membra splendevano un'ingenuità, una grazia … o l'ombra di una razza scomparsa che durante l'adolescenza riaffiora» [«En quella membra traglischava in'innocenza, ina grazia … la sumbriva dad ina razza svanida che cumpara puspè en l'adolescenza»]). Il medem temp s'inamurescha da Pier Paolo ina giuvna violinista slovena, Pina Kalč, che aveva chattà cun sia famiglia in refugi tar ils Pasolini. L'affera cun il mat e l'amur da Pina per el cumplitgeschan dolurusamain ils lungs mais enfin la fin da la guerra.

Ils 7 da favrer dal 1945 ha ina milissa da partisans, simpatisants dals communists, mazzacrà a Porzus en la regiun Friul-Venezia Giulia la Brigata Osoppo ina gruppa da partisans moderads: en l'Italia è la mazzacra enconuschenta sco Eccidio di Porzus. Tranter ils crudads era medemamain Guido Pasolini, il frar da Pier Paolo che aveva 19 onns. Pier Paolo e sia mamma han patì fitg, cura che questa novitad ha cuntanschì Casarsa in pèr emnas suenter la fin da la guerra. Tuttina han els cuntinuà cun las lecziuns en la pitschna scola da Versuta, nua che Pier Paolo valeva sco vair scolast. Ils 18 da favrer dal medem onn è vegnida fundada l'"Academiuta di lenga furlana" che ha unì ina pitschna gruppa da neoterichers[6] e che ha fundà sin basa da las experientschas da Pasolini ils princips dal félibrige[7] regiunal:

«Friulanità assoluta, tradizione romanza, influenza delle letterature contemporanee, libertà, fantasia.»

«Furlanitad absoluta, tradiziun romana, influenza da la litteratura contemporana, libertad, fantasia.»
Pier Paolo Pasolini ed ils scolars e las scolaras da la scola secundara da Valvasone

L'avust è vegnì publitgà l'emprim numer dad Il Stroligùt cun ina nova numeraziun per sa distinguer da la revista precedenta Stroligùt di cà da l'aga ed il medem temp ha era cumenzà la seria dals "Diarii" (diaris) en vers talians, publitgads en in emprim cudeschet che l'autur ha pajà sez. Il medem onn è Pasolini entrà en l'"Associazione per l'autonomia del Friuli" e suenter il return da ses bab (el era stà praschunier dals englais en l'Africa ed era suenter vegnì repatrià da la Kenya) ha Pasolini discutà sia lavur da diplom da laurea (quai era il titel academic pli derasà en l'Italia) cun il titel Antologia della poesia pascoliana: introduzione e commenti. Cun il diplom daventa Pasolini uffizialmain scolast e directur da la scola. Las autoritads da scola avevan crititgà ferm ch'el n'aveva anc betg fatg la dissertaziun, cura che la scola era vegnida fundada.

Ils onns suenter la guerra[modifitgar | modifitgar il code]

L'onn 1946 èn cumparidas en las "Edizioni dell'Academiuta" (publicaziun da l'institut fundà da Pasolini) cun la data 1945 ina pitschna collecziun da poesias cun il titel I Diarii ed en la revista da Firenze Il Mondo èn vegnidas publitgadas duas poesias or da la collecziun tschernidas dad Eugenio Montale. Isolà a Versuta (la chasa a Casarsa era vegnida destruida durant ils bumbardaments) ha Pasolini empruvà da restabilir il contact cun il mund litterar ed ha scrit a Gianfranco Contini per al preschentar il project da transfurmar il Stroligùt dad ina simpla gasettina ad ina revista. Suenter la visita da Silvana Mauri (ina sora dad in ami che era inamurada da Pasolini) a Versuta, è el ì l'avust a Macugnaga, nua che la famiglia Mauri viveva ed ha profità da l'occasiun per visitar Contini a Domodossola.

En il fratemp è vegnì scrit or a Lugano il premi "Libera Stampa" e Contini, che era commember da la giuria, ha intimà il giuven ami dad inoltrar il text L'usignolo della Chiesa cattolica (la luschaina da la baselgia catolica) cun la segunda part dad Il pianto della rosa (il bragim da la rosa) che Pasolni al aveva mussà. L'operetta ha lura be retschavì ina recumandaziun, ma Pasolini era mitschà da sia isolaziun ed ha – era grazia al clima pli liber dal suenterguerra – puspè giudì la cumpagnia dals mats da Versuta. L'october è Pasolini puspè ì a Roma, nua ch'el ha emprendì d'enconuscher intgins litterats che l'han envidà a collavurar a la "Fiera Letteraria" (fiera litterara). Il matg ha el cumenzà a scriver las emprimas paginas dal diari intim ch'el ha numnà Quaderni rossi (carnets cotschens), perquai ch'el ha scrit il diari a maun en carnets da scola cun cuverta cotschna. El ha finì il drama en trais acts en talian cun il titel Il Cappellano (il chaplon) ed ha publitgà en las ediziuns da l'«Academiuta» la collecziun da poesias «I pianti» («Ils bragims»).

La loggia da San Giovanni, nua che Pasolini ha affischà ses manifests politics giuvenils, avant ch'el è vegnì sclaus da la partida.

Ils 26 da schaner dal 1947 ha Pasolini scrit en la gasetta quotidiana "Libertà" dad Udine ina decleraziun che ha agità ils politichers communists. Sinaquai han quels dementì sia inscripziun en la partida communista taliana (PCI): «Noi, da parte nostra, siamo convinti che solo il comunismo attualmente sia in grado di fornire una nuova cultura "vera", una cultura che sia moralità, interpretazione intera dell'esistenza» («Nus essan persvadids che mo il communissem è abel da furnir ina nova vaira cultura, ina cultura morala e ch'è buna d'interpretar l'entira existenza»). Suenter la guerra ha Pasolini che na saveva ditg betg sin tge champ s'engaschar, remartgà las novas exigenzas da la giustia che eran resultadads da la nova relaziun tranter ils patruns ed ils pli povers ed el n'aveva pli nagins dubis per tge vart ch'el veglia prender partida. El ha meglierà sias enconuschientschas da la materia cun leger Karl Marx e surtut ils emprims cudeschs dad Antonio Gramsci. A sia amia poetessa Giovanna Bemporad scriva el:

«L'altro è sempre infinitamente meno importante dell'io ma sono gli altri che fanno la storia.»

Tschel è adina main impurtant ch'il jau, ma tschels èn quels che fan l'istorgia.

Ed igl è il pensar a tschels che fa nascher en Pasolini l'impurtanta decisiun dad aderir al communissem.

Dentant planisescha el d'extender la revista da l'Academiuta era sin las autras litteraturas neolatinas. Via Contini è el entrà en contact cun il poet catalan en l'exil Carles Cardó ed al ha tramess la collecziun cumpletta da sias poesias furlanas che sa numnava ussa Cjants di un muàrt, il titel ch'è vegnì midà pli tard en La meglio gioventù (la meglra giuventetgna). I na reussescha dentant betg da chattar il sustegn dad in editur per publitgar ils vers. Malgrà questas dischillusiuns litteraras è el ventiraivel e scriva als amis:

«Sono sereno e anzi, in preda a un'avida e dionisiaca allegrezza.»

«Jau sun calm e tschiffà dad in'allegrezza dionisica engurda.

La fin da l'onn vegn Pasolini incumbensà dad instruir litteratura a l'emprima classa da la scola secundara da Valvasone, nua ch'el va mintga di cun velo a scola. El resta cun gronda persvasiun tar la PCI. Il schaner participescha el ad ina manifestaziun che ha lieu en il center da San Vito e ch'è organisada da la Camera del lavoro per cuntanscher ch'il Lodo De Gasperi (ina lescha che duai promover ina relaziun pli gista tranter ils possessurs da terren ed ils purs) vegnia era applitgada. A chaschun da questa manifestaziun observa el las differentas fasas da confruntaziun cun la polizia e discurrind cun ils giuvens purs sa sviluppa l'idea da scriver in roman davart quest mund inquiet. L'emprim titel dal roman è La meglio gioventù. Anc adina engaschà en la PCI participescha el il favrer dal 1949 a l'emprim congress da la Federazione comunista a Pordenone ed il matg va el a Paris al Congress mundial da la pasch. L'october dal medem onn vegn Pasolini denunzià pervia da corrupziun da minorens e d'acts obscens en lieus publics e ses adversaris politics accuseschan el, profitond dal stgandel da l'omosexualitad[8], fertant ch'ils manaders da la PCI dad Udine han decidì da sclauder el da la partida. El perda era sia plazza sco scolast.

Sinaquai suondan dus mais fitg grevs per Pasolini. El fugia cun sia mamma il schaner da l'onn 1950 a Roma. L'emprim temp a Roma è medemamain grev per il giuven che sto chattar ina lavur. El emprova senza success da pudair dar lecziuns privatas, s'inscriva tar il sindicat da statists da cinecittà, s'offra sco correctur da sbozs tar ina gasetta, po publitgar intgins artitgels en inqual gasetta catolica e cuntinuescha a scriver ils romans ch'el aveva cumenzà en il Friul: Atti impuri, Amado mio e La meglio gioventù. Uss entschaiva el er a scriver Ragazzi di vita ed intginas paginas romanas sco Squarci di notti romane e Gas e Giubileo che vegnan pli tard reprendidas en Alì dagli occhi azzurri. Suenter l'amicizia cun Sandro Penna ch'è daventà ses ami inseparabel durant las spassegiadas nocturnas per lung dal Tevere emprenda el d'enconuscher il 1951 in giuven pictur, Sergio Citti, ch'al gida ad emprender il slang ed il dialect da Roma, stgaffind, sco Pasolini scriva pli tard, ses dicziunari vivent. Durant quest temp scriva Pasolini las poesias che vegnan rimnadas en Roma 1950 – Diario, publitgà l'onn 1960 da Scheiwiller e finalmain, il december dal medem onn, vegn el emploià sco scolast en la scola secundara uffiziala da Ciampino. La stad publitgescha el en la revista Paragone il raquint Il Ferrobedò che daventa pli tard in chapitel da "Ragazzi di vita" ed el scriva la poesia L'Appennino che daventa pli tard l'entschatta da Le ceneri di Gramsci ed auters raquints da Roma. En questa perioda fa el amicizia cun Giorgio Caproni, Carlo Emilio Gadda ed Attilio Bertolucci, grazia al qual el po suttascriver l'emprim contract cun ina chasa editura per in'Antologia della poesia dialettale del Novecento che cumpara il december da l'onn 1952 cun ina recensiun dad Eugenio Montale.

L'onn 1953 entschaiva el a lavurar vi d'ina antologia da la poesia populara per la seria da la chasa editura Guanda, manada da l'ami Bertolucci. Quella cumpara cun il titel Canzoniere italiano l'onn 1955. En il fratemp ha el era publitgà l'emprim cudeschet da vers furlans Tal còur di un frut. L'october dal medem onn cumpara en il "Paragone" in'autra anticipaziun dal futur Ragazzi di vita e Bertolucci fa attent Livio Garzanti al roman, per ch'el sa sprovia da publitgar el.

L'onn 1954 – igl èn grevs temps economics – al reusseschi da publitgar La meglio gioventù , ina rimnada da poesias furlanas deditgadas a Gianfranco Contini; cun quella gudogna Pasolini il premi Giosuè Carducci – in premi istoric ch'i dat anc oz – da la citad da Pietrasanta. Sco quai ch'el scriva ils 7 d'avust 1954 en ina brev adressada a Vittorio Sereni accepta Pasolini il premi oravant tut "per l'urgente, odioso bisogno delle 150mila" (pervia dal basegn urgent e detestabel da las 150'000 liras).

Emprimas experientschas cinematograficas e publicaziuns litteraras[modifitgar | modifitgar il code]

Il mars da l'onn 1954 realisescha Pasolini sia emprima lavur cinematografica ensemen cun l'ami Giorgio Bassani. El scriva il scenari per il film La donna del fiume (la dunna dal flum) da Mario Soldati. Il zercladur vegn publitgada l'entira ovra da sias poesias furlanas deditgada a Gianfranco Contini La meglio gioventù. El gudogna il premi Giosuè Carducci ensemen cun Paolo Volponi.
Dentant al propona Vittorio Sereni da publitgar ina collecziun da poesias en la retscha da La Meridiana che Sereni tgirava ensemen cun Sergio Solmi. La collecziun vegn publitgada il schaner da l'onn 1955 cun il titel Il canto popolare (il chant popular). Ella daventa pli tard ina part da l'ovra "Le ceneri di Gramsci" (la tschendra da Gramsci).

Ils 13 d'avrigl da l'onn 1955 trametta Pasolini il manuscrit cumplet da Ragazzi di vita a l'editur Garzanti. Il roman vegn publitgà anc il medem onn. Il tema delicat ch'el tracta, la prostituziun omosexuala masculina, ha per consequenza che l'autur vegn accusà dad obscenitad.
Malgrà l'intervenziun ferventa da la critica (tranter auter dad Emilio Cecchi, Alberto Asor Rosa e Carlo Salinari) e l'exclusiun dal premi Strega e dal premi Viareggio ha il cudesch in grond success tar il public; el vegn festivà a Parma dad ina giuria presidiada da Giuseppe De Robertis e gudogna il premi litterar "Mario Colombi Guidotti".
En il fratemp ha la dretgira da Milaun retschavì ina denunzia pervia dal "caracter pornografic" dal cudesch.

Ils 28 d'october da l'onn 1955 scriva il vegl ami da Cosenza Francesco Leonetti a Pasolini ch'i saja uras da fundar ina nova revista, annunziond uschia la revista litterara futura "Officina" che ha sias ragischs en la revista da giuventetgna "Eredi".
Il project da la revista, lantschà da Leonetti e da Roberto Roversi, cuntinuescha il medem onn cun numerus inscunters per elavurar il program. A quels participescha Pasolini activamain.

Era l'onn 1955 cumpara l'antologia da la poesia populara Canzoniere italiano (cudesch da chanzuns talian) ch'è deditgada al frar Guido. Il fanadur va Pasolini ad Ortisei cun Giorgio Bassani per lavurar vi dal scenari dad in film da Luis Trenker. Quel temp entschaivan il kino e la litteratura a cuntinuar sin dus binaris parallels sco quai che Pasolini scriva a Contini:

«Procedo parallelo per due binari speriamo verso nuove stazioni. Non ne inorridisca come fanno i letterati mediocri qui a Roma: ci senta un po' di eroismo.»

Jau cuntinuesch sin dus binaris parallels, sperain vers novas staziuns. Jau na ma snuesch betg sco ils litterats mediochers qua a Roma: jau sent in zic eroissem.

Polemicas e denunzias[modifitgar | modifitgar il code]

En il fratemp cuntinuescha la polemica da la critica marxistica a Ragazzi di vita e Pasolini publitgescha en il numer da l'avrigl da la nova revista Officina in artitgel cunter Salinari e Trombatore che scrivevan per il Contemporaneo.
Il fanadur ha lieu a Milaun il process cunter Ragazzi di vita che finescha cun ina sentenzia dad acquittament cumplain, era grazia a la testimonianza da Carlo Bo che ha declerà ch'il cudesch saja plain valurs religiusas "perquai ch'el appellescha a la cumpassiun cun ils povers e ch'el na cuntegnia betg obscenitads, perquai "ch'ils dialogs èn dialogs da mats e l'autur ha sentì la necessitad da represchentar els uschia sco en la realitad", ed a la testimonianza da Giuseppe Ungaretti che ha tramess ina brev suttascritta als derschaders ch'èn s'occupads dal cas Ragazzi di vita. En questa brev scriva el ch'i sa tractia d'in sbagl eclatant, perquai ch'il roman da Pasolini saja simplamain il pli bel ch'ins haja pudì leger ils ultims onns[9].

Cineast e scriptur[modifitgar | modifitgar il code]

L'avust scriva Pasolini il scenari per il film da Mauro Bolognini, Marisa la civetta. A medem temp collavurescha el cun Federico Fellini al film Le notti di Cabiria.
Midond tranter ses engaschi da cineast e quel da scriptur, scriva el quel temp artitgels sco criticher en la gasetta da l'emna "Il Punto" (l'emprima recensiun fa el per "La Bufera" (l'urizi) da Montale) ed assista als novs scripturs giuvens dad "Officina", tranter auter ad Alberto Arbasino, Edoardo Sanguineti ed Alfredo Giuliani che cumparan pli tard sco Gruppo '63.
Ultra da quai fa el amicizia cun Laura Betti, Adriana Asti, Enzo Siciliano ed Ottiero Ottieri.

Pasolini è inspirà da la crisa ideologica e politica dal temp (il rapport Kruscev al "XX Congress" da la partida communista sovietica aveva marcà la ruptura cun l'epoca da Stalin, demussond tge che era capità en la Pologna ed en l'Ungaria; Revolta da Poznań). L'onn 1956 vegn redigì definitivamain "Ceneri di Gramsci" e l'emprim sboz dal roman Una vita violenta.

Il manuscrit da Le ceneri di Gramsci che cumpiglia indesch pitschnas poesias scrittas tranter ils onns 1951 e 1956 trametta Pasolini l'avust dal 1957 a Garzanti. L'ovra provochescha sco gia Ragazzi di vita ina debatta critica ed ha grond success tar il public: suenter 15 dis è l'emprima ediziun exausta. A la surdada dal premi Viareggio che ha lieu l'avust da quel onn vegn il cudesch premià ensemen cun il volum Poesie da Sandro Penna e Quasi una vicenda (bunamain in'istorgia) dad Alberto Mondadori.
Italo Calvino aveva gia exprimì cleramain sia opiniun areguard il dischinteress dad intgins critichers marxistics. El aveva plinavant fatg valair ch'i vegnia exprimì en in vast cumponiment poetic – cun in success extraordinari concernent l'invenziun ed il diever da meds formals – in conflict dad ideas, ina problematica culturala e morala en connex cun la concepziun dal mund socialistic.

Entant collavurescha Pasolini en "Vie Nuove" e va il fanadur sco ambassadur extraordinari a Moscau al Festival da la giuventetgna, fertant che l'editur Longanesi edescha ils vers L'usignolo della Chiesa cattolica ("La luschaina da la baselgia catolica). El lavura cun passiun vi dad "Una vita violenta", scriva l'emprim agen scenari – "La notte brava" – e collavurescha cun Bolognini en "Giovani mariti"[10].

Il december dal l'onn 1958 terminescha el Una vita violenta e surdat il manuscrit il mars da l'onn proxim a l'editur Garzanti. Suenter ina lunga lavur dad autocensura, ch'è stada necessaria oravant tut pervia dad ina passascha che l'editur aveva giuditgà sco privlusa dal puntg da vista politic, cumpara il cudesch il matg dal medem onn. Ma sco gia Ragazzi di vita na retschaiva el ni il premi Viareggio ni il premi Strega.
Cunquai ch'el vegn tuttina apprezià e stimà dad ina gruppa stabla da litterats, obtegna el il premi "Crotone" dad ina giuria che consistiva da Giuseppe Ungaretti, Giacomo Debenedetti, Alberto Moravia, Carlo Emilio Gadda e Giorgio Bassani.

La stad fa Pasolini lura in viadi schurnalistic lung la costa taliana sco reporter da la gasetta mensila Successo e scriva ina seria da trais contribuziuns cun il titel La lunga strada di sabbia (la lunga via da sablun). El translatescha Orestiade dad Eschilo per la cumpagnia da teater da Vittorio Gassman e reordinescha ils vers che furman La religione del mio tempo.
L'Azione cattolica ha entant purtà plant pervia dad obscenitad en "Una vita violenta" – la denunzia vegn dentant immediat messa ad acta.

Ses emprim film: Accattone[modifitgar | modifitgar il code]

Pasolini durant la registraziun dal film Accattone

L'onn 1960 cumenza Pasolini a scriver il sboz da l'essai Passione e ideologia (passiun ed ideologia), che cumpiglia ils vers da La religione del mio tempo (la religiun da mes temp). El sa deditgescha oravant tut er a sia passiun per il kino e scriva il scenari da La giornata balorda (il di balurd) da Bolognini, Il carro armato dell'8 settembre (il char armà dals 8 da settember) per Gianni Puccini, La lunga notte del '43 (la lunga notg dal '43) per Florestano Vancini che sa basa sin il raquint da Bassani ed Il bell'Antonio (il bel Antonio) a basa dal roman da Vitaliano Brancati.
Entant ha Pasolini era gì l'idea da scriver in agen film cun il titel La commare secca (la mort, en dialect da Roma), ma ils schabetgs dal fanadur cun ils dis dramatics en connex cun la regenza Tambroni al sforzan da metter da la vart il project. Enstagl scriva el Accattone.
L'ami Bolognini ha chattà in producent per el: Alfredo Bini. Ad el ha Pier Paolo declerà co ch'el vul filmar: cun blers plans, cun dar prioritad a las figuras empè a la cuntrada e surtut cun gronda simpladad. Sco protagonist ha el previs Franco Citti, il frar da Sergio Citti.
Federico Fellini, per il qual Pasolini aveva scrit ina scena da La dolce vita, al gida da realisar duas sequenzas dal film.

Datoteca:Balletti verdi - Il Borghese, 22-12-60 1 - La morale comunista.jpg
Pasolini preschentà sco um che lavaga la giuventetgna en la gasetta emnila da la dretga "Il borghese" (il burgais) l'onn 1960

Ils 30 da zercladur da quest onn vegn Pasolini denunzià da la polizia pervia da favurisaziun persunala, perquai ch'el aveva prendì cun el en l'auto dus giuvens da Trastevere che eran stads involvids en ina pitgada. Era sch'el vegn la finala declerà per innocent, al sconsolescha la ravgia cunter sia persuna.

«Questa è una cattiveria, che, a colui che ne è colpito, dà un profondo dolore: gli dà il senso di un mondo di totale incomprensione, dove è inutile parlare, appassionarsi, discutere; gli dà il senso di una società dove per sopravvivere, non si può che essere cattivi, rispondere alla cattiveria con la cattiveria … Certamente quello che devo pagare io è particolarmente pesante, delle volte mi dà un vero e proprio senso di disperazione, ve lo confesso sinceramente.»

Quai è ina nauschadad che fa profundamain mal al pertutgà, che dat ad el il sentiment da viver en in mund da cumpletta nunchapientscha, nua ch'igl è inutil da discurrer, da sa passiunar, da discutar; che dat ad el il sentiment da viver en ina societad, en la quala ins sto esser malign per surviver, respunder cun nauschadad a nauschadad ... Segiramain è quai che jau stoss pajar particularmain pesant, mintgatant ma tschiffa propi ina vaira desperaziun, quai as confess jau sinceramain.

Era l'onn 1960 vegnan edids dus toms da vers vegls, Roma 1950 – Diario e Sonetto primaverile (Sonet primavaun). Avant la fin da l'onn 1961 viagia el en l'India cun Alberto Moravia ed Elsa Morante. Quest viadi al furnescha il material per scriver ina seria dad artitgels per Il Giorno che furman pli tard il cudesch L'odore dell'India. Il matg vegn publitgada la collecziun La religione del mio tempo, fitg appreziada da l'ami Franco Fortini che ha gist scrit ad el: "Jau vuless che ti fissas qua per embratschar tai".

L'avrigl cumenzan entant las registraziuns per il film Accattone. Quel vegn preschentà il settember al festival da Venezia. La critica taliana n'appreziescha betg spezialmain il film. Persuenter retschaiva el in giudicament entusiastic da Marcel Carné e dad André Chamson a Paris, nua ch'el vegn mussà pauc pli tard.[11].

Ils onns 1960[modifitgar | modifitgar il code]

L'atun da l'onn 1961 sa renda Pasolini al culm Circeo en la villa d'ina amia per scriver cun Sergio Citti il scenari dal film Mamma Roma ch'el vul realisar la primavaira da l'onn 1962, tranter auter cun l'actura Anna Magnani.
En il fratemp ha el terminà il roman davart il temp en il Friul Il sogno di una cosa (il siemi dad ina chaussa) che vegn publitgà il matg. Tranter l'avrigl ed il zercladur registrescha el il film Mamma Roma che vegn preschentà al festival da film a Venezia cun grond success.

Il settember dal medem onn participescha Pasolini ad ina dieta da la Citadella di Assisi[12] ed el ha l'occasiun da leger l'Evangeli da Matteus. Cun quella lectura nascha l'idea da realisar in film. En il fratemp participescha el cun il producent Bini ad in film dad episodas ensemen cun Roberto Rossellini, Jean-Luc Godard ed Ugo Gregoretti e cun quell'occasiun pensa el da pudair crear in film mez lung sin basa dad ina reconstrucziun cinematografica da la Passiun da Cristus (scritta durant la registraziun da Mamma Roma) cun il titel La ricotta (chaschiel frestg) che vegn preschentà il 1. da mars da l'onn 1963 davant in public passiv. Il film vegn confiscà anc il di da publicaziun cun l'accusaziun d'esser in'"offaisa da la religiun statala".

Pier Paolo Pasolini durant il process

Il process che ha lieu a Roma ils 6 e 7 da mars sentenziescha Pasolini a quatter mais praschun, perquai ch'el saja "colpevole del delitto ascrittogli" (culpabel dal delict attribuì ad el) ed il film vegn confiscà fin il december dal medem onn.

Sinaquai scriva Alberto Moravia en L'Espresso[13]:

«L'accusa era quella di vilipendio alla religione. Molto più giusto sarebbe stato incolpare il regista di aver vilipeso i valori della piccola e media borghesia italiana.»

L'accusaziun era quella dad avair offais la religiun. Bler pli gist fissi stà dad inculpar il reschissur dad avair offais las valurs da la burgaisia pitschna e media taliana.

El mantegna ils contacts cun la Cittadella di Assisi ed il favrer cumenza el las retschertgas filologicas ed istoricas per pudair realisar il project da film davart l'evangeli.
Ensemen cun il «biblist» Andrea Carraro ed ina truppa da tecnicists viagia el en l'Israel ed en la Jordania per chattar ils lieus e las persunas adattadas per realisar il film. Il pli grev èsi stà da chattar insatgi per la figura da Cristus: da quella spetgava Pasolini tratgs ferms e decis.
Suenter avair tschertgà tranter poets sco Evgenij Aleksandrovič Evtušenko, Allen Ginsberg e Juan Goytisolo chatta el per cas in student spagnol, Enrique Irazoqui, cun ina fatscha loscha e distanziada sumeglianta als Cristus picturads da Goya e dad El Greco. Quai è stà per el la dretga persuna.

Simultanamain cun la preparaziun dal film realisescha Pasolini in film da retschertga davart la sexualitad dals talians cun il titel Comizi d'amore (Manifestaziuns d'amur). El cumenza a scriver La Divina Mimesis, ina nova versiun da Miles gloriosus da Plautus transponida en il dialect da Roma cun il titel Il Vantone e sin dumonda dad Elio Vittorini preschenta el in pèr poesias en la revista Il menabò ed en Notizia su Amelia Rosselli.

Il matg da l'onn 1964 publitgescha el la quarta rimnada da poesias talianas Poesia in forma di rosa ed ils 24 d'avrigl cumenzan las lavurs da registraziun per Il Vangelo secondo Matteo ch'èn terminadas l'entschatta da la stad. L'ovra vegn realisada en la cuntrada grippusa da Matera e Massafra cun agid da blers statists locals.
Il film che vegn preschentà il settember dal medem onn a Venezia vegn crititgà fermamain da blers intellectuals sanesters sco Leonardo Sciascia e Fortini. Il film vegn preschentà a Paris cun resuns nauschs da tscherts critichers sanesters sco Jean-Paul Sartre, ma er en tut ils auters pajais europeics, nua ch'el ha grond success tar il public. El participescha a l'emprima ediziun dal festival Mostra internazionale del Nuovo Cinema di Pesaro. Durant questa occurrenza emprenda Pasolini d'enconuscher Roland Barthes. L'october da l'onn 1965 cumenza la registraziun dal nov film Uccellacci e uccellini che tracta la crisa politica da la PCI e dal marxissem or da l'optica "ideocomica". Tranter ils acturs figureschan Totò ed il giuven Ninetto Davoli. Totò è vegnì tschernì, perquai ch'il film situà tranter la realitad ed il surreal aveva basegn dad in actur che surpigliava ina rolla da clown. Las chanzuns d'entschatta e da fin dal film vegnan chantadas da Domenico Modugno.

Il november da l'onn 1965 vegn publitgada ina collecziun narrativa cun il titel proponì da Sartre Alì dagli occhi azzurri che cuntegna en la part principala ils scenaris da La notte brava, Accattone, Mamma Roma, La ricotta. L'emprima e l'ultima part consistan da raquints dals onns tschuncanta e da sbozs dals romans Il Rio della grana e La Mortaccia.

Quel onn vegn Pasolini envidà dad Alberto Moravia ed Alberto Carocci, il reschissur da Solaria, da manar cun els ensemen la nova seria da la revista Nuovi Argomenti e la fin da l'onn, suenter avair planisà la publicaziun dad in nov film cun Totò e la reschia dad in'opera lirica en la Piccola Scala, va el en viadi en l'Africa dal Nord.

Il mars da l'onn 1966 tschiffa Pasolini che patescha gia dad ina ulceraziun dal magun ina ferma hemoragia dal magun che sforza el da restar en letg. Uschia legia el anc ina giada cun calma ils Dialogs da Platon ch'al stimuleschan da scriver in teater sumegliant a la prosa.
Suenter la reconvalescenza lavura el vi da Bestemmia, in roman en furma da scenari en vers, e skizzescha Orgia e Bestia da stile. Il matg ed il zercladur lavura el vi da divers dramas ch'el vul represchentar a l'ester.

Al Festival da Cannes che ha lieu ils 3 da matg ha il film Uccellacci e uccellini grond success e l'intervenziun positiva da Roberto Rossellini durant la conferenza da pressa sveglia grond interess.

Durant la primavaira e la stad da l'onn 1966 scriva el il sboz dals films Teorema e l'Edipo re ultra d'elavurar auters dramas: Pilade, Porcile e Calderón.
L'avust va el a New York e durant il segiurn vegn el sin l'idea da situar en quella citad in film davart Paulus da Tarsus. Quel temp emprenda el d'enconuscher Allen Ginsberg ch'el vegn ad inscuntrar puspè l'onn proxim a Milaun.

L'entschatta d'october va el en il Maroc per studegiar il decor per il film Edipo re ed il november registrescha el in'episoda dal film Le streghe cun il titel La Terra vista dalla Luna (il mund vis davent da la glina) cun Silvana Mangano, Totò e Ninetto Davoli.
Suenter in segund viadi en il Maroc registrescha el entaifer ina singula emna l'episoda Che cosa sono le nuvole? dal film Capriccio all'italiana, puspè cun Totò, Ninetto Davoli, Franco Franchi, Ciccio Ingrassia e Domenico Modugno.
L'avrigl cumenzan las registraziuns dad Edipo re en ils deserts cotschens dal Maroc dal Sid. Intginas scenas vegnan filmadas en la planira da Lodi ed il final vegn registrà a Bologna.
Il film vegn preschentà al festival da Venezia il medem onn. El n'ha nagin success en l'Italia. Al public ed als critichers franzos e giapunais plascha il film però fitg bain.
Il medem onn scriva el essais da teoria e tecnica cinematografica che vegnan rimnads l'onn 1972 en Empirismo eretico (empiria eretica).

Il mars da l'onn 1968 vegn stampà il roman Teorema che vegn transfurmà successivamain en la materia per in film. Quel vegn preschentà al festival da Venezia il medem onn. Cun quest film gudogna Pasolini il segund premi en sia carriera, il premi "Ocic". Jean Renoir che assista a la premiera, di ad in schurnalist: "A chaque image, à chaque plan, on sent le trouble d'un artiste" (Ins vesa en mintga maletg ed en mintga plan (Einstellung)scena la perturbaziun da l'artist).

Autur da chanzuns[modifitgar | modifitgar il code]

A partir dals onns 1960 è Pier Paolo Pasolini er autur da chanzuns. El tschertga ina colliaziun tranter la poesia e las chanzuns da chantautur.

Las emprimas chanzuns scriva el per la musica da Piero Umiliani, Franco Nebbia e Piero Piccioni che vegnan registradas cun Laura Betti l'onn 1961. I sa tracta da Macrì Teresa detta Pazzia, Il valzer della toppa, Cocco di mamma e Cristo al Mandrione. Il valzer della toppa vegn registrà anc ina giada pli tard cun Gabriella Ferri che integrescha la chanzun l'onn 1973 en ses album Sempre. Cristo al Mandrione vegn reinterpretà da Grazia De Marchi e l'onn 1997 puspè da Ferri sin ses album Ritorno al futuro.

L'onn 1963 collavurescha Pasolini cun Sergio Endrigo. Per quella collavuraziun prepara el in text cun singuls vers or da la collecziun La meglio gioventù; la chanzun che resulta è Il soldato di Napoleone. Ella figurescha sin l'emprima platta da grammofon dal chantautur da l'Istria.

L'onn 1967 collavurescha el cun Domenico Modugno e scriva il text da Che cosa sono le nuvole:

«Recitai nell'episodio Cosa sono le nuvole, e dal titolo del film nacque anche una canzone, che scrivemmo insieme. È una canzone strana: mi ricordo che Pasolini realizzò il testo estrapolando una serie di parole o piccole frasi dell'Otello di Shakespeare e poi unificando il tutto[14]»

Jau hai recità en l'episoda Cosa sono le nuvole, e dal titel dal film è era naschida ina chanzun che nus avain scrit ensemen. Igl è ina chanzun curiusa: jau ma regord che Pasolini ha scrit il text cun extrair ed unifitgar serias da pleds u pitschnas frasas or dad Otello da William Shakespeare.

La chanzun vegn reinterpretada l'onn 1997 dals Avion Travel sin l'album Vivo di canzoni, l'onn 2006 da Stefano Bollani sin l'album I visionari e l'onn 2007 da Paolo Benvegnù. Modugno aveva gia lavurà cun Pasolini l'onn precedent e chantà ils titels d'entschatta e da fin dal film Uccellacci e uccellini ch'il reschissur aveva scrit en furma litterara per la musica dad Ennio Morricone.

L'onn 1968 collavurescha el cun la gruppa da rock psicadelic Chetro & Co.. Per quest intent scriva el il text da la chanzun Danze della sera (suite in modo psichedelico) cun adattar sia poesia Notturno.

Plinavant ha Alice registrà l'onn 1992 sin l'album Mezzogiorno sulle Alpi la chanzun La recessione, in text da Pasolini cun musica da Mino Di Martino (l'anteriur ghitarrist dad I Giganti).

La polemica cun ils giuvens dal 1968[modifitgar | modifitgar il code]

Pier Paolo Pasolini tranter Ferdinando Adornato e Walter Veltroni ils onns 1970

Suenter la famusa confruntaziun da Valle Giulia tranter la polizia che aveva occupà preventivamain la facultad romana dad architectura e giuvens students scriva Pasolini la poesia Il P.C.I. ai giovani!![15] La destinatura da la poesia era la revista "Nuovi Argomenti". La poesia vegn dentant publitgada senza preavis en lEspresso e provochescha ina gronda polemica. En la poesia sa drizza Pasolini als giuvens ed als di che lur revoluziun saja ina revoluziun faussa e ch'els sajan be burgais conformists, instruments en ils mauns da la nova burgaisia.

«Ho passato la vita a odiare i vecchi borghesi moralisti, e adesso, precocemente devo odiare anche i loro figli … La borghesia si schiera sulle barricate contro se stessa, i "figli di papà" si rivoltano contro i "papà". La meta degli studenti non è più la Rivoluzione ma la guerra civile. Sono dei borghesi rimasti tali e quali come i loro padri, hanno un senso legalitario della vita, sono profondamente conformisti. Per noi nati con l'idea della Rivoluzione sarebbe dignitoso rimanere attaccati a questo ideale.»

Jau hai odià mia entira vita ils vegls burgais moralists, ed ussa, precipitadamain, stoss jau er odiar lur figls ... La burgaisia va sin las barricadas cunter sasezza, ils "figls dals babs" revolteschan cunter ils "babs". La finamira dals students n'è betg pli la revoluziun, mabain la guerra civila. Els èn restads burgais sco lur babs, han in'encletga legala da la vita, els èn conformists tras e tras. Per nus, naschids cun l'idea da la revoluziun, fissi meritaivel da restar attaschads a quest ideal.

La poesia vegn instrumentalisada dals ins e betg chapida dals auters, ed anc oz che l'autur è scumparì vegn ella citada frequentamain per sustegnair tesas differentas. Per chapir ils vairs motivs poi esser infurmativ da leger anc ina giada la versiun cumpletta e surtut la discussiun al podium[16] cun Pasolini, la quala L'Espresso ha organisà in pèr emnas suenter la publicaziun. Medemamain interessant è quai che l'autur scriva in onn pli tard (ils 17 da matg 1969) en la rubrica "Il Caos" en la gasetta emnila "Tempo"[17].

Il medem onn registrescha Pasolini cun Ninetto Davoli La sequenza del fiore di carta che sa basa sin la parabla evangelica dal figher nunfritgaivel. Quella vegn preschentada l'onn 1969 sco terza episoda dal film "Amore e rabbia".

La fin dals onns sessanta, tranter teater e kino[modifitgar | modifitgar il code]

Pasolini publitgescha en Nuovi Argomenti in essai cun il titel Manifesto per un nuovo teatro (manifest per in nov teater) en il qual el declera ch'el refuseschia cumplettamain il teater talian. Ultra da quai giuditgescha el negativamain ils texts scrits da Dario Fo.
Ils 27 da november represchenta el al deposit dal Teatro Stabile di Torino il toc Orgia ch'il public ed ils critichers na percepeschan betg bain. La fin da l'onn 1968 cumenzan las registraziuns da Porcile (uigl da pors; portgaria).

Porcile (in'episoda da "metastorico") ha sco culissa l'Etna ed era planisà dapi che Pasolini ha vis il film Intolleranza: Simon del deserto da Luis Buñuel l'onn 1965. La truppa viagia a Villa Pisani a Stra (en la provinza Venezia) per registrar l'episoda moderna.
Suenter il film Porcile che l'autur tegna per "il film il pli reussì da mes films, almain exteriuramain" realisescha el Medea ed engascha Maria Callas sco actura. Las registraziuns han lieu a Cappadocia, Grado, a Pisa.
Durant l'elavuraziun dal film fa el in viadi en l'Uganda, Tansania ed en Tanganica (oz ina part da la Tansania) per tschertgar ils lieus da registraziun per il film ch'el vul realisar gist suenter Porcile: Appunti per un'Orestiade africana.

Ils 30 d'avust vegn il film preschentà al festival da film da Venezia, ma era quel film vegn giuditgà sco pauc plaschaivel e nunchapibel.

Ils onns 1970[modifitgar | modifitgar il code]

Datoteca:Pasolini.jpg
Pier Paolo Pasolini

Durant la stad da l'onn 1970 scriva Pasolini in scenari che sa basa sin ina schelta da diesch novellas tragicomicas dal Decamerone ch'el situescha en il mund napoletan.

La Trilogia della vita[modifitgar | modifitgar il code]

Cun Il Decameron cumenza Pasolini sia trilogia "deditgada a la vita". Suenter suondan I racconti di Canterbury e Il fiore delle Mille e una notte.

Il settember da l'onn 1970 cumenza el a registrar a Casertavecchia las emprimas scenas e cuntinuescha lura las registraziuns cun Ser Ciappelletto a Napoli ed a Bressanone. Per l'emprima giada cumpara en in film il corp niv dad in um.

«Il corpo: ecco una terra non ancora colonizzata dal potere.»

Il corp: ina terra betg anc colonisada da la pussanza.

En il fratemp quinta Pasolini da publitgar tut las poesias, da l'emprim cudeschet en lingua furlana da l'onn 1942 fin al tom Trasumanar e organizzar betg anc publitgà, en in cudesch cun il titel Bestemmia (blastemma).

L'entschatta da l'onn 1971 realisescha el communablamain cun persunas entretschadas en la "Lotta continua" in film documentar cun il titel 12 dicembre davart la mazzacra da la Banca dell'Agricoltura di Milano ed il mars dat el era ses num sco manader responsabel da la gasetta "Lotta continua". L'avrigl vegn el denunzià pervia dad "instigaziun a commetter delicts e glorificaziun dad in fatg penal", ma el n'è betg preoccupà e scriva:

«Se mi mettono in carcere, non me ne importa affatto. È una cosa di cui non mi curo: per me non fa nessuna differenza, nemmeno dal punto di vista economico. Se finirò in prigione, avrò modo di leggere tutti i libri che altrimenti non sarei mai riuscito a leggere.»

Sch'els ma mettan en praschun, na m'emporta quai insumma nagut. Quai m'è tuttina: per mai na fai nagina differenza, almain dal puntg da vista economic. Sche jau finesch en praschun hai jau la pussaivladad da leger tut ils cudeschs che jau n'avess uschiglio mai pudì leger.

Entant scriva el ina recensiun da "Satura" da Montale e l'avrigl vegn preschentada sia rimnada da poesias Trasumanar e organizzar.
El sa metta a scriver il scenari da Racconti di Canterbury, scrit oriundamain da Geoffrey Chaucer, ed ils 28 da zercladur obtegna "Il Decameron" il segund premi al Festival da Berlin.

Medemamain il zercladur da l'onn 1971 figurescha Pasolini tranter ils signataris dad ina brev averta publitgada en la gasetta emnila L'Espresso areguard il cas Giuseppe Pinelli[18][19].

La publicaziun da la rimnada dad essais Empirismo eretico l'onn 1972 vegn accumpagnada da l'indifferenza ordinaria da la critica. Pasolini cuntinuescha a lavurar vi dal roman Petrolio, per il qual el aveva gia rimnà durant trais onns dapli che 500 paginas text e dal qual el di ch'el possia occupar el "forsa per il rest da mia vita".

Suenter las nov emnas da registraziun da "Canterbury" en l'Engalterra cumenza el a lavurar durant la stad vi da la terza part da la trilogia che sa basa sin la novella Milli ed ina notg – senza spetgar fin che Canterbury vegnia mussà en ils kinos. Per il nov film fa el diversas recognosziuns en l'Egipta, en il Jemen, en Persia, en l'India ed en l'Eritrea.

La collavuraziun cun gasettas e revistas[modifitgar | modifitgar il code]

Il november cumenza el a collavurar cun la gasetta emnila Tempo e scriva recensiuns litteraras che cumparan pli tard er en il cudesch Descrizioni di descrizioni.
L'entschatta da l'onn 1973 accepta el da collavurar cun il Corriere della Sera, manà da lez temp da Piero Ottone, ed ils 7 da schaner vegn publitgà l'emprim artitgel Contro i capelli lunghi sco entschatta dad ina seria nuninterrutta dad intervenziuns en connex cun temas politics, cun usits e cun il cumportament public e privat. Quests artitgels vegnan pli tard rimnads e reedids en il cudeschet Scritti corsari (scrits corsars) [20].

Films documentars e texts per il teater[modifitgar | modifitgar il code]

En il fratemp han las registraziuns da Fiore delle mille e una notte ad Isfahan en l'Iran cumenzà. La lavur proceda uschè svelt e bain che l'autur po anc registrar parallelamain il film documentar Le mura di Sana'a cun la finamira da far in appel a l'Unesco da mantegnair la citad antica jemenita.

Il settember dal medem onn vegnan publitgads dus texts per il teater: Calderón ed Affabulazione.

La fin da l'onn ha il scriptur gia en il chau il project per in nov film cun il titel provisoric Porno-teo-kolossal. Sco in dals protagonists è planisà Eduardo De Filippo.

Il fiore delle Mille e una notte vegn en ils kinos il cumenzament da l'onn 1974 ed ha grond success, era sch'il giudicat dals critichers na cuntenta betg l'autur.

La polemica politica ed ils essais[modifitgar | modifitgar il code]

La stad scriva el ina lunga annexa per il drama en vers Bestia da stile.

«L'Italia è un paese che diventa sempre più stupido e ignorante. Vi si coltivano retoriche sempre più insopportabili. Non c'è del resto conformismo peggiore di quello di sinistra, soprattutto naturalmente quando viene fatto proprio anche dalla destra[21]»

L'Italia è in pajais che daventa adina pli tup ed ignorant. I vegn cultivà ina retorica adina pli insupportabla. I na dat dal rest nagin mender conformissem che quel da la sanestra, oravant tut natiralmain sche quel vegn era cultivà da la dretga

El scriva er auters texts da La nuova gioventù e publitgescha suenter la votaziun davart il divorzi l'artitgel Gli italiani non sono più quelli (ils Talians n'èn betg pli ils medems).

Ils 14 da november dal medem onn publitgescha Pasolini en il Corriere della sera l'artitgel Cos'è questo golpe? Io so (Tge è quest putsch? Jau sai). En l'artitgel accusescha el la Democrazia Cristiana e las autras partidas da la coaliziun en la regenza dad esser ils vairs incumbensaders da las mazzacras che han cumenzà cun la mazzacra da la Piazza Fontana[22].

Il nausch radical[modifitgar | modifitgar il code]

Cun l'interess da realisar in project da film a basa da l'ovra da Sade studegia Pasolini intensivamain il "nausch radical" da Kant, il qual reducescha l'umanitad sin la sclavaria dal consum e che corrumpa cun manipular las olmas ed ils corps. Per pudair explitgar meglier quest concept analisescha Pasolini sasez e descriva sias temas:

«Un omosessuale oggi in Italia è ricattato e ricattabile, arriva anche a rischiare la vita tutte le notti.»

Oz è in omosexual en l'Italia extorcà ed extorcabel, i va uschè lunsch ch'el ristga mintga notg sia vita.

Per il Corriere della Sera dals 19 da schaner scriva Pasolini l'artitgel "Sono contro l'aborto" che provochescha ulteriuras polemicas. Durant ils emprims dis da favrer terminescha el il scenari dal film Il padre selvaggio (il pader selvadi) che na vegn mai realisà e la mesadad dal medem mais cumenzan las registraziuns da Salò o le centoventi giornate di Sodoma (Salò u ils tschienteventg dis da Sodom) a Mantova. (Ils onns 1943 fin 1945 era Salò la chapitala da la Repubblica Sociale Italiana da Mussolini sut la protecziun militara da la Germania).

El scriva intgins artitgels en la gasetta emnila Il Mondo che fan pli tard part dal cudesch Lettere luterane (brevs da Luther).

Il matg cumpara il cudesch Scritti corsari che cumpiglia tut ils artitgels scrits per il Corriere della Sera dals 7 da schaner 1974 fin ils 18 da favrer 1975 cun in chapitel "Documenti allegati" (documents agiuntads) che cuntegna restampas dad artitgels da criticas publitgadas oriundamain en il Tempo tranter ils 10 da zercladur ed ils 22 d'october 1974.

Il matg vegn er edida La nuova gioventù che era ina reproducziun da l'ovra La meglio gioventù, e la stad lavura Pasolini vi da la montascha da Salò o le centoventi giornate di Sodoma.

Trilogia della vita[modifitgar | modifitgar il code]

L'october cumparan ils scenaris da la Trilogia della vita cun intginas paginas dad introducziun Abiura dalla Trilogia della vita (renunzia a la trilogia da la vita). Plinavant surdat Pasolini La Divina Mimesis ad Einaudi.
Sinaquai va el a Stockholm per in inscunter a l'Institut talian da cultura. Cun turnar sa ferma el a Paris per reveder l'ediziun franzosa da Salò: ils 31 d'october returna el a Roma.

La tur da Chia a Soriano nel Cimino[modifitgar | modifitgar il code]

thumb|La Tur da Chia Pier Paolo Pasolini s'entusiasmescha fitg per il vitg Soriano nel Cimino en la provinza Viterbo e per quest motiv decida el da viver là per intgins onns; ils ultims onns da sia vita visita el adina pli savens il lieu.

La primavaira da l'onn 1964 sa ferma Pasolini – suenter avair vis bler lieus per reconstruir la scena dal batten da Jesus en il flum Jordan en il film Il Vangelo secondo Matteo – a Chia en la vischinanza da Soriano nel Cimino e situescha la scena en la cuntrada impressiunanta da la val cun blers mulins vegls e tras la quala cula in ual stgimant. En questa val sa chatta era la ruina d'ina veglia tur medievala, numnada la Torre di Chia. Quella daventa pli tard, l'atun da l'onn 1970, possess da Pasolini[23][24].

L'onn 1966 scriva il reschissur:

«[…] Ebbene ti confiderò, prima di lasciarti,
che io vorrei essere scrittore di musica,
vivere con degli strumenti
dentro la torre di Viterbo che non riesco a comprare,
nel paesaggio più bello del mondo, dove l'Ariosto
sarebbe impazzito di gioia nel vedersi ricreato con tanta
innocenza di querce, colli, acque e botri,
e lì comporre musica
l'unica azione espressiva
forse, alta, e indefinibile come le azioni della realtà.»

Jau ta di en confidenza avant che ti vas
che jau vuless esser cumponist,
viver cun instruments
en la tur da Viterbo che jau na poss betg cumprar,
en il paesagi il pli bel dal mund, nua che Ariosto
fiss sturn d'allegria, recreà grazia a tanta
innocenza da ruvers, collinas, auas e foss,
e cumponer musica là
forsa l'unica acziun expressiva
, auta ed indefinibla sco las reacziuns da la realitad.
: Pier Paolo Pasolini, or da Poeta delle ceneri (poet da la tschendra), 1966-1967, en Bestemmia, Tutte le poesie, tom I, Garzanti, Milaun 1993[24][25]

Pasolini cumbatta ils onns a Soriano nel Cimino era per la renconuschientscha statala da l'Universitad da la Tuscia, da lez temp anc Libera Università della Tuscia.

Amicizia cun Marco Pannella ed ils Radicali[modifitgar | modifitgar il code]

Pasolini ha deditgà blera attenziun a Marco Pannella ed al Partito Radicale.
Ils onns 1974 e 1975 scriva el numerus artitgels en il Corriere della Sera ed autras gasettas deditgads a la battaglia dals Radicali ed a la chauma da la fom da Marco Pannella, tranter auter era l'artitgel fitg enconuschent "Il fascismo degli antifascisti" (il faschissem dals antifaschists)[26] (publitgà en il Corriere dals 16 da fanadur 1974).

L'aspect il pli relevant en connex cun sia simpatia per il Partito Radicale è dentant in auter. Avant ch'el vegn mazzà la notg dal 1. sin ils 2 da november da l'onn 1975 scriva Pier Paolo quai che vegn a daventar ses ultim document public.
I sa tracta dal pled ch'el avess stuì far al 15avel congress dal Partito Radicale:

«Caro Pannella, caro Spadaccia, cari amici radicali […] voi non dovete fare altro (io credo) che continuare semplicemente a essere voi stessi: il che significa essere continuamente irriconoscibili. Dimenticare subito i grandi successi: e continuare imperterriti, ostinati, eternamente contrari, a pretendere, a volere, a identificarvi col diverso; a scandalizzare; a bestemmiare.»

Char Pannella, char Spadaccia, chars amis radicals […] vus na stuais far nagut auter (crai jau) che cuntinuar ad esser vus sezs: damai restar nunenconuschaivels. Emblidar subit ils gronds success: e cuntinuar instancablamain, stinadamain, adina cuntrariamain, a pretender, a vulair, a s'identifitgar cun l'auter; a scandalisar; a blastemmar.: Text dal pled da Pier Paolo Pasolini preparà per il 15avel congress dal Partito Radicale[27][28]

La mort[modifitgar | modifitgar il code]

«La sua fine è stata al tempo stesso simile alla sua opera e dissimile da lui. Simile perché egli ne aveva già descritto, nella sua opera, le modalità squallide e atroci, dissimile perché egli non era uno dei suoi personaggi, bensì una figura centrale della nostra cultura, un poeta che aveva segnato un'epoca, un regista geniale, un saggista inesauribile.»

Sia fin è stada sumeglianta a sia ovra, ma tuttina differenta da quella. Sumeglianta, perquai ch'el l'aveva gia descrit en sia ovra, la moda e maniera miserabla e sgarschaivla, differenta, perquai ch'el n'era betg ina da sias figuras, mabain ina figura centrala da nossa cultura, in poet che ha marcà in'epoca, in reschissur schenial, in essaist inexauribel.: Alberto Moravia
Il monument per Pasolini ad Ostia

La notg dal 1. sin ils 2 da november da l'onn 1975 vegn Pasolini mazzà a maniera brutala: bastunà e prendì sut ses auto a la splagia da la plazza aviatica en l'aua dad Ostia, ina part da la citad da Roma.

Ina dunna chatta la bara circa a las sis e mesa. L'ami da Pasolini Ninetto Davoli identifitgescha el.

L'omicidi vegn attribuì ad in "ragazzo di vita" da deschset onns che sa declera culpabel: Pino Pelosi da Guidonia en la vischinanza da Tivoli. El haja inscuntrà datiers da la staziun Termini Pasolini. Quel haja envidà el en ses auto, in Alfa Romeo, per far ensemen in gir. Suenter ina tschaina offrida dal scriptur en ina trattoria en la vischinanza da la baselgia San Paolo sajan els sa rendids a la periferia dad Ostia. La tragedia saja sa sviluppada pervi da pretensiuns sexualas da vart da Pasolini che sajan idas cunter il pail a Pelosi ed hajan manà ad ina dispita che saja escalada davant l'auto. Il scriptur haja smanatschà Pelosi cun in bastun ch'il giuven haja lura pudì tschiffar per patangar Pasolini.

Questa versiun vegn rapportada dal teleschurnal RAI il di suenter il delict – cun violar las directivas areguard inquisiziuns currentas ed ignorond las reglas televisivas concernent quai che valeva sco supportabel da lez temp.

Il rapport da l'accusà cuntegneva puncts debels evidents: il bastun da lain marsch na pudeva betg esser l'arma da culpir. Ina lutga tranter els dus è vegnida exclusa causa che l'assassin presumptiv n'aveva ni hematoms ni blessuras sumegliantas. Pelosi vegn sentenzià d'emprima instanza pervia dad omicidi cun agid da nunenconuschents ed il december da l'onn 1976 vegn la sentenzia confermada da la dretgira d'appellaziun.

Pelosi è restà tar sia confessiun da culpa fin il matg da l'onn 2005, cura ch'el pretenda nunspetgadamain durant in'intervista en la televisiun[29] da betg avair commess il delict. El di che l'omicidi saja vegnì commess da trais autras persunas. El ha numnà ils cumplizis mo en in'intervista ils 12 da settember 2008, publitgada en l'essai da retschertga da Giuseppe Lo Bianco e Sandra Rizza "Profondo Nero" (Chiarelettere 2009). El agiunscha ch'el n'haja betg ditg la vardad, perquai ch'el haja temì acts da vendetga cunter sia famiglia.

Las circumstanzas da la mort da Pasolini n'èn fin oz betg scleridas. Cuntradicziuns en las deposiziuns fatgas davart l'omicidi, supposiziuns davart in'intervenziun dals servetschs secrets durant las inquisiziuns ed intginas passaschas incumplettas u pauc coerentas chattadas en ils documents dal process èn facturs che avran las portas a dapli che mo in dubi – sco quai ch'ils amis pli intims da Pasolini (oravant tut Laura Betti) han accentuà repetidamain ils onns sequents.

Abstrahà dals fatgs e da las responsabladads realas che han manà a sia mort para la fin da Pasolini d'esser emblematica. Intgins han era cumpareglià sia mort cun quella da Michelangelo Merisi da Caravaggio:

«Secondo me c'è una forte affinità fra la fine di Pasolini e la fine di Caravaggio, perché in tutt'e due mi sembra che questa fine sia stata inventata, sceneggiata, diretta e interpretata da loro stessi.»

Tenor mai sumeglia la fin da Pasolini e la fin da Caravaggio fitg ina l'autra – i para che omaduas fins èn vegnidas inventadas, scrittas en in scenari, inscenadas ed interpretadas dad els sezs.: Federico Zeri[30]
Il parc ed il monument per Pasolini ad Ostia

La publicitad na vegn ditg betg infurmada davart ils svilups da las inquisiziuns e dal process, i resta il parairi dad in delict che provegn da "circumstanzas tschuffas". Duas emnas suenter il delict vegn publitgà in artitgel da la schurnalista Oriana Fallaci da Firenze cun l'ipotesa dad ina premeditaziun e d'ina participaziun da nunenconuschents, ma en il fratemp eran ils dus protagonists sparids or da las novitads. Diesch onns pli tard cumenzan las medias a sustegnair l'ipotesa da Fallaci, descrivend Pelosi sco "ragazzo di vita" da la staziun Termini, il qual Pasolini haja demascrà sco carmalader per in'eventuala acziun da puniziun (sco incumbensaders èn da supponer adversaris politics u glieud dal milieu). Il motiv: ina maltscheccadad da Pasolini – cun sias finamiras altruisticas da prender davent da la via intgins giuvens – envers ils incumbensaders.

Il film da Marco Tullio Giordana cumpara 20 onns suenter la mort da Pasolini. Il film mussa l'andament uffizial da l'inquisiziun che ruinescha definitivamain la versiun da la defensiun da Pelosi. I cumparan perditgas che constateschan ch'il giuven n'haja nagina relaziun cun il milieu da la prostituziun masculina.

La fossa da Pier Paolo Pasolini a Casarsa

Trenta onns suenter la mort, ensemen cun la revocaziun da la deposiziun da Pelosi, cumpara la testimonianza da Sergio Citti – in ami e collega da Pasolini – davart la spariziun dad ina copia da l'ultim film Salò ed in eventual inscunter cun glieud dal milieu per tractar la restituziun. Sergio Citti mora intginas emnas pli tard.

In'ipotesa bler pli inquietanta collia dentant la mort da Pasolini cun la "lutga da pussanza" che aveva lieu sin il sectur petrochemic tranter Eni e Montedison, tranter Enrico Mattei ed Eugenio Cefis. Pasolini è effectivamain s'interessà per la rolla da Cefis en l'istorgia ed en la politica taliana: el era dasper Mattei ina da las duas figuras-clav en Petrolio, il roman da retschertga (publitgà ditg suenter la mort da Pasolini l'onn 1992), vi dal qual el ha lavurà curt avant sia mort.
Pasolini aveva presumà, sa basond sin differentas funtaunas, che Cefis alias Troya (l'alias en il roman Petrolio) haja giugà ina rolla en il stragismo (terrorissem da dretga) talian en connex cun il petroli ed ils entretschaments internaziunals. Segund auturs recents[31] e segund intginas ipotesas giudizialas sustegnidas da differents elements è Pasolini propi vegnì mazzà pervia da questas retschertgas.[32]. Il 1. d'avrigl 2010 han l'advocat Stefano Maccioni e la criminologa Simona Ruffini survegnì ina decleraziun dad ina nova perditga che pudess mussar novas vias investigativas [33].

Pasolini repaussa sin il santeri da Casarsa della Delizia (Pordenone).

Renconuschientschas[modifitgar | modifitgar il code]

Il num da Pier Paolo Pasolini portan:

L'administraziun communala da Ciampino ha deditgà ad el l'onn 1997 la biblioteca communala[35][36]. A partir dal december da l'onn 1951 enfin la fin da l'onn 1954 ha Pasolini instruì a Ciampino a la scola media da la Via Pignatelli che n'exista betg pli; in da ses scolars era Vincenzo Cerami, in enconuschent scriptur, schurnalist e scenarist. Quel ha cumenzà a lavurar sco assistent da Pasolini. A l'inauguraziun han participà il president da la citad da quella giada Antonio Rugghia, Walter Veltroni e Willer Bordon (il segund era da lez temp vicepresident dal cussegl dals ministers e minister dals bains culturals ed il terz sutsecretari dals bains culturals).

Omagis[modifitgar | modifitgar il code]

Musica[modifitgar | modifitgar il code]

  • Piazza Dei Cinquecento, in toc da la gruppa IANVA da Genova che figurescha sin l'album Italia: ultimo atto da l'onn 2009 reconstruescha l'ultima saira da Pasolini a maun da ses patratgs.
  • Lamento per la morte di Pasolini, ina chanzun scritta da Giovanna Marini il december da l'onn 1975 che fa diever da la narraziun populara respectivamain dad in modul dad in chant religius extra-liturgic da las Abruzzas, L'orazione di San Donato.
  • Una storia sbagliata da l'onn 1980, scritta da Fabrizio De André e Massimo Bubola. Davart questa chanzun ha De André ditg: «Nel testo di Una storia sbagliata rievoco la tragica vicenda di Pier Paolo Pasolini. È una canzone su commissione, forse l'unica che mi è stata commissionata. Mi fu chiesta come sigla per due documentari-inchiesta sulle morti di Pasolini e Wilma Montesi» («En il text dad «Una storia sbagliata» regord jau a l'istorgia tragica da Pier Paolo Pasolini. Igl è ina chanzun fatga per incumbensa, forsa l'unica che jau hai fatg per incumbensa. Els han dumandà ina chanzun da reclama per dus films documentars da retschertga davart la mort da Pasolini e Wilma Montesi»).
  • A Pà, ina chanzun scritta da Francesco De Gregori (Scacchi e tarocchi, 1985).
  • Il cumponist Roberto De Simone cumpona l'onn 1985 in Requiem in memoria di Pier Paolo Pasolini.
  • Ostia (The Death Of Pasolini), ina chanzun interpretada dal duo Coil en il gener da musica industrial che figurescha sin l'album Horse Rotorvator (1986).
  • Pier Paolo, opera, premiera ils 23 da matg da l'onn 1987 en il teater statal da Kassel[37] (text da Gerd Uecker e musica da Walter Haupt).
  • Renato Zero chanta sin l'album Quando non sei più di nessuno da l'onn 1993, «Casal de' Pazzi», ina chanzun inspirada da l'ovra dal reschissur-poet.
  • Scott Walker deditgescha a Pasolini sin l'album Tilt da l'onn 1995 il toc Farmer in the city.
  • La gruppa talian-giapunais-americana Blonde Redhead ha registrà la chanzun Pier Paolo en memoria da Pasolini. Ella fa part da l'album Fake can be just as good (1997).
  • Il chantadur englais Morrissey citescha Pasolini en la chanzun You have killed me, la quala fa part da ses album Ringleader of the Tormentors (2006).
  • Il chantadur Flavio Giurato sin l'ultim album Il Manuale del Cantautore (Interbeat 2007).
  • Linda Valori interpretescha il toc Pasolini Scrive (2008), scrit da Maurizio Fabrizio.
  • En il toc Baudelaire che figurescha sin l'album Amen (Baustelle) (2008) da Baustelle vegn Pasolini cità sco exempel per l'engaschi social e cultural.
  • La collecziun Songs For A Child – A Tribute To Pier Paolo Pasolini, cun contribuziuns dad artists che derivan dal mund da la musica underground europeic.
  • Il toc Ciant che figurescha sin l'album Distances (ECM, 2008), nominà per il Grammy, concepì dal pianist furlan Glauco Venier ed interpretà dal chantadur englais Norma Winstone unescha il text da la poesia Ciant da li ciampanis cun la musica dad Erik Satie.
  • En la chanzun "Alla mia nazione" che figurescha sin l'album "100celle city rockers" interpretescha Klaxon la poesia cun il medem num da Pasolini.
  • Il chantautur florentin Massimiliano Larocca dovra Pier Paolo Pasolini sco fil cotschen e deditgescha mintgamai ina chanzun da sias lavurs discograficas a Pasolini: el translatescha dal furlan e fa la musica per la poesia da Pasolini "Il nini muart" che figurescha sin ses emprim album "Il ritorno delle passioni" (2005). Sin ses segund disc "La breve estate" (2008) deditegscha el a Pasolini la chanzun "Le ceneri di Pasolini (Lettera dal dopostoria)".

Film[modifitgar | modifitgar il code]

Litteratura e comics[modifitgar | modifitgar il code]

  • Le ceneri di Pasolini, comic grafic da Graziano Origa, trais tavlas en alv e nair cun plima da dissegnar e tusch, publitgà en la gasetta Contro, numer 6, il mars 1976.
  • Il dessignader da comics Davide Toffolo ha publitgà in roman en furma da comic Intervista a Pasolini, deditgà a Pasolini. In viadi fantastic tras ils lieus ed ils patratgs dal poet furlan.
  • Il delitto Pasolini da Gianluca Maconi edì da Becco Giallo l'october 2005.

Auters omagis[modifitgar | modifitgar il code]

  • Il scriptur ed autur da televisiun Carlo Lucarelli ha deditgà l'onn 2005 in'ediziun da l'emissiun da televisiun Blu Notte – Misteri Italiani a la mort dal poet, reconstruind ils fatgs ed intercurind il cas. L'emissiun è vegnida emessa sin RAI ils 9 d'october 2005, curt avant ch'igl è stà 30 onns che Pasolini è mort (ils 2 da november 1975).
  • La poetessa e dramaturga Maura Del Serra ha deditgà a Pasolini il text teatral Trasumanar. L'act da Pasolini en "L'Ulisse. Rivista di poesia, arti e scritture", numer 10 (Poesia e teatro, teatro di poesia, vol. II), matg 2008.
  • Il poet Cosimo Aruta ha integrà en sia collecziun Pampuglie da l'onn 1992 ina poesia deditgada a Pasolini. Cun Pasolini parta el il cumbat cumplex cun la pussanza culturala, il cumbat cunter las convenziuns, l'intervenziun insupportabla da la pussanza religiusa, la veglia da libertad en la purezza interiura.
  • La scriptura Oriana Fallaci ha scrit ina brev commemorativa a Pasolini, cura ch'ella ha udì ch'el saja vegnì mazzà.
  • Il scriptur Fulvio Abbate ha scrit l'essai "C'era una volta Pier Paolo Pasolini (Edizioni de l'Unità, 2005), suenter ch'el aveva gia regurdà a Pasolini en il roman "Oggi è un secolo" (Theoria, 1992).

Ovras[modifitgar | modifitgar il code]

Poesias[modifitgar | modifitgar il code]

  • Poesie a Casarsa, Libreria Antiquaria Mario Landi, Bologna 1942.
  • Poesie, Stamperia Primon, San Vito al Tagliamento 1945.
  • Diarii, Pubblicazioni dell'Academiuta, Casarsa 1945 (restampa en facsimile 1979, cun ina prefaziun da Nico Naldini).
  • I pianti, Pubblicazioni dell'Academiuta, Casarsa 1946.
  • Dov'è la mia patria, cun 13 dissegns da G. Zigaina, Edizioni dell'Academiuta, Casarsa 1949.
  • Tal còur di un frut, Edizioni di Lingua Friulana, Tricesimo 1953 (nova ediziun edida da Luigi Ciceri, Forum Julii, Udine 1974).
  • Dal diario (1945-1947), Leonardo Sciascia, Caltanissetta 1954 (nova ediziun 1979, cun in'introducziun da Leonardo Sciascia, illustraziuns da Giuseppe Mazzullo).
  • La meglio gioventù, Sansoni ("Biblioteca di Paragone"), Firenze 1954.
  • Il canto popolare, Edizioni della Meridiana, Milaun 1954.
  • Le ceneri di Gramsci, Garzanti, Milaun 1957 (nova ediziun Einaudi, Turin 1981, cun in essai critic da Walter Siti).
  • L'Usignolo della Chiesa Cattolica, Longanesi, Milaun 1958 (nova ediziun Einaudi, Turin 1976).
  • Roma 1950. Diario, All'insegna del pesce d'oro (Scheiwiller), Milaun 1960.
  • Sonetto primaverile (1953), Scheiwiller, Milaun 1960.
  • La religione del mio tempo, Garzanti, Milaun 1961 (nova ediziun Einaudi, Turin 1982).
  • Poesia in forma di rosa (1961-1964), Garzanti, Milaun 1964.
  • Poesie dimenticate, edì da Luigi Ciceri, Società filologica Friulana, Udine 1965.
  • Trasumanar e organizzar, Garzanti, Milaun 1971.
  • La nuova gioventù. Poesie friulane 1941-1974, Einaudi, Turin 1975.
  • Le poesie: Le ceneri di Gramsci, La religione del mio tempo, Poesia in forma di rosa, Trasumanar e organizzar; Garzanti, Milaun 1975.
  • Pasolini "Poesie e pagine ritrovate" edì dad Andrea Zanzotto e Nico Naldini Ed. Lato Side 1980.
  • Bestemmia. Tutte le poesie, 2 toms, edì da Graziella Chiarcossi e Walter Siti, prefaziun da Giovanni Giudici, Garzanti, Milaun 1993 (nova ediziun en "Elefanti", 4 toms, 1995-1996).
  • Poesie scelte, edì da Nico Naldini e Francesco Zambon, cun in'introducziun da F. Zambon, TEA, Milaun 1997.
  • Tutte le poesie, 2 toms en ina stgatla, da e cun in scriver da W. Siti, essai introductiv da Fernando Bandini, Mondadori, Milaun 2003.

Translaziuns poeticas[modifitgar | modifitgar il code]

Dal latin[modifitgar | modifitgar il code]

Dal franzos[modifitgar | modifitgar il code]

  • Roger Allard, Storia di Yvonne, en Poesia straniera del Novecento, edì dad A. Bertolucci, Garzanti, Milaun 1958, pp. 82–87.
  • Jean Pellerin, La romanza del ritorno, en Poesia straniera del Novecento, edì dad A. Bertolucci, Garzanti, Milaun 1958, pp. 88–93.
  • André Frénaud, Esortazione ai poveri, en «L'Europa letteraria», december 1960.

En furlan[modifitgar | modifitgar il code]

Dal grec en furlan[modifitgar | modifitgar il code]

  • Tre frammenti di Saffo, en Massimo Fusillo, La Grecia secondo Pasolini. Mito e cinema, La Nuova Italia, Firenze 1996, pp. 243–244.

Belletristica[modifitgar | modifitgar il code]

  • Ragazzi di vita, Garzanti, Milaun 1955 (nova ediziun: Einaudi, Turin 1979, cun in'annexa che cuntegna Il metodo di lavoro ed I parlanti).
  • Una vita violenta, Garzanti, Milaun 1959 (nova ediziun: Einaudi, Turin 1979).
  • L'odore dell'India, Longanesi, Milaun 1962 (nova ediziun Guanda, Parma 1990, cun in'intervista da Renzo Paris ad Alberto Moravia).
  • Il sogno di una cosa, Garzanti, Milaun 1962.
  • Alì dagli occhi azzurri, Garzanti, Milaun 1965.
  • Teorema, Garzanti, Milaun 1968.
  • La Divina Mimesis, Einaudi, Turin 1975 (nova ediziun 1993, cun in'introducziun da Walter Siti).
  • Amado mio ed Atti impuri, cun in scriver dad A. Bertolucci, ediziun edida da Concetta D'Angeli, Garzanti, Milaun 1982.
  • Petrolio, edì da Maria Careri e Graziella Chiarcossi, cun in commentari filologic dad Aurelio Roncaglia, Einaudi, Turin 1992.
  • Un paese di temporali e di primule, edì da Nico Naldini, Guanda, Parma 1993 (cuntegna ultra da raquints er essais furlans).
  • Romàns, Un articolo per il «Progresso» e Operetta marina, edì da Nico Naldini, Guanda, Parma 1994.
  • Storie della città di Dio. Racconti e cronache romane (1950-1966), edì da Walter Siti, Einaudi, Turin 1995.
  • Romanzi e racconti, 2 toms, edì da Walter Siti e Silvia De Laude, cun dus essais da W. Siti, Mondadori, Milaun 1998.
  • Petrolio, edì da Silvia De Laude, cun in commentari filologic dad Aurelio Roncaglia, Mondadori, Milaun 2005.

Scenaris e texts per il kino[modifitgar | modifitgar il code]

Teater[modifitgar | modifitgar il code]

  • Italie Magique, en Potentissima signora, chanzuns e dialogs scrits per Laura Betti, Longanesi, Milaun 1965, pp. 187–203.
  • Pilade, en «Nuovi Argomenti», fanadur-december 1967.
  • Affabulazione, en «Nuovi Argomenti», fanadur-settember 1969.
  • Calderón, Garzanti, Milaun 1973.
  • I Turcs tal Friùl (I Turchi in Friuli), edì da Luigi Ciceri, Forum Julii, Udine 1976 (nova ediziun publitgada dad Andreina Nicoloso Ciceri, Società filologica friulana, Udine 1995).
  • Affabulazione-Pilade, preschentaziun dad Attilio Bertolucci, Garzanti, Milaun 1977.
  • Porcile, Orgia, Bestia da stile, cun in'annotaziun dad Aurelio Roncaglia, Garzanti, Milaun 1979.
  • Teatro (Calderón, Affabulazione, Pilade, Porcile, Orgia, Bestia da stile), prefaziun da Guido Davico Bonino, Garzanti, Milaun 1988.
  • Affabulazione, cun in'annotaziun da Guido Davico Bonino, Einaudi, Turin 1992.
  • La sua gloria (drama en 3 acts e 4 maletgs, 1938), en «Rendiconti», 40, mars 1996, pp. 43–70.
  • Teatro, edì da Walter Siti e Silvia De Laude, cun duas intervistas cun L. Ronconi e S. Nordey, Mondadori, Milaun 2001.
  • Bestia da stile, edì da Pasquale Voza, Editrice Palomar, Bari 2005.

Traducziuns da teater[modifitgar | modifitgar il code]

  • Eschilo, Orestiade, traducziun da Pier Paolo Pasolini, edì da l'Istituto Nazionale del Dramma Antico per le rappresentazioni classiche nel teatro greco di Siracusa, Urbino 1960; pli tard Einaudi, Turin 1960 e 1988, cun ina brev dal translatur.
  • Plauto, Il vantone, traducziun da Pier Paolo Pasolini, Garzanti, Milaun 1963 (nova ediziun 1994, cun la preschentaziun dad U. Todini).

Essais[modifitgar | modifitgar il code]

  • Passione e ideologia (1948-1958), Garzanti, Milaun 1960 (nova ediziun Einaudi, Turin 1985, cun in essai introductiv da C. Segre e Garzanti, Milaun 1994, cun ina prefaziun dad A. Asor Rosa).
  • Empirismo eretico, Garzanti, Milaun 1972.
  • Scritti corsari, Garzanti, Milaun 1975 (nova ediziun 1990, cun ina prefaziun dad A. Berardinelli).
  • Volgar'eloquio, edì dad Antonio Piromalli e Domenico Scafoglio, Athena, Napoli, 1976.
  • Lettere luterane, Einaudi, Turin, 1976; cun in'introducziun dad Alfonso Berardinelli, 2003.
  • Descrizioni di descrizioni, edì da Graziella Chiarcossi, Einaudi, Turin 1979 (nova ediziun Garzanti, Milaun 1996, cun ina prefaziun da Giampaolo Dossena).
  • Il Portico della Morte, edì da Cesare Segre, «Associazione Fondo Pier Paolo Pasolini», Garzanti Milaun 1988.
  • Antologia della lirica pascoliana. Introduzione e commenti, edì da Marco Antonio Bazzocchi, essai introductiv da M. A. Bazzocchi ed Ezio Raimondi, Einaudi, Turin 1993.
  • I film degli altri, edì da Tullio Kezich, Guanda, Parma 1996.
  • Poesia dialettale del Novecento, edì da Mario dell'Arco e Pier Paolo Pasolini, introducziun da Pasolini, Guanda, Parma 1952 (nova ediziun Einaudi, Turin 1995, cun ina prefaziun da Giovanni Tesio).
  • Canzoniere italiano. Antologia della poesia popolare, edì da Pier Paolo Pasolini, Guanda, Parma 1955 (nova ediziun Garzanti, Milaun 1972 e 1992).
  • Pier Paolo Pasolini e il setaccio 1942-1943, edì da Mario Ricci, Cappelli, Bologna 1977, cun scrivers da Roberto Roversi e Gianni Scalia (cuntegna ils suandants essais da Pasolini: «Umori» di Bartolini; Cultura italiana e cultura europea a Weimar; I giovani, l'attesa; Noterelle per una polemica; Mostre e città; Per una morale pura in Ungaretti; Ragionamento sul dolore civile; Fuoco lento; Collezioni letterarie; Filologia e morale; Personalità di Gentilini; «Dino» e «Biografia ad Ebe»; Ultimo discorso sugli intellettuali; Commento a un'antologia di «lirici nuovi»; Giustificazione per De Angelis; Commento allo scritto del Bresson; Una mostra a Udine).
  • Stroligùt di cà da l'aga (1944) – Il Stroligùt (1945-1946) – Quaderno romanzo (1947), reproducziun en facsimile da la revista da l'Academiuta friulana, edì dal Circolo filologico linguistico padovano, Padova, 1983 (cuntegna ils suandants essais da Pasolini: Dialet, lenga e stil; Academiuta di Lenga Furlana; Alcune regole empiriche d'ortografia; Volontà poetica ed evoluzione della lingua).
  • Saggi sulla letteratura e sull'arte, 2 toms, edì da Walter Siti e Silvia De Laude, cun in essai da Cesare Segre, Mondadori, Milaun, 1999.
  • Saggi sulla politica e sulla società, edì da Walter Siti e Silvia De Laude, cun in essai da Piergiorgio Bellocchio, Mondadori, Milaun 1999.

Programs radiofonics[modifitgar | modifitgar il code]

Dialogs cun ils lecturs[modifitgar | modifitgar il code]

  • Le belle bandiere. Dialoghi 1960-1965, edì da Gian Carlo Ferretti, Editori Riuniti, Roma 1977 (cuntegna ina tscherna da dialogs publitgads en la gasetta emnila «Vie Nuove» tranter ils 4 da zercladur ed ils 30 da settember 1965).
  • Il caos, edì da Gian Carlo Ferretti, Editori Riuniti, Roma 1979 (cuntegna ina tscherna da dialogs publitgads en la gasetta emnila «Tempo», dals 6 d'avust 1968 fin ils 24 da schaner 1970).
  • I dialoghi, edì da Giovanni Falaschi, cun ina prefaziun da Gian Carlo Ferretti, Editori Riuniti 1992 (cumpiglia tut ils dialogs publitgads en «Vie Nuove» e «Tempo»).

Filmografia[modifitgar | modifitgar il code]

Bibliografia da la critica[modifitgar | modifitgar il code]

Tar critichers da tut il mund ha l'ovra da Pier Paolo Pasolini sveglià e sveglia anc adina interess enorm. La bibliografia da la critica areguard l'autur è fitg vasta.

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  1. 1,0 1,1 Ritratti su misura, edì dad Elio Filippo Accrocca, Venezia, Sodalizio del Libro, 1960
  2. Avant «Littoriali dello Sport», per tudestg «Sportliktoriale», anc avant «Ludi littoriali» tenor l'exempel da la Roma antica cun «ludi lictorialis»
  3. 3,0 3,1 Da Le lettere di Pasolini, edì da Nico Naldini, Editore Einaudi, 1988, vol. I
  4. Vesair l'artitgel en la Vichipedia taliana
  5. (corsar; «pirat» http://www.pasolini.net/saggistica_pppcorsaro_unita.htm)
  6. Manegià è neoterico, «in poet, ina scola poetica che intenda da renovar il linguatg ed ils temas tradiziunals» (Grande Dizionario Garzanti Italiano 2009, Editore GARZANTI, 2007, ISBN 88-480-0305-2, 9788848003056
  7. Vesair l'artitgel en la Vichipedia tudestga
  8. [https://web.archive.org/web/20130104191748/http://www1.lastampa.it/redazione/cmsSezioni/cultura/200910articoli/48119girata.asp Pasolini, il posto delle lucciole (Pasolini, il lieu dals bau-glisch)
  9. Nota bibliografica da Graziella Chiarcossi en Petrolio per Mondadori 2005
  10. Model:Imdb
  11. Model:FrAndré Chamson en la Vichipedia franzosa
  12. Cittadella On line
  13. Alberto Moravia, L'uomo medio sotto il bisturi (l'um ordinari sut il scalpel), "L'Espresso", ils 3 da mars 1963
  14. Vincenzo Mollica, Domenico Modugno, chasa editura Lato Side, 1981, pag. 89
  15. "L'Espresso" Il '68: "Il P.C.I. ai giovani!!" (text cumplet)
  16. pasolini.net: tavola rotonda
  17. [1]
  18. "I falsi profeti del Sessantotto" (ils fauss profets dal sessantotg) da Michele Brambilla
  19. "Caso Calabresi" dad Antonio Socci
  20. Trais artitgels prelegids or dals Scritti corsari
  21. or da l'annexa da Bestia da stile, Garzanti, 1979
  22. http://www.corriere.it/speciali/pasolini/ioso.html
  23. Model:Cita web
  24. 24,0 24,1 Model:Cita news
  25. Model:Cita web
  26. Or dal cudesch Scritti corsari, pagina 65, edì da Garzanti
  27. Or dal cudesch Uno shock radicale per il 21° secolo (In schoc radical per il 21avel tschientaner) da Daniele Capezzone, pagina 190
  28. Prelecziun da l'intervenziun da Pier Paolo Pasolini al 15avel congress dal Partito Radicale (chanal da YouTube da Radio Radicale
  29. Fonte:Corriere della Sera
  30. italialibri.net: "Pasolini secondo Federico Zeri"
  31. 'Borgna e Lucarelli: Così morì Pasolini' sin MicroMega
  32. cfr. per exempel il cudesch da Gianni D'Elia, Il petrolio delle stragi, Effigie, Milaun 2006, sco era Giallo Pasolini da Carla Benedetti en L'Espresso.
  33. Fonte
  34. Model:Cita web
  35. Model:Cita web
  36. Sa chatta en la Via 4 novembre
  37. Model:DeOpera da Kassel en la Vichipedia tudestga

Vesair era ...[modifitgar | modifitgar il code]

Colliaziuns externas (paginas talianas)[modifitgar | modifitgar il code]