Utilisader:MeLis Adragun/Cudeschs/Ditgas rumantschas/Introducziun

Ord Wikipedia

La paraula rumantscha è segnada d'influenzas tudestgas, talianas e franzosas. Arrivadas en las Alps cun emigrants ch'èn returnads en lur patria, èn questas tradiziuns narrativas vegnidas adattadas a las relaziuns localas. Impurtants collectaders da paraulas rumantschas èn stads Caspar Decurtins, Gian Bundi, Steafan Loringett e Leza Uffer.

Las paraulas s'auzan sin alas poeticas sur la realitad or; il temp ed il lieu n'èn betg inditgads. Tut auter sa preschenta la situaziun tar la ditga che furma l'autra part essenziala da la litteratura orala: quella relata d'in eveniment surnatiral, savens starmentus, ch'è localisà e che na vegn betg raquintà sco ficziun, mabain a moda realistica.

La retscha ‹Or da la trucca da stgazis da la tatta› sa cumpona da duas parts: ‹Paraulas rumantschas› (part 1) e ‹Ditgas rumantschas› (part 2). Ils texts preschentan ina schelta or dal ritg stgazi da la cultura narrativa. Quels derivan da la Crestomazia rumantscha, d'ulteriuras collecziuns da paraulas e ditgas, da vegls chalenders e cudeschs da scola.

Tschertas passaschas èn vegnidas reformuladas e simplifitgadas cun l'intent da render accessibel l'interessant material popular ad in public pli giuven (stgalim mesaun e superiur da la scola populara). Geograficamain maina il viadi da la Surselva sur il Grischun Central en l'Engiadina:

[[Datoteca:.jpg]]

SURSELVA – PART SUPERIURA

Il dischariel

La platta da Caschlè

L'itg da far paintg

Il Blass da Lavaz

La dunna sper il dutg

Las tschalereras

[[Datoteca:.jpg]]

SURSELVA – PART INFERIURA

Il giat nair a Rueun

Las tschalereras da Glion

Ils trais da Falera a Paris

L'alp devastada

SUTSELVA

Las mattauns che gievan al barlot

La plievgia d'aur

Il barlot

La stria da Casti

[[Datoteca:.jpg]]

SURMEIR

Il paster da vadels sin las aclas da Surava

Il giuven ed il barlot

Las nitscholas da Padnal

La viola tschiffada en la sfessa

Las violas da Faller

Il tschierv

La serp alva

[[Datoteca:.jpg]]

ENGIADIN'OTA

La signura da Morteratsch

Il nivel alv

Las cullas da Segl

[[Datoteca:.jpg]]

ENGIADINA BASSA / VAL MÜSTAIR

Il pur malengraziaivel

In spectacul nocturn

Il stgazi zuppà

Ils Cuvels da las Dialas

Il tschadun engulà

Ina terribla malencletga

Las bunas gidantras dals purs

Il stgazi da Martina

Las dialas sin l'Alp da Munt

La dunna da la Sprella

La tegia sfundrada

La Fora da las Dialas a Müstair

[[Datoteca:.jpg]]

La versiun preschenta dal cudesch è vegnida preparada per la stampa il favrer 2021. Maletg da cuverta: Theodor Kittelsen (1857–1914). Ulteriurs cudeschs da Vichipedia pronts per telechargiar sco e-book u per empustar sco cudesch stampà èn da chattar sut: https://rm.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Cudeschs.

Cuverta