Utilisader:MeLis Adragun/Cudeschs/Pederin sgola sin la glina/Il chanun da la glina

Ord Wikipedia

In pau inquietant vesevi bain ora en la chavorgia. Igl aveva qua sumbrivas dubiusas e crappa cun furmas curiusas ch'ins avess atgnamain pudì temair, sch'ins avess gì temp. Ma sch'ins n'ha betg temp, alura na pon ins er betg tschiffar tema – quai sa bain mintgin.

«Ta ferma, lumpaz!», ha l'Umet dal sablun clamà tuttenina. L'urs era anc talmain en cursa ch'el è sa ruschnà vinavant in toc sin tuttas quatter, enfin ch'el è vegnì da franar. El è stà airi gist sper in grip en furma da tgeiel che bittava ina lunga sumbriva en furma da piz sur ina plazza libra.

E precis là nua che la sumbriva era finida, steva il chanun da la glina sin ina pitschna collina alv grischa. Ella era mez sfundrada lien e stueva bain star qua gia dapi blers millis onns, pertge che sin ella sa chattava ina stresa uschè grossa da pulvra da la glina ch'ins veseva be qua e là a glischar in zic il metal da l'immensa channa dal chanun.

Quella era fatga d'in argient grischent; ella era pli grossa ch'in butschin d'aua da plievgia e bain diesch giadas uschè lunga. Ina pitschna stgala era pusada cunter l'avertura da la channa ch'era drizzada siadora encunter tschiel e betg lunsch davent steva in fist per nettegiar la channa avant che sajettar. Quest fist da nettegiar veseva atgnamain ora fitg ridicul, sco in immens barschun en furma d'erizun cun ina lunga manetscha vidlonder.

«Nus essan arrivads a la fin da noss viadi!», ha ditg uss l'Umet dal sablun. Pia èn els descendids sveltamain da l'Urs grond, il qual è immediat sa vieut per galoppar a chasa. El aveva fatg sia lavur, vuleva avair ses pavel e ses ruaus en la stalla dad urs. Quai aveva el sa chapescha merità; per dir engrazia al han ils uffants anc dà in mail e l'Umet dal sablun in splatsch amiaivel sin il davos e l'urs è trottà davent.

Ils trais aventuriers però stevan a l'ur da l'immensa muntogna e l'Umet dal sablun ha guardà fitg festiv. Uss dueva numnadamain succeder quai ch'era stà il motiv per lur viadi: l'inscunter cun l'Um da la glina e la conquista da la chomma. Aut siadora sin il pli aut piz da la muntogna steva l'Um da la glina e là sa chattava er en in pitschen guaud il badugn vi dal qual la chomma era restada pendida a ses temp.

En tun solen ha l'Umet dal sablun explitgà als uffants ch'el vegnia uss a chargiar els en il chanun; l'emprim signur Sumsum, alura Pederin ed a la fin Annina, pertge ch'ins stoppia vegnir sajettà sin la muntogna; autramain na saja betg pussaivel d'arrivar là si.

Arrivads tuts sisum, stoppian els tschertgar la chomma en il pitschen guaud, prender quella da la planta e la fermar vidlonder a Sumsum en il dretg lieu cun spida. Duessan els entupar durant lur tschertga l'Um da la glina che giaja enturn l'entir temp si là, sche na saja quai betg propi nausch. A bravs uffants na sappia el far nagut, er sch'el fetschia furius. En cas ch'il cumpogn ravgià na sa laschia però insumma betg calmar, alura dettia quai in med infallibel: ils uffants duain be clamar en agid lur stailettas. Alura vegnian els a vesair, co che quai ventschia l'Um da la glina.

Avend l'Umet dal sablun finì sias explicaziuns, ha el sgnuflà il nas, pertge ch'el era puspè vaira commuventà. Ch'el dueva prender cumià dals dus chars uffants, al gieva tuttina vaira a cor; e la finala – l'Um da la glina si là? I pudeva propi vegnir tar in cumbat, e simpel na vegniva quai betg ad esser. Cura ch'ils uffants han remartgà che l'Umet dal sablun cumenzava a vegnir in pau sentimental, al hani embratschà per dir engrazia ed al han bitschà cordialmain. Quest qua era lura propi tenor il gust da l'Umet dal sablun!

Ma uss hai gì num da sa metter a la lavur; fiss numnadamain arrivada la damaun avant ch'ils uffants avevan chattà la chommetta, alura fiss tut stà adumbatten. L'Umet dal sablun ha tschiffà il fist per nettegiar la channa, è raivi da la stgala si fin tar l'avertura da la channa ed ha pulì quella ditg e bain. Ins n'aveva gea betg pli duvrà quella dapi che l'Um da la glina era vegnì sajettà siadora avant milli onns; ed en cas che la channa na fiss betg stada net nettischem sco ina stgatla da cacau, avessan ils uffanets tgunschamain pudì sgriflar il nas cun sgular viadora.

Tut serius ed attent han els guardà tiers. L'Umet dal sablun suava sco in pudel e sch'el ruassava tranteren in pitschen mument deva el als uffants buns cussegls co ch'els hajan da tractar l'Um da la glina; sa chapescha cun tutta maniera, pertge che er la glieud la pli groppa e sgarschaivla stoppian ins adina tractar cun tact e creanza; alura vegnian els numnadamain per ordinari confus e daventian amiaivels. Schia, uss era la channa pulida a fin!

«Marsch, signur Sumsum!, viaden en il chanun!», ha clamà l'Umet dal sablun. Gea... nua era quel? Il bau da matg era sparì!

«El è franc sa zuppà, perquai ch'el ha adina ina tala tema», ha manegià Annina. Quai aveva gist anc mancà! La finala gievi per sia chommetta ed uss sa fascheva quest buglialatg or da la pulvra il davos mument?

A l'avis da Pederin n'era quai betg gist in cumportament dad um. Els èn sa chapescha immediat sa mess a la tschertga dal mitschafadias, e propi! – qua giascheva el davos il proxim grip, tut quiet e fascheva sco sch'el fiss mort. Tge temelitg!

L'Umet dal sablun al ha tschiffà per il cularin ed al ha scurlattà sco ch'i tutga.


«Sum – sum – sajetta il chanun:

jau tem ch'jau perdia il tapun!»


ha sbarbuttà il nobel chavalier cura ch'ins ha pretendì pled e fatg dad el. «Fafanoias!», ha sbragì l'Umet dal sablun. «Pervi dad el vegn fatg l'entira chaussa ed uss giascha el qua e tira en la cua? Hop, viaden en il chanun!»

En il medem mument è el vegnì tschiffà, auzà ad aut e chatschà, cumbain ch'el deva dals pes sc'in nar, cun il chau ordavant en la channa. Ils uffants han stuì rir tut dad aut, uschè curius veseva quai ora.

L'Umet dal sablun è però currì tge ch'el ha pudì tar l'autra fin dal chanun, ha drizzà la channa vers il piz da la muntogna, ha lajegià cun tutta concentraziun, ha clamà: «Adatg – serrai ils egls!», ed ha tratg vi da la grossa corda. Bums! ... hai dà in grond sfratg, in gross radi da vapur è sortì da la channa ed entamez quel vesev'ins signur Sumsum a sgular vers tschiel sco ina pitschna cula da chanun da colur brina. L'Umet dal sablun ha persequità exactamain il sajet. Geabain, el aveva lajegià bain; il bau da matg era sisum!

Uss è vegnì vidlonder Pederin. Er el è vegnì auzà ad aut. «Buna fortuna sin il viadi!», ha ditg l'Umet dal sablun ed al ha laschà ruschnar bufatgamain en la channa dal chanun. Curius eri en là, propi sco en ina gronda stgatla da cacau!

Pederin vuleva gist anc inspectar in pau pli exact quest curius ambient, qua ha el er gia udì a clamar l'Umet dal sablun: «Serrar ils egls!»

Spert ha el smatgà ensemen ils egls. En quel mument hai dà in sfratg enturn el e ... sirrrrr ... è el sgulà or dal chanun en in bel artg vers tschiel e si encunter la muntogna. Wupp! qua seseva el sisum sin l'ur da la muntogna, gist sper signur Sumsum. Omadus han guardà tut surstads in sin l'auter, ma els n'avevan gnanc anc ponderà endretg – bums... wupp! – seseva er gia Annina sco terza sper els.

«Ah!», han ditg tuts trais avrind las buccas. Ma alura han els stuì rir sur da lur atgnas fatschas surstadas. Schizunt signur Sumsum ha sfrignì, suenter avair tutgà sche tut saja anc entir vi dad el. Igl era atgnamain l'emprima giada ch'el rieva; sias lantschettas tut tremblavan dal plaschair. El era persvas che quest eveniment fetschia dad el per tut ils temps l'erox dals baus da matg. Or d'in chanun n'era anc mai vegnì sajettà in bau da matg; quai era in'aventura, in'ovra da curaschi e da virilitad sco che nagin dals blers chavaliers da la primavaira aveva fatg sin chastagners, tigls u faus! El è stà en pe plain smanis, è sa scuflà ch'el era duas giadas uschè gross sco uschiglio ed è spassegià davant ils uffants vi e nà faschond fitg curiusas gesticulaziuns.

Ins ma sto tschentar in monument, ha el pensà; en il pastget sper il gross chastagner, sper in lad figl d'ina flur-signuria ed en posiziun d'in chavalier che sesa sin la channa d'in chanun. Mintga dumengia saira cura che la glina arriva, ston tut ils baus da matg dal conturn sa rimnar là e dar in concert da gìun festiv cun accumpagnament da paucas. Quel vegn cumponì aposta per sa regurdar da las ovras dal grond erox naziunal Sumsum.

El veseva propi gia bunamain ora sco in monument naziunal dals baus da matg, cura ch'el è sa postà suenter quest patratg commovent davant ils dus uffants ed ha ditg en in tun misterius e grev: «Lain pia ir uss a tschertgar la pitschna chomma, sinaquai che l'ovra vegnia accumplida e tut ils baus stettian plain smirvegl davant il renum da Sumsum sin Terra!»

Pederin ed Annina han sa chapescha stuì rir in zic en lur intern sur da questa curiusa luschezza dal bun signur Sumsum; ma els n'han betg laschà sentir quai, essend els uffants curtaschaivels. Els èn pia medemamain stads en pe, han drizzà lur chamischettas, han prendì lur chaussas ed èn sa mess a la tschertga da la pitschna chomma.