Utilisader:MeLis Adragun/Cudeschs/Pederin sgola sin la glina/Il cumbat cun l'Um da la glina

Ord Wikipedia

Sin la glina era atgnamain tut singular e remartgabel; ma sin il piz da la muntogna da la glina eri da nar! Plantas stevan là che na vesevan betg or sco plantas, mabain sco spierts da plantas. Ellas eran alv grischas e sa sturschevan sut il pais d'ina tschendra vegliandra che pudeva esser crudada ina giada suenter gronds stemprads sin la glina sco naiv sin sia roma. Mintga planta bittava ina lunga sumbriva. Tut nair sco grossas lingias da tinta giaschevan questas sumbrivas sin il fund d'in grisch da spierts e vesevan ora fitg inquietant.

Qua e là avevi tranter las ragischs da las plantas da spierts gronds bulieus verds ch'eran segiramain fitg tissientads ed ina miffa grischatscha aveva surtratg spessamain tut la crappa per terra. Ins n'udiva betg tun; nagin utschè che chantava, nagin ventin ch'avess muventà in rom en quest guaud mort, igl era fraid sco glatsch e ruassaivel sco la mort.

Ils uffants avessan segiramain gì gronda tema, sch'els avessan gì temp; ma els eran talmain fatschentads cun la tschertga da la pitschna chomma dal bau da matg ch'els n'han gnanc realisà, quant snuaivel ch'igl era atgnamain si qua. Ins ha propi be tema sch'ins n'ha nagut da far. Quai avevan els uss gia remartgà pliras giadas. Els na schelavan gnanc, cumbain ch'els eran be vestgids cun lur chamischas da notg, talmain agitads currivan els d'ina planta a l'autra e tschertgavan suenter il badugn cun la pitschna chomma. «Hurra!», ha Pederin clamà tuttenina; «qua penda la pitschna chomma – jau la ves, jau la ves!»

E propi! Entamez ina pitschna plazza surtratga cun pulvra da la glina e miffa steva tut persula ina planta che veseva propi ora sco in pitschen badugn cuvert dal tuttafatg cun naiv. En il bist da quest badugn era chatschada ina lunga gutta da ruina e vi d'in bindel cotschen pendeva vi da quella ina singula chomma d'in bau da matg, quieta sco la mort en l'aria sombra.

Ils uffants han giubilà dal plaschair e schizunt signur Sumsum, al qual il cor era gia puspè ruschnà en las chautschas vesend quest guaud starmentus, ha il plaschair da questa scuverta tschiffà talmain ch'el ha rasà ora las alas, ha cumenzà a ramurar tut cuntent e vuleva schizunt sgular ordavant als uffants, cumbain ch'els currivan tant sco quai ch'els pudevan...

Qua è capità insatge nunspetgà: davos in grond crap ch'era situà sper il badugn è siglì nauadora l'Um da la glina mussond ils dents e sbragind sc'in nar. Ils uffants èn immediat sa fermads ed han tschiffà in l'auter per il maun.

L'Um da la glina veseva ora terribel! El era grond sc'in gigant, aveva ina fatscha grischa scrudada, plain faudas e rubaglias, pir ch'in vegl stival. Sia bucca era sgarschaivel trida; bunamain sc'in gnif, cun lungs dents mellens; enturn ses chau penderlavan chavels sburritschids e tschufs e la barba tenscheva en lungas zotlas fin tar ses lung mantè da colur grischa; si dies pendeva in grond fasch da frastgas vi d'in sughet ed enta maun tegneva el in'immensa segir glischanta.

Uschia steva el davant ils dus pitschens curaschus portachamischas. Curaschus eran els propi, gliez ston ins dir; cumbain ch'els avevan tschiffà gronda tema n'èn els betg scappads sco quai che blers auters avessan segiramain fatg, mabain èn stads airi curaschusamain. Pederin ha schizunt fatg ina bella reverenza e malgrà ch'il cor al batteva immens, ha el dumandà cun tutta maniera l'um selvadi sch'el tegnia bain en salv si qua ina pitschna chomma d'in bau da matg. L'Um da la glina ha sgrizià cun ils dents mellens ed ha sbragì:


«Tge lais, vus pitschens verms,

dal guaud quai èn mes terms!

D'in bau da matg la chomma,

duai pender sin la roma?»


Pederin al ha sinaquai raquintà senza nagina tema tut quai ch'el saveva davart l'istorgia da la chomma ed Annina consentiva trasor dond dal chau, pertge che discurrer na saveva ella betg cun quest battacor.

L'Um da la glina però steva davant els cun in sfrignir selvadi sin bucca, ballantschond l'entir temp d'ina chomma sin l'autra, e sgnuflava cun ses gnif vers ils pitschens mails ch'els purtavan cun sai. Cura che Pederin al ha dumandà a la fin da ses raquint da surdar la chomma, ha el sgrignì:


«Da dar nà la chomma ti rogas fervent –

tge das bain persuenter ch'jau saja cuntent?»


Annina al ha spert tanschì vi ses davos mail. Rapps! ...al aveva el gia maglià e sgnuflava suenter il chanaster da Pederin nua ch'igl aveva er anc in. Curtaschaivlamain al ha Pederin tanschì vi... e davent era er quel! E durant ch'il monster tragutteva anc smagliazzant quest segund mail, ha el gia savurà las pizieutas che Son Niclà als aveva dà en viadi. Plain engurdientscha vuleva el avair quellas. Igl è segiramain stà per ils uffants ina greva decisiun, ma els al han er dà nà las bellas pizieutas. Igl era propi da far vegnir si beglia e buttatsch; pertge che l'um selvadi magliava ils pachets cun palpiri da colur, corda e tut – gist sco in bov che maglia fain.

Ed entant fixavan ses egls verds gia la marionetta che Pederin aveva sut bratsch. El la vuleva avair per tut pretsch e cura che Pederin l'ha dà nà targlinond... na, quai era propi incredibel... qua ha el mors tras e traguttì quella, circa tuttina sco che nus faschain quai cun ina fraja!

Pederin era anc tut airi da la tema pervi da questa fom naira che l'Um da la glina ha gia tanschì suenter la poppina dad Annina. Quai n'era uss propi betg pli bel! Annina na vuleva absolutamain betg dar nà sia poppina ed ha cumenzà a cridar sosas larmas.


«Dà nà, dà nà la poppina,

u la chomma jau salv per adina!»


ha sbragì l'um selvadi. Gea, per quest pretsch ha er stuì vegnir unfrida la chara pitschna poppina. Igl era sgarschaivel!

Annina ha serrà omadus egls ed ha bragì terriblamain cura ch'el ha mors giu a la poppa il chau che las stgaglias da porcellana tut schluppegiavan tranter ses sgarschaivels dents. Ed el n'è gnanc sa taglià en il gnif cun far quai! Quai aveva ella numnadamain sperà adascus. Alura era er questa poppina traguttida, il davos ch'els avevan anc possedì.

L'Um da la glina ha sfruschà ses venter e litgà la bucca dal plaschair. Ils uffants però han pensà: «Uss è el cuntent ed ans dat finalmain la pitschna chomma», pertge che tut al aveva gea gustà grondius, er il chau da porcellana da la poppina ed il corp da resgim da la marionetta. Ma na, la bestga curriva gia puspè enturn a sgnuflond, sco sch'el n'avess anc adina betg avunda!

Quai era propi in'impertinenza! Pederin è sa grittenta sin il piter pir da tala engurdientscha ed ha pretendì energicamain da surdar la chomma, pertge che la maila, las pizieutas, la marionetta e la poppina furmavan segiramain in bel pretsch. Ils uffants n'avevan nagut pli da regalar. Cun egls glischants ha l'um da la glina guardà sin els – da chau fin pe –, ha tratg plaunsieu in lunghezza cuntè or da ses mantè, ha gizzà quel avant lur egls cun tutta premura vi d'in grond crap, surriend e smagliazzond davant sai vi:


«La glin'a vus daventa fossa,

jau magl uss tuts cun pel ed ossa!

Cun il cuntè jau for il venter,

as lasch sur fieu brassar silsuenter!

Gia milli onns hai giginà,

oz vegn quai tut egualisà!»


Cun quests pleds vuleva el sa derscher sin ils uffants. Tge duevan els pomai far?

Annina è sa tegnida ferm vi da Pederin e quel ha tratg curaschusamain sia pitschna spada da lain. Nagin che pensava seriusamain ch'il pitschen mattet vegnia da batter cun quella il cannibal selvadi; ma en quel mument ch'el ha auzà la spada, è capità insatge nunspetgà:

Igl è vegnì stgirenta notg, in chametg ha tremblà sur els e cun in'immensa sfratgada è l'Um dal tun siglì or da la notg directamain sin il piz da la muntogna. El è sa derschì sin l'Um da la glina, ha dà a quel ch'el è vegnì mellen e blau ed al ha stuschà per terra ch'il tarladì cannibal è rudlà sc'in satg dal plaun vi. Alura è l'Um dal tun puspè svanì en la notg ed ins ha be anc udì in mument a rudlar da lunsch. Tut quai è ì uschè svelt ch'ils uffants n'han strusch gì temp da realisar tge ch'è capità.


«Mes pover chau! E mia stgaina!

Oje tge mal! Oje tge paina!»


ha sbragì l'Um da la glina ed è sa zullà sin il terren tranter las plantas. Ils uffants avessan prest cumenzà a rir vesend ils curius smanis ch'el fascheva. El aveva survegnì talas fridas ch'el sa sturscheva sc'in verm gigantic. Tuttina ha el empruvà da puspè star en pe ed ha buffà:


«Er l'Um dal tun sco protecziun,

per vus n'è betg la schliaziun!

Jau fatsch tuttina batgaria,

oz è in di dad allegria!»


Qua è el er gia puspè stà en pe, ha tschiffà il cuntè e vuleva sa derscher per la segunda giada sin ils uffants. Immediat ha Pederin puspè auzà sia spada, e sco sch'el avess be spetgà sin quest commando dal pitschen mattet, è cumparì il gross Um da l'aua cun vistas scufladas or da la profunditad. Anc avant che l'Um da la glina vegnia da ponderar, al è squittà or da la lada bucca-rauna da l'Um da l'aua in radi d'aua fraid sco il glatsch cun tala forza amez la fatscha ch'el è cupitgà davosgiu ed è sa rudlà la segunda giada per terra.

El vuleva sa chapescha sbragir; ma strusch ch'el avriva il gnif... zisch!.... al sgulava viaden in radi d'aua ch'el vegniva be da sburflar e sgargugliar. E l'Um da l'aua n'ha betg chalà da sprizzar enfin che l'Um da la glina giascheva cregn da l'aua fraida sc'in mort; alura ha el ditg in pèr giadas tut cuntent «blubberdiquac», ha dà buntadaivlamain dal chau en direcziun dals uffants ed è puspè sfundrà.

Questa giada eri propi stà uschè legher, cura che l'Um da la glina è vegnì sprizzà per terra ed era be pli bun da sburflar e sgargugliar cura ch'el vuleva sbragir che schizunt Annina ha stuì rir. Insumma eran omadus uffants uss gia bler pli curaschus che l'emprim, uss ch'els avevan vis co che las forzas da la natira als gidavan fidaivlamain sch'i vegniva fitg privlus.

Perquai èn els s'avischinads in bun tschancun al cannibal schlavazzà davent, per al contemplar in pau meglier. Qua giascheva el sco in pudel; ma tuttina betg anc mort dal tut, pertge che da temp en temp buffava el. Pederin ha pensà in mument ch'ins pudess uss bain ir per la pitschna chomma; ma qua ha il trid gigant gia puspè cumenzà a sa muventar. El è sa rudlà in pèr giadas enavant ed enavos ed ha sburflà:


«Ma ha el er squittà mez mort,

na mida quai betg vossa sort!

Laschai mai be en pe lavar,

che vus nanins poss braslentar!»


Qua steva el er gia puspè sin sias chommas e ballantschava vers els.


«Malgrà squittada e chametg –

hai jau bainprest vus en il stretg!»


ha el sbragì e smanà il cuntè grugnind orriblamain. Uss ha Pederin auzà per la terza giada ses pitschen cuntè da lain e per la terza giada è capità insatge ch'è arrivà per l'Um da la glina tut nunspetgadamain:

Schuschurond èsi sgulà giuadora or da las autezzas, cun grondas alas nairas sco la notg. Sur la muntogna da la glina ha furià in stemprà che las plantas grischas, che stevan avant mortas ed immoviblas, èn sa sturschidas tut a schluppegiant, sco pitschens fains sin ina prada. Tge era quai?

Igl era il Gigant dal stemprà che vegniva en agid als uffants. Cun ses pugnuns ha el stratg ora en il guaud la pli grossa planta or da la terra, l'ha bittà fracassant sur l'Um da la glina ed è stà svanì uschè andetg sco quai ch'el era arrivà.

Quai tut era puspè capità talmain svelt ch'ins aveva strusch gì temp da realisar ed ils uffants han pir vis endretg tge ch'era capità cur ch'els han udì ad urlar dal mal l'Um da la glina sco in chaun gigantic. El era serrà en giun plaun sut il bist da la planta, na pudeva betg sa muventar e sbragiva uschè terribel che l'entira muntogna tremblava.

Pederin aveva uss sa chapescha in curaschi senza fin. El saveva che las forzas da la natira vegnian natiers sin ses commando. Pia è el s'avischina senza tema, sia pitschna spada enta maun, a l'utschac ch'era tschiffà ed ha ditg: «Vesas, Um da la muntogna, quai deriva da quai che ti na vulevas betg dar ora la chomma ed ans vulevas tragutter, e quai cumbain che nus t'avevan gia dà uschè bler da magliar. Uss ès ti piglià e na pos pli far nagut e nus, nus giain a prender la chomma e pudain rir!»

Ed Annina al ha fatg in nas lung ed ha ditg: «Petta pajada!»

Ins po bain s'imaginar co che quai ha fatg vegnir vilà l'Um da la glina. Da la gritta ha el tschivlà sco ina serradira plain ruina, ha spidà suenter als uffants e fatg terriblas grimassas.


«Oooh! Fieu, aua ed er vent,

in ferm bumbardament!

Ma be spetgai, impertinents,

uss muss jau pir endretg ils dents!»


Uschia ha el sburflà stirond plain gritta vi da la planta sut la quala el era serrà en. El stueva avair ina forza incredibla, pertge che l'immens bist sur el ha propi cumenzà a sa muventar da ses zaccudim, uschia che Pederin ha spert fatg in sigl enavos. Igl era er nairas uras! Cric e crac! èn rut intgins roms, la planta è rudlada plaunsieu da la vart e l'Um da la glina era liber. Ses gnif tut stgimava da la gritta.


«Voss dis, quels èn quintads,

da mai vegnis vus uss smuttads!»


Uschia ha el sbragì, ha tschiffà sia gronda segir traglischanta, damai ch'il cuntè era vegnì rut dal Gigant dal stemprà, ed è sa derschì enavant...

Pederin ha puspè auzà sia spada, ma immediat al ha l'Um da la glina battì quella or da maun. Qua ha Annina tuttenina clamà fitg dad aut: «Stailas – stailas – vegni natiers!»

Ils uffants fissan segiramain stads pers, sche Annina n'avess betg clamà, pertge che Pederin aveva tschiffà ina tala tema ch'el na saveva betg tge far. Ma sin il clom serain dad Annina è uss succedì insatge propi miraculus:

Ina glischur alva è vegnida giu da tschiel e sper ils uffants stevan, en ina spertadad ch'ins na po betg s'imaginar, lur duas stailas auzond ils mauns si vers l'Um da la glina. Ina glisch tschorventanta ha traglischà da quests mauns vers ils egliuns da l'utschac gist en quel mument che quel vuleva tschiffar ils uffants.

El è sa spaventà sco sch'el avess survegnì cun in mogn giu per la chavazza, è stgarpitschà enavos, ha laschà crudar la segir ed è sa sfruschà cun omadus mauns ils egls.


«Horca – tge è quai? – sun jau tschorv?

M'ha piclà ils egls in corv?

Nu'èn ils uffants maltratgs?

Vegni qua vus buglialatgs!»


ha el sburflà, è palpagnà malsagidaivel per il guaud enturn, e perquai ch'el era tschorventà dal tuttafatg deva el l'entir temp cun ses chau gross cunter plantas e grippa. «Au!», sbragiva el mintga giada e ballantschava enavant.

«Qua ston els esser! – Là ston els star!», sgnuflava el e curriva – bums! – precis en la fallada direcziun puspè cunter in grip giz ch'il sang sprizzava sin tuttas varts. Ma malgrà tut steva el puspè si e curriva vinavant sco in malspiertà. La finala han els be pli udì el a clamar da lunsch:

«Jau as magl cun pel ed ossa, vermaniglia! Vus na ma mitschais betg – vus na ma mitschais betg!»

Ils uffants eran uschè surstads ch'els na vegnivan da dir nagut dal tut; els èn be sa fultschads fitg datiers da lur stailettas ed eran fitg cuntents. In mument èsi stà fitg quiet, alura èn las duas pitschnas stailas s'enclinadas mintgina sur ses uffant, als han dà in bufatg bitsch en ils chavels ed han ditg cun vuschinas serainas:


«Faschai spert, faschai spert, e senza perder temp!

Stai bain, il di arriva spert sco'l vent!»


E davent eran ellas sco ch'ellas eran vegnidas ed ils uffants èn restads enavos persuls.