Utilisader:MeLis Adragun/Cudeschs/Pederin sgola sin la glina/L'arrivada dals uffants en il chastè da la Diala da la notg

Ord Wikipedia

Tut ils giasts da la Diala da la notg eran uss arrivads, be l'Umet dal sablun mancava anc en il grond ravugl. El era uschiglio adina punctual e perquai è la Diala da la notg sa smirvegliada e vuleva gist far guardar ina stailina or da la gronda fanestra da nivels per lung la Via da latg sche la schlitta da l'Umet dal sablun na saja betg anc da vesair.

Ma gist en quel mument è puspè currì natiers l'Um da la Via da latg e rieva talmain ch'el na vegniva strusch si cun il flad; el steva qua tut guersch e passava l'entir temp d'in pe sin l'auter. La Diala da la notg vuleva savair tge che saja uss puspè capità e tut ils auters sa chapescha era. Ma l'Um da la Via da latg vegniva strusch da dir in pled dal rir. Ins chapiva be ina frasa:


«Uss è'l or da senn, venerabla regina,

l'Umet dal sablun ha il mal da la glina!»


Schend quai mussava el l'entir temp cun il maun vers l'isch e propi, qua è er gia entrà l'Umet dal sablun, però entamez ina cumpagnia ch'era fitg remartgabla: dus uffants en chamischa da notg ed in bau da matg!

In mument tut ch'è stà sco mit da la surpraisa. Ma lura hai dà in battibugl incredibel: il Gigant dal stemprà ha urlà dal rir, l'Um dal tun ha schumbrà sin ses venter ed avess bunamain in tun che fiss ì a travers, l'Um da l'aua ha quachegià sc'ina rauna sturna, il Fritz da la plievgia tgulava dal plaschair sco in orgelet dischaccordà, la Stria dal chametg sbragiva e tuffava, la Lisa dal vent tschivlava e sumsumava, il Max da glatsch beschlava sco in buc-chaura dal plaschair – ditg curt, igl era ina ruaida betg da crair. Ed entamez steva l'Umet dal sablun tut ruassaivel, aveva ils dus uffants mintgin vi d'in maun, il bau da matg davos vi dal piz da la mantella e guardava fitg scort. El pensava: tuttenina vegn quest fracass bain a chalar!

Ed uschia èsi er stà. La Diala da la notg è stada en pe ed ha stendì ora il maun; qua èn tuts stads quiets. Ed uss ha ella dumandà tge che quai haja da muntar: dus uffants en chamischa da notg ed in bau da matg, e quai qua en il chastè a la festa dals spierts da la natira?

Uss è l'Umet dal sablun vegnì enavant, ha fatg ina reverenza ed ha raquintà cler ed enclegentaivel tgi che quest bau da matg saja e tge ch'ils uffants vulevan qua.

Sa chapescha ch'il smirvegl era uss anc bler pli grond. Ma uss nagin che rieva pli, mabain tut che era fascinà dal curaschi dals uffants, surtut il Max da glatsch ch'è s'avischinà uschè fitg per contemplar Pederin ch'il sulegl al avess bunamain luà davent il mustaz. La Diala da la notg ha guardà sin il bau:

«Ti has pia propi chattà dus bravs uffanets ch'èn curaschus avunda e che charezzan ils animalets talmain ch'els vulan supportar privels uschè gronds per tai, bauet da matg?», ha ella dumandà. «A Vossa disposiziun, a Vossa disposiziun, dunna Diala da la notg!», ha balbegià signur Sumsum tremblond da l'agitaziun ed ha fatg almain sis enclins davos il dies da l'Umet dal sablun. «Sapperlot, tge fortuna che quest cumpogn ha!», ha ramplunà l'Um dal tun. «Colossal!», ha fracassà Max da glatsch e tut ils auters eran dal medem avis.

La Diala da la notg però è descendida da ses tron, ha prendì en sia bratscha ils uffants ed als ha bitschà sin il frunt. «N'avais vus insumma nagina tema, vus pitschnas creatiras?», ha ella dumandà. Annina n'ha ditg nagut; ella ha be tschiffà Pederin per il maun e fatg fitg gronds egls. Pederin però ha scurlattà energicamain il chau ed ha tratg sia spada da lain. «Tema n'han els betg!», ha manegià l'Umet dal sablun riend; quai aveva el gea constatà gia pliras giadas.

Ed ins al pudeva propi crair quai, pertge che Pederin steva dretgsi e cun la spada enta maun sco in pitschen schuldà davant la societad selvadia en sala. Quai ha sa chapescha plaschì fitg bain al Max da glatsch ed er la Staila da la damaun e la Staila da la saira, ils figls dal sulegl, han tschegnà in si per l'auter. Il giuven als plascheva propi.

«Bun!», ha ditg la Diala da la notg ed ha stritgà a Pederin sur il chau via. Uss duevan els dumagnar lur aventura cun l'Um da la glina cun agid da la grondas forzas da la natira, pertge ch'igl era propi in'aventura fitg privlusa.

Il Gigant dal stemprà, l'Um dal tun e l'Um da l'aua èn pia vegnids dumandads da la Diala sch'els veglian gidar ils uffants. Sa chapescha ch'els vulevan e l'Umet dal tun, al qual quai fascheva grond plaschair, è vegnì fitg datiers da Pederin ed Annina per controllar sch'i constettia propi ch'els n'hajan nagina tema.


«Sch'jau fatsch in grond schluppegiez,

ta sigl' la tema en culiez?»


ha el berglà. «Signur Um dal tun, jau n'hai nagina tema!», ha Pederin manegià plain curaschi ed ha prendì Annina stretgamain en sia bratscha.

Bums!... hai tuttenina dà ina sgarschaivla ramplunada ch'il palantschieu da la halla ha stremblì e che las colonnas da la cupla han cumenzà a resunar. Ma Pederin è stà plain curaschi davant il gigant dal tun selvadi cun ses chavels cotschens ed ha ditg: «Quai n'è anc stà nagut, signur Um dal tun! Fa be anc ina giada!»

Er Annina n'aveva betg fatg mucs. Ella ha be tegnì a l'Um dal tun in mail bel cotschen sut il nasun per al pacifitgar. Ch'il gigant dal tun è sa legrà da quai è cler. Riend ha el traguttì il mail, ha manegià che Pederin vegnia a daventar general d'artigliaria ed ha engirà da gidar cunter l'Um da la glina. Il medem ha fatg il Gigant dal stemprà, suenter avair fatg andetgamain in terribel turnigl e zuglià tut en cumplaina stgiradetgna, e quai senza pudair derscher ils uffants u er be tementar els.

Er l'Um da l'aua ha empermess ses agid, perquai ch'el saveva da las nixas da l'aua ch'ils uffants na temian betg l'aua e ch'els dovrian minuziusamain spungia, bognera, savun e barschun da dents. E cura che Pederin al ha schizunt detg ch'el sappia gia nudar sco ina pitschna rauna, è il gross Um da l'aua stà dal tuttafatg cuntent ed è puspè ruschnà quachegiond en sia bagnola.

Uschia avevan els er dumagnà questa prova cun bravura; be il bau da matg era gia dà enturn tar l'emprima tunada ed era restà tut il temp sin il dies. Ma quai era tuttina; quai n'aveva da muntar nagut areguard la reussida dal viadi, pertge ch'i dependeva be dal curaschi dals uffants. Quels han uss gida amiaivlamain il Sumsum tremblant a levar puspè en pe. Da questa servetschaivladad han la Diala da la notg e surtut il sulegl gì grond plaschair.

Ma uss dueva il viadi cuntinuar svelt, pertge che fin tar la muntogna da la glina eri anc fitg lunsch e cun l'alva dal di stuevan Pederin ed Annina puspè esser sin Terra en lur letgins, uschiglio n'avessan els mai pli chattà enavos. Qua gidava be in cussegl: els stuevan chavaltgar sin l'Urs grond fin tar la glina; quel pudeva numnadamain currer terribel svelt. Pia ha la Diala da la notg cumandà a l'Um da la Via da latg da manar natiers il pli svelt pussaivel l'Urs grond.

L'Um da la Via da latg ha tschiffà tema ed ha manegià che quai na giaja betg oz, perquai che l'urs saja fitg nausch, haja egls verds ed haja schizunt bunamain mors el, l'Um da la Via da latg, durant pavlar. El duaja be prender l'urs or dad uigl, ha cumandà la Diala da la notg, ins al vegnia bain a pudair calmar. Pia è l'Um da la Via da latg ì tar la stalla dad urs per srentar la bestia e la manar natiers; l'urs stueva obedir.

A l'Umet dal sablun però ha la Diala da la notg dà l'incumbensa da servir vinavant als uffants sco guid. El duaja l'emprim manar l'urs vers la prada da Nadal sin la glina. Alura cuntinueschia il viadi sur las collinas, valladas e pradas da la glina, sperasvi il gnieu da Pasca fin al chanun gigant d'argient che giaschia al pe da la pli auta muntogna da la glina. Là stoppian ils uffants vegnir chatschads en quest chanun e sajettads sin la muntogna, pertge che autramain n'arrivian els betg siadora. Sisum la muntogna stoppian els però dumagnar l'aventura cun l'Um da la glina. Fin là duaja l'Umet dal sablun esser gidaivel ad els; e gugent ha lez consentì, pertge ch'el aveva propi terribel gugent ils dus chamischochels ch'eran uschè bravs e curaschus.

Uss è arrivà natiers tras ils nivels l'Urs grond, manà vi da la corda da l'Um da la Via da latg. Quest urs era propi in monster gigantissem. Alv sco la naiv era ses pail e spess e plain zoclas. El era pli grond ch'il pli grond elefant e sch'el gnugnava, tunavi bunamain sco il ramplunar da l'Um dal tun. Uschia steva el amez la sala, ramurava e guardava pitgiv cun ses gronds egls verds traglischants. L'Um da la Via da latg guardava fitg preoccupà pervi da quest'entira istorgia. El saveva exactamain quant ferm che l'urs era e tge dents ravgiads ch'el haja. El stueva l'emprim vegnir calmà, pertge che uschia na pudevan ins segir betg raiver sin el.

Qua ha l'Umet dal sablun puspè gì in fitg bun patratg: Ils uffants duain dar ad el maila da magliar! L'urs era numnadamain in grond mangiabain; quai saveva l'Umet dal sablun da las stailas ch'al devan mintgatant da litgar in pau mel da la Via da latg, cura ch'ellas al vulevan sfuignar en il pail. Pederin è lura er ì immediat cun in mail en maun vers l'urs. Tuts che guardavan. Igl era propi in mument fitg spanegià cura che l'immens monster ha avert si davant il pitschen Pederin ina buccuna ed al ha fitgà cun egls furius.

Hop! cun buna noda al è sgulà il mail da la fora cotschna viaden. E hop! è sa serrà il gnif ed uss eri legher da guardar co ch'ils egls vegnivan baud verds e baud cotschens, sco sche l'urs na savess betg sch'el duaja anc esser nausch u gia amiaivel. «Vesais, mez è el gia calmà e brav!», ha clamà l'Umet dal sablun tut cuntent. «Uss anc svelt in segund mail, alura è el dumesti sco in giattel!»

Annina è stada sin ils pizs dals pes cun in mail enta maun. Ella era propi anc fitg pitschna, pertge ch'ella na tanscheva anc ditg ditg betg fin si tar il grugnun ch'è s'avert sur ella, cura che l'urs ha savurà il mail. Pia ha l'Umet dal sablun auzà ad aut la pitschna curaschusa Annina per ch'ella tutgia propi er la noda e – gnam! ha l'urs traguttì il mail. En quel mument ha el survegnì egls cotschens amiaivels ed ha cumenzà a sa litgar il gnif, cuntent sco in chaunin. Tge bel guardar che quai era!

«El sa er far l'artist», ha ditg l'Um da la Via da latg. Sa chapescha ch'el ha uss stuì dar a Pederin la toppa e far l'umet davant Annina. Oooh, co che quai veseva ora!

Enfin si sut la cupla da la sala tanscheva l'urs cura ch'el è sa drizzà si tut brav davant Annina che steva davant el sco in plugl pitschnin en sia chamischa. Il Max da glatsch era tut intgantà dal curaschi da questa pitschna mattetta. El è vegni vi e l'ha bitschà il maun, sco ad ina gronda dama. Quai ha sa chapescha puspè fatg vegnir in pau confusa Annina.

Ma uss avevi num da betg perder pli temp. L'Um da la Via da latg vegniva gia cun ina stgala per raiver si, entant ch'ils uffants schevan adia a la Diala da la notg e ses giasts. Ina massa bitschins han els survegnì da tuttas varts. Pederin ha pensà: quel da la Maria da ruschè ha gustà il meglier – propi magnific! e quel da la Stria dal chametg il mender: in pau sco ars!

Ad Annina ha il bitschin da la Staila da la damaun plaschì il meglier e quel dal Fritz da la plievgia insumma betg bain – memia glischnus! Adascus ha ella sfruscha giu la bucca, ma propi be en il zuppà, pertge ch'en sasez eri propi fitg char che tut questas creatiras selvadias eran uschè amicablas envers els. Ins na las dastgava permalar en nagin cas.

En il fratemp aveva l'Um da la Via da latg pusà la stgala cunter l'Urs grond ed uss èn ils quatter raivids sin il dies da l'immens animal. L'Umet dal sablun seseva davant ed al guidava per las ureglias, alura vegniva Pederin, lura Annina e davos dal tut il bau da matg ch'aveva puspè ina temuna e ch'è ruschnà uschè datiers dad Annina sco mo pussaivel. Cura che tut seseva segir e bain en il pail lom, han la Diala da la notg e tut ses giast anc dà ina davosa giada chaudamain adia; ed uss èsi ì liber!

«Hop lumpaz!», ha clamà l'Umet dal sablun. L'ursun ha buffà ina giada ed anc ina giada, sco ina locomotiva, ed è currì or da la sala e sur las muntognas da nivels che purtavan il chastè, viadora en il lontan ch'ils chavaltgaders na vegnivan strusch si cun il flad.