Utilisader:MeLis Adragun/Cudeschs/Pederin sgola sin la glina/La prada da Nadal

Ord Wikipedia

Qua n'eran anc mai stads uffants; igl era ina fortuna indescrivibla per ils dus viagiaturs che la Diala da la notg als lubiva da vesair quai. Il bau da matg ha dal reminent er dastgà ir cun, pertge ch'i fiss gea stà tgunsch pussaivel che l'Urs grond al avess splattitschà u schizunt maglià si sche quel fiss stà in mument persul cun el. Murquiet è signur Sumsum pia traplignà suenter als trais, marschond quels uss vinavant sin ina via da crappels dad aur tras pignols verds.

En l'aria era ina savur magnifica da pettas. Tut las pettas dal mund parevan dad esser qua – surtut da pizieuta savuravi. In vent miaivel che schuschurava en la roma dals pignols als purtava natiers questa savur. Schizunt a l'Umet dal sablun ha quai fatg gust sin pettas; el ha nettegià manidlamain la bucca e fatg sco sch'el stuess starnidar per ch'ins na percorschia nagut. La via sin la quala els gievan tras il guaudet da pigns era cuverta cun crappels da biscuits da tschigulatta dorads. Quai savurava sa chapescha bain. Annina ha svelt ziplà in biscuit e Pederin era. Propi, quai eran dretgs biscuits da tschigulatta! – e tgenins! – hmmm!

Uss eran els arrivads or dal guaud. In mument èn els stads airi, tut marvs da la surpraisa da quai ch'els vesevan davant sai. Nagin siemi avess pudì striunar insacura insatge uschè bel!

Davant els giascheva ina cuntrada fitg fitg vasta cun ierts e champs, guauds e pradas, collinas e vals, dutgs e lais e tut surtratg d'in tschiel dorà. Igl era ina cuntrada da giugarets che guardava ora sco ina vaira cuntrada; e tuttina auter, tut auter – bler pli mirveglius. Qua na creschivan però betg sco en ina dretga cuntrada tartuffels e fava, pastg e traifegl, na qua creschivan giugarets! Tut quai ch'ins po be s'imaginar creschiva qua; dals schuldads fin a las poppinas e las marionettas, da las cullinas da vaider fin als balluns. Sin champs e pradas da tuttas colurs, en bels ierts verds, vi da chaglias e plantas, dapertut pruivi, flurivi e madiravi.

I deva in champ da cudeschs da maletgs, sin il qual tut ils cudeschs da maletgs creschivan sco legums. Quai veseva ora fitg giagl ed allegher; intgins n'eran anc betg rasads ora e giaschevan sco brumbels en lur capslas, pitschnas rollas da tuttas colurs; auters eran gia averts, sgulatschavan en il vent e vulvevan ils fegls.

Dasperas avevi eras cun trumbettas e schumbers. Sco zitgas e cucumeras vegnivan els or da la terra. Betg lunsch davent sa chattavan gronds champs, en ils quals ins aveva semnà schuldads; intgins da quels vargavan gia lunsch or da la terra, auters eran anc chatschads en quella fin al culiez, e puspè auters cuchegiavan pir viadora cun il piz da la chapellina sco pitschnas spargias.

Alura avevi in champ sin il qual creschivan ursets. Enturn enturn era tratga ina saiv, pertge ch'intgins dals animalets charins eran gia madirs e libers da lur ragischs e currivan enturn faschond legras cupitgarolas.

Da l'autra vart eran ierts cun grondas e pitschnas chaglias, vi da las qualas creschivan zutgerins da tuttas colurs e grondezzas. Pitschens lajets da limunada cotschna e melna traglischavan tranter pradas da channa, sin las qualas creschivan or dals monis scruschignants spias da channa d'argient – ils balluns da zeppelin. Charinas maschinas da sgular schuschurantas sgulavan là enturn sco libellas.

Spezialmain bels eran er ils gronds pigns, vi dals quals creschivan mails e nuschs dorads sco er las plantas da pizieutas. Quellas stevan per ordinari en gruppas sin pitschnas plazzas radundas cun crappels da mandels zutgerads.

Dapertut en las plantas e chaglias udiv'ins ina dultscha musica tschivlottanta. Quella derivava dals utschellets-giugarets che sgulatschavan tranter roma da pazieuta e brumbels da zutgerins. Quels avevan là lur gnieus, en ils quals els mettevan in biscuit da menta suenter l'auter. Blers cuavan er, per ch'i schluitian anc dapli utschels da Nadal. Quels èn gea fitg dumandads tar ils uffants sin terra; surtut sch'els èn emplenids cun biscuits – tut che sa quai.

Il pli bel ch'ins pudeva insumma vesair qua, era però il curtin da poppas. Igl era quai in entir guaud da chaglias e plantettas giaglias sin in pastget da vali circumdà d'ina saiv dad aur. Vi da las chaglias e plantettas sesevan millis e millis poppas e poppinas. Sco pitschnas flurs creschivan ellas vi da la roma; l'emprim be brumbels da vali u saida, alura flurettas cun pitschnas fatschas entamez e finalmain poppinas u poppas cun chavels, chalzers e maschas en tuttas grondezzas e colurs. Vi da fins monis d'argient pendevan ellas dals roms e pudevan vegnir clegidas. Er in pitschen lai avevi en il curtin da las poppas, cuvert dal tuttafatg cun bellezza rosas d'aua. Cura che quellas flurivan ed avrivan lur fegls da saida alvs u mellens, sche devi in bufatg schlop ed en la flur averta sa chattava ina poppina da far bogn. Quai era propi legher!

Gea, e lura devi anc in pitschen guaud misterius, zuppà in pau da la vart en ina profunda val, davos ina tratga da pors da marzipan. Tut niv eri qua, senza nagina feglia; be plantettas cun tortas. Tut il temp tgulava in vent che las tortas sa sturschevan. Nagin utschellet che tschivlava, nagina maschina da sgular che schuschurava; i n'era betg fitg amiaivel en quest guaud. Ins n'al stueva atgnamain gnanc remartgar, uschè zuppà era el situà. Ma el era tuttina qua sin la prada da Nadal – il guaud da tortas.

Ins po s'imaginar co ch'ils uffants èn sa sentids, cura ch'els han vis tut questas chaussas miraculusas, durant ch'els gievan vi dal maun da l'Umet dal sablun sur trutgs da mandels zutgerads e da tschigulatta, sur punts da zutger e vias da marzipan fin tar ina pitschna muntogna illuminada bufatgamain che furmava il center da l'entira scenaria. Qua vegnivan ensemen ils trutgs e las vias sin ina plazza circumdada cun pignols.

Sin questa plazza però – e quai era il pli bel da tut! – steva la tgina dorada dal bambin. Sper la tgina, sin ina bella sutga da tats da colur blau-tschiel, seseva Son Niclà en ses tschop ornà cun pail, cun ina chapitscha da launa grossa d'in grisch argientà e la barba alva sco la naiv. En bucca aveva el ina lunga, bella pipa cun barloccas da tuttas colurs, da la quala el buffava da temp en temp gronds nivels en l'aria. Latiers ballantschava el levet la tgina dad aur e sur quella pendulava en tutta quietezza ina gloriola glischanta. Igl era fitg festiv, igl era fitg bel!

Uss ha Son Niclà vis a s'avischinar ils pitschens visitaders. El era gia infurmà, ha ris amiaivlamain, è stà en pe ed è vegnì encunter ad els schend:


«Igl è pelvair in grond plaschair!

da vus uffants tar mai avair.

Er als cumpogns salid cordial,

qua sin la prada da Nadal!»


Ed alura ha el dà il maun als uffants. Pederin era in zic schenà ed Annina anc bler pir; igl era pelvaira in mument fitg festiv. Ma il bun Son Niclà als ha stritgà il chau e las vistas ed ha ditg:


«Char Pederin e chara Annina,

da vus dus sai jau anc adina:

Fitg bravs cun mamma eras stads,

cur che tar vus essan passads.»


Ils uffants sa regurdavan sa chapescha anc fitg bain co che Son Niclà era vegnì a ses temp cun nuschs e mails e cun il pignol da Nadal. Probablamain aveva el er purtà tut las bleras bellas chaussas ch'als avevan spetgà silsuenter sin la maisa da Nadal. Quai han els pensà uss suenter avair vis che tut ils giugarets creschivan qua. Son Niclà aveva numnadamain discurrì lezza giada en lung ed en lartg cun mamma, suenter ch'els avevan ditg si bain lur verset; sinaquai aveva el prendì or dal grond satg ch'el purtava si dies da tuttas sorts chaussas e la mamma aveva spert purtà tut quai en stiva. Alura aveva Son Niclà dà dal chau, gist uschè amiaivel sco uss, ed era s'absentà. Sa chapescha ch'els al enconuschevan!

Ed uschia ha Pederin tschiffà curaschi, ha raquintà tut quai ch'el saveva anc da l'ultim Nadal ed Annina ha dà pruamain dal chau. Gea, precis uschia eri stà! Son Niclà ha confermà tut a moda uschè amiaivla ch'ils uffants han pers tutta tema ed èn ids plain confidenza vers el.

Entant curriva in Umet fitg legher cun ina pitschna chanta enturn ils pignols ed als bagnava tut il temp. Latiers chantava el cun sia fina vuschetta:


«Pignol da Nadal, pignol da Nadal,

co è tia feglia fidaivla!

Verdegia betg mo da stad en la val,

mabain er d'enviern cur ch'i naiva!»


Tuttenina ha Pederin stuì rir tut dad aut. Son Niclà però ha declerà che quai saja l'Umet da pizieutas, ses gidanter, ch'haja da far terribel bler cun dar aua ed avair quità da tut las bellas chaussas. Quai las fetschia vegnir uschè lomas e brinas sin Nadal. L'Umet sigliva enturn sc'in plugl tranter ils pignols e bagnava – cun aua da zutger!

Ma las pli grondas mirveglias avevan ils uffants uss sin il bambin. Sin ils pizs dals pes èn els s'avischinads, pertge che Son Niclà scheva:


«El dorma per sa rinforzar,

per tut il bun ch'el vegn a far.

Entant hai jau dad el quità,

al nin bufatg envi, ennà.

Ed è noss'ura arrivada,

l'entira terra ennavada,

al svegl jau e nus dain adia

ensemen ans mettain sin via.

Tras notg e naiv, sur prads e munts,

tar ils uffants che èn stads buns.»


Gea, qua giascheva el profund en ils plimatschs alvs sco la naiv, cun tschurrichels blonds sco aur e glischants e durmiva. Ils uffants han faudà bufatgamain ils mauns ed èn stads tut da sez en schanuglias davant la nana, uschè bel e sontg era tut. Sa mettend els però per terra, èn er Son Niclà e l'Umet da pizieutas stads cun els en schanuglias.

En il medem mument hai scalinà misteriusamain tras l'aria, sco sche milli pitschens anghelets da Nadal chantassan la chanzun da Nadal. Cura che Annina e Pederin han udì quai, han els chantà cun plain curaschi e lur vuschs tunavan uschè bain ensemen cun las vuschs dals anghels ch'els eran tut beads.

E durant ch'il chant resunava, crudava da tschiel ina naiv dad aur che odurava pli bain che tut las flurs dal mund. Sin las plantas e sin ils pignols enturn enturn ardevan pitschnas glischs e grondas stailas glischavan dal spitg da mintga pign en curtin. Tut era d'ina bellezza celestiala che na sa lascha gnanc descriver.

Ma gia eri puspè temp da cuntinuar il viadi. L'Umet dal sablun ha clamà da vegnir, e da lunsch udiv'ins er a ramurar e zappitschar l'urs ch'era malpazient sco in chavalut che na vul betg pli spetgar. Pia han ils uffants dà a Son Niclà il maun ed al han engrazià per tut.

Quel ha ris cordialmain ed ha svelt anc mess a mintgin in pachet cun pizieutas frestgas en il chanaster. Alura ha el fatg in segn a l'Umet dal sablun, è sa mess en sia sutga da tats, ha suflà gronds nivels grischs or da la pipa ed ha ninà il sontg uffant. Davosvart però sigliva l'Umet da pizieutas vi e nà tranter ils pigns, als bagnava e chantava sia chanzun. Ed uschia era tut puspè sco avant.

Ils trais aventuriers percunter èn returnads cun l'Umet dal sablun tar il portal d'entrada, currind sur la punt da zutger e sur las vias da tschigulatta, svelt, svelt!

Surtut il signur Sumsum fascheva ina stria prescha, pertge ch'ad el avevi plaschì il pli pauc. Nagut dal tut avevi gì per el! Nagut auter che zutger, marzipan, mandels, ivettas, limunada, tschigulatta! Gnanc in fegliet avevi, be pigns, chaglias da zutgerins e plantas da pizieutas – brrrrrr!! Na, ina tala cuntrada n'al plascheva propi betg!

El aveva però chattà in cumpogn, in bau da matg giugaret. Ma cura ch'el al era sa preschentà sco ch'i tutga, aveva quest schani be sgarà e clapragnà cun sias chommas ed alas; gnanc sumsumar en urden saveva el. Sa chapescha, el era da sturs ed enstagl d'in cor da bau battend e galant aveva el be in pèr rodas da sturs ed ina plima d'ura en il pèz. Ma sis chommas aveva quest schani da sturs! Quai al fascheva propi vegnir vilà! El, in dretg bau da matg, vegniva superà da quest clapragnot per ina chomma!

Qua al ha puspè tschiffà ina profunda brama per sia chomma ed el è chaminà cun pass energic sper ils uffants, quasi sco in pumpier cura ch'i brischa. Finalmain gievi uss vers la chomma, sin la muntogna da la glina, per ademplir il grond giavisch dals signurs Sumsum!

Davant els èn er gia s'avertas las portas, l'urs spetgava buffond da pudair partir ed ha scurlattà dal plaschair il chau gross, vesend a vegnir ses pitschens chavaltgaders. Spert èn els sesids sin ses dies en il pail lom. Davant els s'extendeva la vasta cuntrada da la glina, davos els èn sa serradas bufatgamain las portas da la prada da Nadal e... si e davent èn els ids, sur il palantschieu da la glina ch'era alv sco vatta e glischava tut singular, vers la gronda muntogna che giascheva davant els cun sias furmas curiusas sc'in grond tgeiel da groma sbattida.