Utilisader:MeLis Adragun/Cudeschs/Pederin sgola sin la glina/La prada da stailas

Ord Wikipedia

Sin la prada da stailas viva l'Umet dal sablun. El è in'impurtanta persunalitad en l'univers ed ha blers uffizis. El sto mussar a las stailas da chantar e far attenziun che quellas nettegian endretg lur radis durant il di, cura ch'ellas na cumparan betg anc al tschiel.

Las stailas èn tuttas pitschnas mattatschas cun chavels d'argient. Mintga uffant sin Terra ha sia staila. E sche l'uffant n'ha betg fatg pulit, sch'el ha ziplà petta u ha schizunt raquintà pulaccas, sche survegn la bella curuna da radis da sia mattatscha da stailas flatgs trids u ch'ella vegn or da furma u survegn crennas. Alura la sto la pitschna staila pulir cun ses sdratsch da nettegiar dad aur e sa sfadiar en la scola da las stailas sin la prada, per che la curuna vegnia puspè schubra e clera sin la notg. Quai è savens fitg difficil e las pitschnas stailas suspiran da la lavur. Mintgatant ston ellas schizunt bragir, pertge che l'Umet dal sablun è fitg sever e na lascha ir tras gnanc il pli pitschen flatg.

Il pli savens èn ellas però da buna luna e savens schizunt plain vita; en spezial d'enviern, cura ch'i va vers Nadal. Alura sto l'Umet dal sablun sa dar tutta bregia da tegnair urden: uschè bler rian ellas. Magari rian ellas da las nursas da la glina che vivan durant il di en la pitschna stalla sin la collina e fan cupitgarolas; magari rian ellas da las chauras dal tschiel che beschlan uschè curius; mintgatant riani er senza motiv ed uschè dad aut ch'ins las po bunamain udir giu sin Terra. E gliez na va natiralmain betg. Alura dat l'Umet dal sablun sin la pauca, ellas tschiffan tema ed èn quietas sco ils peschs en il lai; ma betg propi ditg.

Uschia è quai da di sin la prada da las stailas. Ma cura che la saira arriva ed il sulegl va da rendì, sa tschenta l'Umet dal sablun davant ses pult e tut las stailas mettan lur curunas sin chau e guardan attentamain sin el. El volva solennamain ina pagina en il cudesch dad aur sin ses pult e scriva lien tge ch'ils uffants da la Terra han fatg dal bun il di vargà. El sa tut, pertge che las stailas s'accorschan mintga schabetg vi da lur curunas da radis.

Cura ch'el ha finì questa lavur, metta el ses grond sigil d'argient sut la scrittira, strocla tut serius ses egls radunds e tira vi da la corda dal scalin. En quel mument cumenzi a scalinar sur l'entir tschiel da nundumbraivels scalins. Udind questa musica, filan tut las mattatschas da stailas davent da la prada si vers il tschiel. Là stattan ellas lura durant la notg sco pitschens flatgs da glisch, mintgina en ses lieu.

L'Umet dal sablun va però tar ses telescop per guardar, sche tuttas èn al dretg lieu. Pertge che magari va ina a perder in pau en quest grond tschiel tut nair, surtut a las pli pitschnas capita quai. Mintgatant vegnan ellas er tut zuppadamain pli datiers, perquai ch'ellas han anc da raquintar insatge ina a l'autra. Ellas scutinan e sfrignan numnadamain gist uschè gugent sco las mattatschas sin Terra. Quai n'è sa chapescha betg lubì e l'Umet dal sablun fa bain adatg che quai na daventia betg disa.

Gea, l'Umet dal sablun ha propi ina massa da far, surtut la saira! Apaina che las stailas èn al firmament, sto el laschar las nursas da la glina or da stalla, per ch'ellas vegnian la notg sin la prada dal tschiel. E quai è medemamain ina detga lavurada! Las nursas èn numnadamain plain vita e mez ord chadaina. Cun lur launa d'argient rodlan ellas sco cullas ina tranter l'auter ed enfin ch'ellas pasculeschan ruassaivlamain sin la prada aut sin il tschiel e sa laschan gustar la bella erva da stailas crudantas, è mintgamai passà ina pezza.

Ma er lura sto l'Umet dal sablun far attenziun ch'ellas na maglian betg forsa adascus il giabus da comets u las bagiaunas dal tschiel. Pertge che tut quai dovra la Diala da la notg cura ch'ella prepara la gronda tschaina da mesanotg, a la quala vegnan envidadas las forzas da la natira pussantas.

Suenter avair manà las nursas da la glina sin la prada, resta anc da far ina chaussa spezialmain impurtanta. Sin la prada da las stailas sa chatta sper la gronda pauca in satget tut radund e da quel derscha l'Umet dal sablun in fin sablun d'argient en in lung bischen da suflar. Alura va el solennamain orasum la prada, tenor las quatter direcziuns, sa posa lunsch sur la saiv ora e sufla la pulvra glischanta viadora en il tschiel. Quella sa reparta guliv e croda tras l'aria per Terra ensemen cun la glisch da la glina.

Dapertut nua che egls d'uffants guardan or dal letget en l'aria, sgola quest sablun d'argient or dal bischen da suflar e sa tschenta bufatgamain sin ils viertgels dals egls. Quels vegnan sinaquai stanchels e grevs; ins als sto fermar e sa durmenta. En quella moda trametta l'Umet dal sablun als uffants la sien ed er ils bels siemis.

L'Umet dal sablun aveva gist finì tut questas lavurs che Pederin, Annina ed il bau da matg èn sgulads natiers tras la notg. Els vesevan cler e bain co che l'Umet gieva enturn sin la prada cun pass steri e vestgì en sia mantella surcusida cun stailas. Sin chau aveva el ina chapitscha cun barlocca e vi dals pes immensas pantoflas che guardavan ora in pau curius. L'Umet gieva d'ina vart da la prada a l'autra e fascheva attenziun che nagut na vegnia in tranter l'auter al firmament.

E propi! Tuttenina ha el scuvert ils trais aventuriers! El è stà stut, ha tschegnà, puspè guardà, sburflà e tschegnà danovamain. Alura è el chaminà svelt tar ses telescop, ha drizzà quel sin ils uffants, ha guardà tras, ha sfruschà ils egls, nettegià il vaider dal telescop, puspè guardà... ed uss aveva el realisà tge che steva per sa tschentar.

El ha scuflà las vistas e pitgà a sasez sin il venter da la surpraisa. Ses egls èn vegnids gronds sco tagliers e sia bucca è s'averta sco ina porta-clavà. Ma quai che capitava gist, era propi insatge maiudì al tschiel! L'Umet dal sablun era gia blers millis onns vegl, ma insatge uschia n'era anc mai capità sin la prada da las stailas dapi ch'el procurava qua per urden! Dus uffants en chamischas da notg ed in bau da matg che sunava la gìa sgulavan natiers tras il grond tschiel sco sche quai fiss ina spassegiada da dumengias. Quai n'era bain betg normal! Qua stueva el passar si fitg energic!

El è pia currì il pli spert pussaivel tar sia gronda pauca, ha dà sin quella e fatg ina fatscha fitg fitg seriusa. En quest mument èn ils uffants ed il bau da matg sa tschentads precautamain sin la prada da las stailas.


«Bum – bum – bum! Qua è la glina!

Tgi che na viva betg qua, sto davent per adina!»


ha sbragì l'Umet dal sablun smanond la batgetta da pauca tras l'aria.

Quai n'è betg gist stà in bainvegni fitg amiaivel sin l'emprima staziun da lur viadi!

Ma il bau da matg ha pensà: «Cun esser curtaschaivel arriv'ins il pli lunsch»; e perquai ha el fatg ina fitg bella reverenza e ditg: «Veglias perstgisar, signur Umet dal sablun...» «Tge? – tge? – perstgisar?», ha sdiavla l'Umet tut cotschen da la ravgia. «Tge vul el qua? In bau da matg tutga sin il gross chastagner en curtin, ma betg sin la prada da stailas sper la glina! Jau vegn gist a sajettar sin el cun in pèr rachetas fin ch'il venter al schloppa, mirveglius ch'el è!»

Sajettar cun rachetas? Il bau da matg ha sa chapescha tschiffà tema e ponderava gia da giugar il mort. Pederin n'aveva bain nagina tema, pertge ch'el aveva gea sia spada da lain; ma el era in pau confus e na saveva betg tge far, sche l'Umet avess propi cumenzà a sajettar cun rachetas.

Annina però... gea, quai n'avess ins propi betg pensà da la pitschna Annina! Ella è tuttenina vegnida enavant curaschusamain, ha prendì or da ses chanaster in bel mail cotschen ed ha tegnì quel sut il nas a piz da l'Umet dal sablun che guardava furius.

«Guarda qua», ha quel ditg tut surstà; «tge curaschusa dunnetta è quai?» Schend quai ha el gia cumenzà a fufragnar plain mirveglias vi dal bel mail. Tals na devi numnadamain betg sin tschiel. Sin la prada da Nadal ch'era situada sin la glina creschivan bain mails e nuschs dad aur; ma da quels na survegniva l'Umet betg, quels eran per ils uffants sin Terra. Uss laschava el bunamain dar giu la liva. «Tanscha nà!», ha el ditg. Annina ha fatg in enclin e ditg: «Cun plaschair!»

Gnam! ...ha l'um mors en il mail. E d'in mument a l'auter ha el tuttenina survegnì la meglra luna. El rieva d'ina ureglia a l'autra e sfruschava ses venter durant mangiar, uschè bain al gustavi.

Cura ch'il mail è stà a fin, ha l'Umet dal sablun faudà ils mauns si dies e guardà sin ils uffants. El vuleva guardar nausch, ma il mail al aveva gustà uschè bain ch'el n'era betg pli bun da far ina fatscha vilada. «Vus rambottels en chamischa, tge faschais vus qua? Vus stuessas durmir!», ha el ris.

Uss ha Pederin fatg in pass enavant e declerà il motiv per il viadi. Gea, da quest'istorgia aveva l'Umet dal sablun gia udì. Quella era vegnida raquintada a chaschun d'ina caferlada tar la Diala da la notg, avant circa milli onns. E lezza giada tut ils giasts ch'eran stads commuventads dal destin dals Sumsums. «Hm, hm», ha manegià l'Umet ed ha fatg ir ils egls, uschè fitg studegiava el suenter.

Ma qua ha el puspè savurà ils mails che Pederin aveva en ses chanaster. «Ma dà anc in mail!», ha el tuttenina clamà amez il pensar ed ha tanschì vi il maun. Gugent ha Pederin anc dà in segund. Suenter che l'Umet dal sablun aveva er mangià quel, era tut sia gritta svanida e plain bainvulientscha ha el dà dal chau. Gea, gea, l'istorgia dals Sumsums era enconuschenta per tut il tschiel enturn.

Ma aveva il bau da matg propi chattà dus bravs uffants per reconquistar la chomma? Quai fiss bain stà la detga fortuna per ils Sumsums!

I stueva pia vegnir eruì, schebain ils uffants sajan pulits; uschiglio na funcziunava l'istorgia betg. Cun pass solens è l'Umet dal sablun ì tar ses portavusch ed ha clamà vers il tschiel: «Las stailas d'Annina e Pederin duaian vegnir svelt giu qua!»

E tge è capità?

Aut si en il tschiel èn dus pitschens puncts da staila sa distatgads dal firmament ed èn ballantschads traglischant nauagiu sin la prada. En il medem mument stevan là duas bellezza mattettas cun tschurrichels blonds ed egls rients. Ellas eran vestgidas en chamischas d'argient e purtavan chalzers d'argient. E sin lur chaus traglischavan curunas da radis d'in cler sbrinzlant. «Pederin, mes Pederin!», ha clamà ina da las stailas. «Mia pitschna Annina!», ha clamà l'autra. Ed alura hai dà in bainvegni fitg cordial. Ils uffants èn currids tar lur stailas, èn s'embratschads ed han bitschà in l'auter. Al gross bau da matg èn schizunt vegnidas las larmas en ils egls, uschè charin era quai da guardar.

Ma memia emoziunal na dastgavi betg vegnir, pertge che la chaussa era seriusa. Pia ha l'Umet dal sablun puspè fatg ina tschera seriusa, ha fatg smetter cun il bitschergnim ed ha dumandà las duas stailas, schebain Pederin ed Annina las hajan fatg flatgs sin lur curunas. Qua han omaduas stailas ris e scurlattà lur ritschas d'argient. Las curunas traglischavan senza macla. Vesend quai, ha er noss bun Umet dal sablun fatg bucca da rir. Ed el è sa legrà talmain ch'ils uffants han anc dastgà dar a las stailas in ulteriur bitsch. «Ah, co che quai è stà bel!»

In bitsch da staila gusta uschè bain ch'ins na po betg descriver cun pleds; ins sto propi pudair far sez quai – e gliez pon ins, sch'ins è bun.

Husch! èn las stailas stadas davent e stevan puspè al firmament sco punct da glisch. Tut trists han ils uffants guardà suenter ad ellas, ma tuttenina han els cumenzà a rir dad aut. Il bau da matg sautava numnadamain sc'in sturn sur la prada da stailas e derscheva cun sias chommas ina sutga da stailas suenter l'autra. Talmain sa legrava el ch'ils uffants eran propi stads pulits, pertge ch'en si'istorgia da famiglia stevi ch'ils uffants stoppian esser bravs, uschiglio sajan tut las stentas invanas. Uss era el segir ch'el vegnia a survegnir enavos sia chomma. E co ch'el sa legrava!

L'Umet dal sablun ha bain gì chapientscha che signur Sumsum sa legrava; ma derscher enturn las sutgas da stailas n'era betg lubì ed el ha protestà energicamain cunter quest cumportament dal bau. «In saut da plaschair duess quai esser? Quai è plitost in tgutg stgarpitschim! Sin la prada da stailas na fan ins betg da quai; surtut betg sch'ins è uschè gross e maladester!»

Qua aveva signur Sumsum survegnì ses lavachau. L'Umet dal sablun è mal infurmà, ha el pensà. Mintgin che sa ch'ils sauts dals baus da matg èn ils pli bels sauts dal mund. Ed el, signur Sumsum, saja malsegir sin las chommas? Tge impertinenza! Tut che sa quant elegant ch'el sauta en curtin sin ils fegls dal chastagner. E lura al duevan ins pir vesair cura ch'el aveva puspè survegnì enavos sia sisavla chomma!

Prest avess el ris dad aut; ma el ha tegnì enavos il rir, pertge ch'el era precaut e na vuleva betg sa far malvis. «Ma perdunai, Umet dal sablun!», ha el ditg, ha fatg ina reverenza ed ha guardà embruglià. Be en il zuppà ha el tramess als uffants intgins bitschs. L'Umet dal sablun aveva pusà il det cunter ses nas ed era approfundà en patratgs. Il viadi ch'ils uffants duevan far era numnadamain detg privlus. E perquai ch'el aveva fitg gugent els, als vuleva el gidar sin ina moda u l'autra.

Tuttenina ha el gì in'idea. Gist oz, da mesanotg, aveva puspè lieu ina caferlada en il chastè da la Diala da la notg. Tut ils spierts da la natira eran envidads a questa festetta ed el sez era. La Diala da la notg era fitg pussanta; bler pli pussanta che el. Ella aveva gea er bandischà il nausch lader da laina sin la muntogna da la glina e lubì a signur Sumsum d'ir a prender la chomma cun agid d'uffants pulits.

Co fissi pia, sch'el prendess cun sai ils uffants sin il chastè da la Diala da la notg? Ella era ina buna Diala e vegniva segir a porscher ad els sia protecziun. E tar questa chaschun pudevan Pederin ed Annina gist emprender a conuscher ils spierts da la natira; forsa che quels als pudevan esser nizzaivels pli tard. Gea, quai era ina grondiusa idea!

Dal plaschair ha l'Umet fatg in sigl en l'aria che ses venter tut balluccava. Ed el ha clamà: «Quai è fantastic! Quai è fantastic! Uffants, jau hai in'idea superrachetafirmamentomenala!»

Ed el als ha declerà tge ch'el aveva en senn da far.

Quai era propi in plan d'emprima qualitad!

Pederin sa legrava surtut sin ils spierts da la natira ed Annina sin la Diala da la notg. Signur Sumsum aveva bain puspè tschiffà tema, pertge ch'ad el parevi privlus da far l'enconuschientscha dals spierts da la natira; ma el ha supprimì quai, è sa dà curaschus ed ha ditg che l'idea da l'Umet dal sablun saja propi fitg bella. L'Umet dal sablun ha uss prendì ina gronda ura da satg or da sia mantella, ha spluntà cun il det sin il plat da l'ura ed ha ditg: «Prest vegn ella ad esser qua!»

El manegiava numnadamain sia schlitta da la glina ch'al dueva manar al chastè da la Diala da la notg. E propi, qua è ella er gia arrivada tras l'aria!

Igl era ina schlitta alva sco la naiv che vegniva tratga dad otg tgirallas da la notg fermadas vi da bindels d'argient. Tut silenzius sco in nivel è ella s'avischinada ed è sa fermada davant ils uffants. Las tgirallas da la notg avevan gronds egls verds glischants e sbattevan misteriusamain lur bellas alas splendurantas. Latiers muventavan ellas lur antennas dad aur, vi da las qualas resunavan scalins da vaider. Ils uffants han contemplà tut quai cun bucc'averta.

Ma ditg n'han els betg gì temp da sa smirvegliar. Il viadi ch'els avevan da far era lung. Perquai han tuts prendì spertamain plaz en la schlitta. Ins seseva lien sco sin nivels da saida. L'Umet dal sablun ha tschiffà las mastrinas, las tgirallas da la notg han drizzà las alas, bufatgamain èn sa fatgs udir ils scalins da vaider e... vi sur la prada da stailas e si vers la Via da latg èn els festinads, per arrivar da l'autra vart da quella tar il chastè da la Diala da la notg.