Wikipedia:Cudeschs/Documents da l'istorgia da l'umanitad

Ord Wikipedia
Davart l’erupziun dal Vesuv l’onn 79 s.C.
 

Davart l’erupziun dal Vesuv l’onn 79 s.C.
Dal testimoni istoric a la rescuverta da Pompei

L’onn 79 s.C. ha gì lieu in’erupziun dal Vesuv ch’ha chaschunà in grond dumber da victimas e sepulì cumplettamain las citads da Pompei e Herculaneum. Plinius il Giuven ha descrit pli tard quest eveniment en duas brevs. Questas funtaunas scrittas sco er las exchavaziuns dal temp modern porschan in’invista profunda en la vita da mintgadi dal temp dals imperaturs.

Epoca dals viadis d’exploraziun[modifitgar il code]

Schurnal da navigaziun da l’emprim viadi
 

Schurnal da navigaziun da l’emprim viadi
La scuverta da l’America l’onn 1492

Cristof Columbus ha fatg ils onns 1492 fin 1506 en tut quatter viadis en l'America. Da l’emprim viadi è sa mantegnì il schurnal da navigaziun che Columbus ha scrit per il pèr regent spagnol. La versiun oriunda dal diari è bain ida a perder; ma igl exista ina copia fatga da Bartolomé de Las Casas (1474–1566). Questa copia è vegnida rescuverta la fin dal 18avel tschientaner e stampada l’onn 1825.

Illuminissem[modifitgar il code]

Tge è l’illuminissem?
 

Resposta a la dumonda: Tge è l’illuminissem?
Ediziun e commentari

En la vegliadetgna da 60 onns ha il filosof Immanuel Kant publitgà l’onn 1784 ses tractat ‹Resposta a la dumonda: Tge è l’illuminissem?›, il qual dueva daventar in dals texts-clav da l’epoca. Il text è a medem temp in confess persunal, in’analisa da la situaziun sociala e politica a la fin dal 18avel tschientaner sco er in appel als docts e regents da cuntinuar sin la via enchaminada.

19avel tschientaner[modifitgar il code]

Manifest da la Partida communistica
 

Manifest da la Partida communistica
Ediziun – commentari – materialias

Il ‹Manifest da la Partida communistica› han Karl Marx e Friedrich Engels scrit enturn la midada da l’onn 1847/48 per incumbensa da la Lia dals communists. Quest program – bain la pli enconuschenta resposta sin la dumonda sociala – cumenza cun ils pleds daventads proverbials: «In spiert va enturn en l’Europa – il spiert dal communissem» e finescha cun l’appel: «Proletaris da tut ils pajais, as unì!»

20avel tschientaner[modifitgar il code]

La Rosa alva
 

La Rosa alva
Fegls sgulants dal moviment da resistenza cunter il naziunalsocialissem en Germania (1942/43)

Rosa alva sa numnava ina gruppa da resistenza tudestga cunter la dictatura dal naziunalsocialissem. La gruppa è stada activa a Minca e sa referiva surtut a valurs cristianas ed umanisticas. La Rosa alva è sa furmada a partir dal zercladur 1942 en il ravugl da students enturn Hans Scholl ed Alexander Schmorell. Tranter la fin da favrer e l’avrigl 1943 è la gruppa vegnida scuverta e la finala executada.