Ballamaun

Ord Wikipedia
Ballamaun – in sport svelt e plain acziun tant per umens...
...sco er per dunnas

Ballamaun è in sport tar il qual duas squadras cun mintgamai set giugaders (sis giugaders da champ ed in goli) giogan ina cunter l’autra. La finamira dal gieu è da bittar la balla-maun en il gol dals adversaris e da far uschia in punct. I gudogna la squadra ch’ha fatg ils pli blers gols suenter la fin dal temp da giugar (duas giadas 30 minutas; per squadras da giuvenils valan temps da giugar reducids).

Sper il ballamaun en halla (per ordinari simplamain numnà ballamaun) datti anc duas ulteriuras variantas: per l’ina il ballamaun champester, ch’era pli baud bundant pli frequent, per l’autra il ballamaun da splagia che daventa adina pli popular.

Basas dal gieu[modifitgar | modifitgar il code]

Las reglas da ballamaun en furma concisa[modifitgar | modifitgar il code]

Tir da puniziun da la lingia da 7 meters
  • Entschatta dal gieu: Il gieu vegn adina dà liber entamez (er suenter in gol). Giugaders: 6:6 plus goli.
  • Remessa: Ina remessa datti cur che la balla ha bandunà il champ da giugar per il team che n’ha betg tutgà la balla sco davos. Cur ch’in defensur deviescha la balla sur la lingia da fund, datti ina remessa en il chantun. Per il goli na valan questas reglas betg en la zona dal gol.
  • Dribbling dubel: Sch’ins smetta da rebatter cun in maun, na dastg’ins betg cumenzar puspè.
  • Pass: Cun la balla enta maun dastg’ins far maximalmain 3 pass.
  • Regla da 3 secundas: Tegnair la balla pon ins maximalmain 3 secundas.
  • Pe: I n’è betg lubì da tutgar la balla cun ils ventrigls u ils pes.
  • Foul: Igl è scumandà da bloccar l’adversari cun ils bratschs u las chommas, d’al strair u pitgar davent la balla, d’al tegnair u stuschar. In foul durant in tir sin il gol dat in tir da puniziun (lingia da 7 m).
  • Tir liber: Il tir liber succeda al lieu dal foul u 3 m davent da la zona dal gol da l’adversari a la lingia cun stritgins. Distanza dals adversaris: almain 3 m.
  • Zona dal gol: Attatgaders dastgan siglir en la zona dal gol e trair la balla en il sgol. Uschiglio dastga mo il goli esser en la zona dal gol. Entrar intenziunadamain en la zona dal gol (defensiun) u dar enavos la balla al goli dat in tir da puniziun da la lingia da 7 m. Ina balla che rodla u giascha en la zona dal gol na dastga betg vegnir tutgada dals giugaders da champ.
  • Goli: Il goli dastga entrar u bandunar la zona dal gol mo senza balla. Ordaifer la zona dal gol valan per el las medemas reglas sco per ils auters.
  • Balla dal goli: Cur che la balla surpassa la lingia da fund suenter in’attatga betg reussida u ina parada dal goli, survegn il goli la balla e po lantschar in’attatga.

Champ[modifitgar | modifitgar il code]

Il champ e sias dimensiuns

Il champ è da furma rectangulara (40 m × 20 m); la lingia d’amez al sparta en duas mesadads. Amez las varts graschlas sa chattan ils gols e davant quels las zonas dal gol respectivas. Il spazi entaifer la zona da gieu, ma ordaifer las zonas da gol furma il champ per propi.

Da princip vala la regla che tut las lingias tutgan tar il spazi, il qual ellas cunfineschan. Per la lingia d’amez munta quai ch’ella tutga tar omaduas mesadads dal champ.

Gols[modifitgar | modifitgar il code]

Ils gols èn trais meters lads e dus meters auts. Els ston esser fixads en il palantschieu u en la paraid situada davosvart. Il rom dal gol sto esser da furma rectangulara.

Las pitgas dal gol e la latta traversala che collia quellas ston esser fatgas dal medem material (p.ex. lain u metal lev) ed avair in profil quadratic cun ina lunghezza da l’ur da 8 cm. Sin las trais varts ch’èn visiblas nà dal champ ston las pitgas e la latta esser dadas si cun duas colurs che cuntrasteschan cleramain e che sa distinguan er dal fund davos. Omadus gols ston avair las medemas colurs.

Plinavant sto mintga gol disponer d’ina rait, l’uschenumnada rait dal gol. Quella sto esser fixada en tala moda ch’ina balla che vegn sajettada en il gol resta normalmain en quel u na po betg sgular tras il gol. Sche necessari po vegnir montada en il gol in’ulteriura rait (davos la lingia dal gol).

Zona dal gol[modifitgar | modifitgar il code]

Davant ils gols sa chatta la zona dal gol. Quella vegn furmada da dus quarts rudè (cun in radius da 6 meters enturn il chantun davos intern da las pitgas dal gol) e d’ina lingia parallela (en ina distanza da 6 m da la lingia dal gol). En la zona dal gol na dastgan ils giugaders da champ betg passar. Percunter dastga la balla vegnir giugada davent dal spazi d’aria che sa chatta sur la zona dal gol. Quai vul dir ch’in attatgader dastga siglir ad aut davant la lingia da la zona dal gol e bittar la balla or da curta distanza sin il gol; la balla sto però avair bandunà il maun avant ch’il giugader tutga il fund. Entra in giugader senza balla en la zona dal gol, per exempel per procurar a sasez ina meglra posiziun per retschaiver in pass, sche perda sia squadra la balla. Il gieu vegn en quest cas cuntinuà cun ina remessa.

In defensur ch’entra en il rudè vegn per ordinari be chastia sch’el procura tras quai in avantatg a la defensiva.

Zona da midada[modifitgar | modifitgar il code]

Dador ina vart lunga dal champ vegn endrizzada dad omaduas varts da la lingia d’amez ina zona da midada. En quella sa chattan ils uffizials, ils giugaders da reserva e giugaders ch’han stuì ir or dal gieu. Ina stgamiada tranter la zona da midada ed il champ è pussaivla da tut temp; quella dastga però be vegnir fatga sur la lingia da stgamiada, la quala ha davent da la lingia d’amez ina lunghezza da 4,50 m.

Balla[modifitgar | modifitgar il code]

Balla da la grondezza III

La balla consista d’in mantè da tgirom u da materia sintetica emplenì cun aria. I vegnan differenziadas quatter grondezzas: uffants fin 8 onns (circumferenza per ordinari 48 cm), uffants e giuvenils a partir dad 8 onns (circumferenza 50–52 cm, pais 290–330 g); dunnas e giuvenils masculins a partir da 12 onns (54–56, 325–375); umens e giuvenils masculins a partir da 16 onns (58–60, 425–475).

Savens vegn la balla tractada cun rascha. Tras quai sa lascha la balla tegnair bain en maun e po schizunt vegnir tschiffada be cun in maun; uschia pon ins far cun il maun da bittar da tuttas sorts fintas e trics. En bleras hallas èsi però scumandà da duvrar rascha u meds tatgants, damai che quels pon laschar enavos flatgs.

Temp da giugar[modifitgar | modifitgar il code]

Durada dal gieu[modifitgar | modifitgar il code]

La durada dal gieu uffiziala per tut las squadras cun giugaders a partir da 16 onns e pli vegls munta a 2 x 30 minutas cun ina pausa da 10 minutas. Per squadras d’uffants e giuvenils vala in temp da giugar scursanì:

  • 2 x 25 minutas per giuvenils da 12 fin 16 onns
  • 2 x 20 minutas per uffants da 8 fin 12 onns

Tar turniers po il temp da giugar ordinari vegnir scursanì supplementarmain.

En cas da gieus che na dastgan betg finir cun in pari (p.ex. turniers u tscherts gieus da cuppa) datti tenor basegn maximalmain duas prolungaziuns da mintgamai 2 x 5 minutas cun ina minuta pausa. N’è anc adina crudada nagina decisiun, vegn quella eruida cun tirs da la lingia da set meters.

La mesadad e la fin dal gieu vegnan inditgadas dal cronometrist tras in signal acustic (tiba, sirena u tschivlot). Cuntrari a la situaziun per exempel tar il ballape na decida pia betg l’arbiter davart la durada dal gieu ed i na dat nagin temp supplementar. Culps libers als quals suonda il signal da la mesadad resp. da la fin dal gieu ston però anc vegnir exequids. Ils arbiters pon interrumper il temp da giugar tenor agen giuditgar (interrupziun, timeout). Tar in tir da puniziun da la lingia da set meters duai però be vegnir decidì in timeout en cas d’in retardament spezial (p.ex. midada dal goli).

Interrupziun dal gieu[modifitgar | modifitgar il code]

Durant il temp da giugar regular ha mintga squadra il dretg da pretender trais giadas in’interrupziun dal gieu d’ina minuta (uschenumnà team-timeout, TTO). Da quest dretg po la squadra be far diever cur ch’ella è sezza en possess da la balla. Las trais interrupziuns ston vegnir repartidas sin omaduas mesadads dal gieu; e durant las ultimas tschintg minutas dal gieu dastga mintga squadra pretender be in’interrupziun.[1]

En bleras associaziuns regiunalas vala però la regla che mintga squadra dastga be pretender in’interrupziun per mintga mesadad dal gieu. Interrupziuns che na vegnan betg fatgas valair scrodan.

Il TTO vegn pretendì dal responsabel da la squadra cun metter ina charta verda, per ordinari munida cun in ‹T› nair, sin la maisa dal cronometrist e dal secretari. Il cronometrist interrumpa immediat il gieu cun in signal acustic e tegna airi il temp.[2]

Durant l’interrupziun vegnan discutadas tacticas da gieu. Savens vegn il TTO però er be dumandà per motivs tactics, vul dir per interrumper il fluss dal gieu da l’adversari. En classas da gieu pli bassas vegn per il pli er giugà senza TTO.

Arbiter[modifitgar | modifitgar il code]

Tar il ballamaun datti dus arbiters; quels surveglian tranter auter la fairness e l’observaziun da las reglas. Els fungheschan a moda alternanta sco arbiter da champ ed arbiter da gol. Uschia è garantì che las singulas acziuns entaifer la defensiva e l’offensiva pon en il cas normal vegnir giuditgadas nà dad omaduas varts da la situaziun dal gieu.

Squadra e moda da manar la balla[modifitgar | modifitgar il code]

Dumber da giugaders e substituziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Tir siglì

Mintga squadra sa cumpona da set giugaders – sis giugaders da champ ed in goli. Fin a set ulteriurs giugaders pon prender plazza sin il banc sco giugaders da reserva. Mintga squadra po substituir ses giugaders – entaifer la zona previsa – uschè bleras giadas sco giavischà. Cuntrari al ballape succeda quai senza vegnir annunzià spezialmain. En las ligas da giuvenils vala per part la regla che giugaders dastgan be vegnir substituids sche l’atgna squadra è en possess da la balla u sch’il temp da giugar è vegnì interrut (timeout). Uschia vul ins evitar ch’ils giuvenils sa spezialiseschian memia baud sin attatga u defensiun.

Giugaders da champ[modifitgar | modifitgar il code]

Ils giugaders da champ na dastgan betg be tutgar la balla cun il maun, mabain cun tut las parts dal corp survart la schanuglia (incl. quest’ultima). Sco en auters sports da balla vegn fatg la differenza tranter tschiffar e driblar. Senza driblar dastga il giugader far maximalmain trais pass e tegnair la balla be trais secundas; alura sto el dar liber la balla cun in pass ad in cungiugader u cun in tir sin il gol. Sa mova il giugader cun la balla sur il champ, dastga el far maximalmain trais pass directamain suenter la retschavida da la balla e maximalmain trais pass suenter avair driblà. Fa in giugader dapli che trais pass u driblescha el danovamain suenter avair tegnì la balla (uschenumnà ‹dubel›), vegn la squadra adversaria en possess da la balla (en furma d’in culp liber). Ultra da quai na dastgan ils giugaders da champ betg bittar la balla intenziunadamain en l’atgna zona dal gol; uschiglio survegn l’autra squadra medemamain in culp liber.

Sistem da giugar[modifitgar | modifitgar il code]

Las posiziuns dals giugaders da champ sa cloman – analog ad auters gieus da squadra – ala sanestra, ala dretga, giugader al rintg, defensur sanester, defensur dretg, defensur intern u central.

Las singulas posiziuns vegnan adina designadas or da la perspectiva dal goli.

Goli[modifitgar | modifitgar il code]

En la zona dal gol dastga il goli dustar la balla che vegn bittada cunter il gol cun tut las parts dal corp. Il goli sto sa differenziar en sia vestgadira dals giugaders da champ.

Il goli dastga er bandunar la zona dal gol (però betg cun la balla ch’el ha dumagnà là sut controlla). Ordaifer la zona dal gol dastga el retschaiver e dar vinavant la balla sco in giugader da champ. E viceversa po er mintga giugader da champ surpigliar la rolla da goli.

En situaziuns che pon decider il gieu, per exempel sch’ina squadra è in gol enavos u en cas da pari curt avant la finiziun dal gieu, vegn il goli savens remplazzà tras in settavel giugader da champ. Quel vegn savens en acziun sco segund giugader al rintg, per stgaffir uschia ina situaziun da superiuradad numerica.

Per proteger il goli vala ultra da quai la suandanta regla: Sche quel na sa muventa betg en cas d’in tir da set meters ed il giugader che fa il tir da puniziun al bitta la balla al chau, vegn quest giugader disqualifitgà.

Tecnicas da bittar[modifitgar | modifitgar il code]

Tut en tut sa laschan distinguer quatter differentas tecnicas da bittar:

  1. Tir ordinari: Il giugader che maina la balla tira quella or da posiziun ferma u fraina ses moviment enavant e nizzegia quest schlantsch per accelerar la balla.
  2. Tir siglì: Il giugader siglia ad aut, per ordinari cun prender chatsch, ed emprova da bittar la balla sur la defensiun adversaria.
  3. Tir en crudada: Tar questa furma da bittar, che vegn per il pli applitgada datiers da la lingia da la zona dal gol, sa tracti d’in tir da pugn che vegn fatg or dal moviment da crudada.
  4. Tir currì: Il tir currì vegn fatg – sco il tir da pugn – or dal moviment, però cun avair stendì la chomma da la medema vart sco il bratsch che fa il culp. Quest andament dals moviments nunusità po irritar il goli.

Ultra da quai datti divers trics e variaziuns spezialas da tschertas tecnicas (tir dal chalun, vieuta giun plaun ed en l’aria, tir plegà, tric da Kempa e.a.).

Fouls e puniziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Charta melna

Igl è lubì da giugar davent la balla u da bloccar quella sco er da bloccar l’adversari. Er contact corporal è da princip admess. I n’è però betg lubì da strair davent la balla, da retegnair u stuschar davent l’adversari. Tar il ballamaun sa tracti pia d’in sport ch’è sapientivamain orientà al corp.

Surpassaments da las reglas mainan a la sperdita da la balla. La squadra adversaria reprenda il gieu cun in culp liber al lieu dal surpassament, però almain 9 meters davent dal gol, vul dir a la lingia – interrutta – da culp liber.

Ha il surpassament però impedì l’adversari en quel mument che quel aveva ina clera schanza da far in gol, datti in tir da puniziun da la lingia da 7 meters.

Ultra da quai datti la charta melna e la charta cotschna cun la medema muntada sco en il ballape e la pussaivladad da metter in giugader per 2 (+2) minutas sin il banc dals punids. Talas puniziuns progressivas furman in element ‹normal› che fa part da mintga gieu da ballamaun.

Ponderaziun strategicas[modifitgar | modifitgar il code]

Tar attatgas normalas sa spostan tut ils giugaders da champ en la mesadad da la squadra che defenda. En quel mument che l’autra squadra gudogna la balla, sa lascha cuntanscher cun ina svelta cunterattatga ina situaziun da superiuradad numerica, uschia ch’i po tgunschamain dar in gol. N’ha quest’emprima unda betg gì success, pon ins tut tenor realisar cun agid dals ulteriurs giugaders ina segunda unda avant che tut ils adversaris han prendì en lur posiziun defensiva. Magari vegn silsuenter giugada – quasi sco terza unda – ina concepziun d’attatga standardisada cunter la defensiva ch’è gist sa furmada. Sco ulteriura varianta d’in’attatga andetga vala ina svelta remessa suenter in gol da la squadra adversaria.

Defensiun ed attatga[modifitgar | modifitgar il code]

Pervi da la topografia speziala dal champ sa concentreschan ils defensurs per ordinari sin furmar in mir da protecziun davant la zona dal gol. Tut tenor las strategias dals attatgaders datti in grond dumber da variantas da questa protecziun. E correspundentamain sa spezialiseschan ils giugaders sin surpigliar ina rolla specifica entaifer la zona da defensiun resp. d’attatga. Ultra da quai lubeschan las vastas pussaivladads da substituziun – che sa laschan far senza preannunzia ed uschè savens sco pussaivel – d’engaschar giugaders d’attatga u da defensiun spezialisads.

Ils attatgaders emprovan da sviluppar cun acziuns singulas, en gruppa u sco entira squadra concepziuns d’attatga che porschan ad in giugader ina posiziun da trair favuraivla per pudair far uschia in gol.

Las variantas da defensiun las pli usitadas èn 6–0 (la posiziun da basa da tut ils giugaders da champ sa chatta directamain davant il rudè da trair) e 5–1 (il defensur central è tratg in pau enavant). Ulteriuras variantas èn 3–2–1, 4–2, 3–3 u 1–5, las qualas s’orienteschan pli ferm a cuvrir directamain ils singuls giugaders da la squadra adversaria.

Tar tut las variantas da cuvrir vegn empruvà da cuntanscher, en il cas che l’adversari arriva a far in culp sin il gol, ina collavuraziun optimala tranter ils defensurs ed il goli. Per ordinari vesa quai or uschia ch’ils defensurs surpiglian sco mir ina vart dal gol, entant ch’il goli cuvra l’autra.

Gieu passiv[modifitgar | modifitgar il code]

Giugar sin temp cun agid d’in gieu passiv è scumandà tenor las reglas da ballamaun. Ina squadra che na sviluppa pia nagins sforzs en direcziun dal gol po vegnir admonida tras l’arbiter. Na fa quest’admoniziun nagin effect, ha l’arbiter la pussaivladad d’interrumper l’attatga da la squadra che gioga a moda memia passiva, uschia che la squadra che sa chatta en la defensiva survegn la chaschun da far in’attatga.

Tras questa regla daventa il sport pli svelt e pli attractiv per ils aspectaturs, damai ch’i na dat strusch fasas senza tirs sin il gol. Da l’autra vart datti er adina puspè discussiuns areguard l’interpretaziun da questa regla; igl è numnadamain chaussa da l’arbiter da decider, a partir da tge mument ch’il squitsch en direcziun dal gol è memia pitschen e sto vegnir punì sco gieu passiv. Sco valurs d’experientscha pon valair duradas d’attatga che surpassan 30 fin 45 secundas. Suenter che l’arbiter ha inditgà in gieu passiv, dastga la squadra be pli far maximalmain 6 pass, sch’ella na vul betg ristgar da perder la balla.

Istorgia[modifitgar | modifitgar il code]

Harpastum – la furma romana da ballamaun (da dunnas)

Gia en l’antica hai dà gieus sumegliants al ballamaun sco urania u harpaston en Grezia u – en la furma latinisada harpastum – tar ils Romans. Medemamain eran derasads en il temp medieval divers gieus da tschiffar.

Il ballamaun per propi è sa sviluppà pir a la vieuta dal 19avel al 20avel tschientaner, e quai or da divers gieus da balla sco balla da rait, ballachanaster e.a. Da quai èn alura resortids l’emprima giada gieus, tar ils quals i vegniva sajettà sin gols. L’emprima collecziun da reglas ha concepì il 1906 il magister e litinent colonel danais Holger Nielsen dad Ordrup sper Kopenhagen. La balla dastgava be vegnir tegnida trais secundas ed ins na dastgava betg currer cun quella.

Sco data da naschientscha dal ballamaun vala ils 29 d’october 1917. Quel di ha il commember da la societad da gimnastica da Berlin Max Heiser (1879–1921) renumnà il gieu ch’el aveva sviluppà il 1915 per dunnas da ‹Torball› en ‹Handball› ed ha fixà per quel reglas. Cun il gieu vuleva el porscher a mattatschas ina pussaivladad da sa sfugar, damai che gieus da mattatschs – sco per exempel il ballape – al parevan memia orientads al contact ed a la forza corporala. Correspundentamain era scumandà da quel temp mintga furma da cumbat ed il gieu vegniva giugà senza contact corporal.

Dus onns pli tard ha il magister da gimnastica da Berlin Carl Schelenz (1890–1956) sviluppà vinavant il gieu da Heiser. El ha rendì quel attractiv er per giuvens ed umens cun lubir cumbats da dus ed ha en pli empitschnì la balla, uschia che l’aspect da bittar è daventà central. A medem temp ha el introducì il driblar. Ils ulteriurs elements da basa sco il champ, la grondezza da la squadra e l’arbiter ha Schelenz surpiglià pli u main dal ballape. Sinaquai è ballamaun daventà adina pli popular e bainspert èn sa furmadas las emprimas squadras. L’onn 1921 han ins manà tras l’emprim campiunadi tudestg.

L’emprima partida internaziunala ha gì lieu ils 13 da settember 1925 a Halle an der Salle tranter la Germania e l’Austria. L’onn 1928, en rom dals gieus olimpics ad Amsterdam, è vegnida fundada l’associaziun da ballamaun internaziunala IAHF, e quai cun participaziun dals pajais Stadis Unids, Canada, Danemarc, Finlanda, Frantscha, Grezia, Irlanda, Austria, Svezia, Tschecoslovachia e Germania. Da quel temp han ins unifitgà las reglas e fixà l’emprima giada ina collecziun da reglas uffiziala.

Il 1936 a Berlin ha il ballamaun champester fatg part sco emprima ed ultima giada da gieus olimpics (e quai er be perquai che Adolf Hitler ha insistì, damai che la Germania dominava da quel temp cleramain questa varianta al liber). La selecziun tudestga ha lura er gudagnà il final cunter l’Austria avant 100 000 aspectaturs, quai che munta fin oz il record d’aspectaturs per gieus da ballamaun (champester ed en halla). Ils emprims campiunadis mundials tant per ballamaun champester sco er en halla han gì lieu il 1938 a Berlin. Er qua han las squadras tudestgas gudagnà omadus turniers.

Suenter la Segunda Guerra mundiala ha l’organisaziun e la structura dal ballamaun stuì vegnir concepida da nov. Il 1946 han ins fundà la Federaziun internaziunala da ballamaun (International Handball Federation, IHF). Da quel temp è il ballamaun champester sa sviluppà vinavant a moda rasanta, e quai oravant tut en Germania. Enconuschent era da quel temp surtut il giugader tudestg Bernhard Kempa, l’inventader dal tric da Kempa. Tar quel vegn la balla passada ad in giugader che curra vers il gol; quest ultim tschiffa la balla e la tira directamain sin il gol avant ch’el tutga il plaun. Ils Tudestgs han lura er gudagnà 6 da 6 campiunadis da ballamaun champester.

Parallel al ballamaun champester è er il ballamaun en halla sa sviluppà vinavant. Per quai han surtut procurà ils pajais scandinavs; pervi da las cundiziuns climaticas han quels tschertgà pussaivladads da sviluppar vinavant la tactica ed il gieu da sveltezza senza stuair prender resguard sin il vent, l’aura u las stagiuns. Las squadras dal Danemarc e da la Svezia han er giugà ils 8 da mars 1935 l’emprima partida internaziunala en halla. Suenter avair adattà las reglas a las cundiziuns da la halla, è il gieu daventà pli segir, pli svelt e tras quai er pli attractiv. Malgrà che las duas variantas da ballamaun èn a l’entschatta vegnidas tractadas tuttina, è il ballamaun en halla sa fatg valair pli e pli. Il 1972 a Minca è il ballamaun en halla dals umens daventà ina disciplina olimpica, quai ch’ha manà definitivamain a la vieuta a favur da questa varianta dal ballamaun. Uschia ha gì lieu il 1975 l’ultim campiunadi da ballamaun champester; dapi lura è ‹ballamaun› quasi identic cun ‹ballamaun en halla›. Il 1976 è ballamaun en halla er daventà per las dunnas ina disciplina olimpica.

Ozendi han lieu regularmain campiunadis mundials e campiunadis europeics. Las squadras dals umens ch’han gudagnà ils pli blers titels europeics èn il FC Barcelona (12 titels) ed il VfL Gummersbach (9 titels).

Derasaziun[modifitgar | modifitgar il code]

Gieu da ballamaun davant in grond public

Ballamaun è surtut derasà en ils pajais europeics; ordaifer l’Europa è il sport en general main popular. Excepziuns furman l’Africa dal Nord (surtut la Tunesia e l’Egipta) e parts da l’Asia (surtut la Corea dal Sid ed il Giapun). Er en parts da l’America dal Sid (Argentinia, Brasilia) crescha l’interess per il ballamaun.

Entaifer l’Europa datti pulitas differenzas areguard la derasaziun e la popularitad dal sport: Sin las Inslas Britannicas è il ballamaun quasi nunenconuschent ed er en il Benelux na gioga el betg ina gronda rolla. Sper las ligas da profis en Germania, en l’Austria ed en Svizra vegn il ballamaun surtut giugà en Spagna, en Frantscha, en l’Europa Centrala e da l’Ost, en l’Europa dal Sidost (Slovenia, Croazia, Serbia, Macedonia) sco er en l’Europa dal Nord (Danemarc, Svezia, Islanda, Norvegia).

Questas disparitads en la derasaziun dal sport èn d’attribuir a differents motivs. Per l’ina è il ballamaun in sport relativamain giuven; quai vala surtut per la varianta che vegn giugada en halla, la quala prevala ozendi. Perquai eran en blers pajais gia auters sports fitg populars cur ch’il ballamaun era londervi da sa sviluppar. In segund punct è quel ch’il ballamaun po be vegnir giugà là nua ch’igl existan hallas da sport. En blers pajais n’è questa premissa betg dada, saja quai per motivs climatics u economics. Alura èn las reglas da ballamaun – per exempel en cumparegliaziun cun il ballape – vaira cumplitgadas, tant per ils giugaders sco er per ils aspectaturs, e quai tant pli ch’i sa tracta d’in gieu fitg spert. E la finala è la popularitad dal sport vegnida franada tras quai ch’el n’ha betg pudì sa far valair en il territori anglosaxon (p.ex. en l’America dal Nord ed en l’Australia), nua che prevalan auters sports da bittar la balla.

Ma er en pajais, en ils quals il ballamaun è pauc popular datti adina puspè giugaders ch’arrivan fin en las ligas europeicas dominantas. En la liga tudestga èn quai per exempel giugaders dals Pajais Bass e da la Brasilia ed en la liga spagnola divers Cubans.

Organisaziun[modifitgar | modifitgar il code]

En l’Europa è il sport organisà en la Federaziun da ballamaun europeica; quella furma in’associaziun continentala da la Federaziun da ballamaun internaziunala (International Handball Federation, IHF). Las reglas e cunvegnas internaziunalas vegnan per ordinari decididas da l’instanza superiura e sa fan valair fin a la basa. Excepziuns èn pussaivlas en las associaziuns regiunalas e là spezialmain en las ligas d’uffants e giuvenils.

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  1. Indicaziuns tenor handball-world.com, consultà ils 8 da fanadur 2012.
  2. www.handballregeln.de, Erläuterungen zum Team-Time-Out, consultà ils 29 da december 2007.

Litteratura[modifitgar | modifitgar il code]

  • DSV Deutscher Sportverlag GmbH (ed.): Handballwoche. La pli gronda gasetta da ballamaun europeica; cumpara mintg’emna.
  • Philippka-Sportverlag (ed.): Handballtraining. Magazin mensil.
  • Erhard Wunderlich (ed.): Handball. Die Welt eines faszinierenden Sports. Copress Verlag, Minca 2006, ISBN 978-3-7679-0955-7.

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Commons Commons: Ballamaun – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio