Gian Bundi

Ord Wikipedia

Gian Bundi (* ils 26 d’october 1872 a Berlin; † ils 26 da december 1936 a Berna) è stà in rimnader ed editur da paraulas, schurnalist e criticist da musica svizzer.

El è in dals rimnaders ed editurs da paraulas ils pli impurtants dal Grischun. Per l’Engiadina – en spezial per l’Engiadin’Ota – è el il pli impurtant ed enconuschent insumma (vesair la glista da las ovras a la fin da l’artitgel[1]).

Vita[modifitgar | modifitgar il code]

Gian Bundi è naschì ils 26 d’october 1872 a Berlin sco segund uffant da Catharina Bundi nata Giovanoli e da Christian Georg Bundi. Cun sia sora Nina ch’è quatter onns pli veglia, ha el passentà là si’uffanza. L’onn 1879 ha Christian Georg Bundi pudì cumprar la pasternaria ed il café che la famiglia Jenny da Bever possedeva a Stettin (oz: Szczecin en Pologna) e la famiglia Bundi ha fatg midada da Berlin a Stettin. Grazia a sia derivanza è Gian Bundi creschì si cun duas linguas. A chasa discurrivan ils Bundis puter; sin via, en scola e natiralmain cun la clientella tudestg.

A Stettin ha Gian Bundi frequentà la scola populara ed il gimnasi. Ses studis che l’han manà tras tut la Germania e la Svizra fin a Berna ha el cumenzà ils 14 d’october 1892 cun s’immatricular per filologia a l’Universitad da Georg-August a Göttingen. L’accent principal da ses studis a Göttingen ha el mess sin prelecziuns istoricas il semester da stad e sin prelecziuns linguisticas il semester d’enviern. In onn pli tard è el sa rendì a Jena a l’Universitad da Friedrich-Schiller per frequentar là durant il semester d’enviern 1893/94 prelecziuns d’istorgia, da psicologia e da grammatica taliana (tar professer Wilhelm Cloetta). Per la grammatica taliana è el s’inscrit cun gronda probabilitad per pudair dar mintgatant ina bella baterlada en rumantsch cun professer Cloetta. Da Jena è Gian Bundi alura ì a Heidelberg a l’Universitad da Ruprecht-Karl (semester da stad 1894 fin semester da stad 1895) per frequentar prelecziuns da l’istorgia dal dretg e prelecziuns giuridicas. Las ultimas duas staziuns da sia scolaziun universitara ha el alura fatg en Svizra: dal semester d’enviern 1895/96 fin al semester da stad 1897 a la facultad da giurisprudenza e da scienza politica da l’Universitad da Turitg e dal semester d’enviern 1897 fin al semester da stad 1899 a l’Universitad da Berna, er là sco student da giurisprudenza.

Suenter avair terminà ses lungs studis è Gian Bundi l’emprim ì a Cuira per far ses emprims pass sco schurnalist tar il Freier Rätier. Ma già l’onn 1901 ha el puspè bandunà Cuira ed il Grischun, suandond il clom dal schefredactur dal Bund da Berna, Michael Bühler. Artitgels pli gronds e pli pitschens ch’èn cumparids regularmain a partir dals 16 da december 1900 en l’uschenumnà Sonntagsblatt, l’agiunta belletristic-litterara dal Bund, cumprovan che Bühler n’ha betg convocà ina persuna nunenconuschenta tar sai en la redacziun a Berna. Trais decennis a la lunga, numnadamain ils emprims trais decennis dal 20avel tschientaner, ha Gian Bundi furmà cun Michael Bühler e cun Georg Luck quel trio grischun tar il Bund che ha influenzà decisivamain e persistentamain la scena da cultura bernaisa. Tuts trais Grischuns avevan ina grond’amur per la cultura. Tar Gian Bundi è quai pli tard schizunt daventà sia professiun. L’onn 1919, suenter ch’il Bernischer Orchesterverein è vegnì organisà da nov, èsi stà necessari d’engaschar in secretari permanent ed ins ha clamà Gian Bundi – oramai in criticist da musica renumà a Berna – sin questa posiziun. Uschia ha Gian Bundi chalà l’onn 1919 sco redactur responsabel dal Bund. Fin a sia mort è el però restà collavuratur liber da la redacziun litterara. Dad ussa envi ha el dentant scrit mo pli recensiuns e criticas da teater e da musica ch’avevan ina grond’impurtanza.

Schebain che Gian Bundi ha studegià filologia e giurisprudenza, ha el lavurà en emprima lingia sco criticist da musica e sco secretari dal Bernischer Orchesterverein. Sia vita mussa en sasez ch’el è s’interessà oravant tut per la musica, en spezial per la musica classica, dentant er per la musica populara. Quest fatg permetta la supposiziun che Gian Bundi fiss atgnamain gugent stà musicist, ch’el n’ha dentant – per in motiv nunenconuschent – betg gughegià da pratitgar questa professiun, saja quai pervia da ponderaziuns finanzialas, saja quai ch’el è stà da l’avis che ses duns musicals na sajan betg buns avunda per far ina carriera sco pianist. Ch’el sto esser stà in pianist fitg bun cumprovan in pèr renviaments, tranter auter quel dal scienzià da musica Edgar Refardt en ses necrolog per Gian Bundi:

«Er hat weder Musik noch Musikwissenschaft studiert, und es mag ihm auch einmal ein musikgeschichtlicher Lapsus passiert sein bei der Abfassung eines Konzertberichtes. Aber er war jederzeit in der Lage, am Klavier das von ihm Gesagte zu demonstrieren, weil er sein Wissen vom Kunstwerk aus diesem selbst, aus den Noten erworben hatte, und wo es die Detailforschung verlangte, da hat er es an philologischer Genauigkeit nicht fehlen lassen.»

E. Refardt: Erinnerungen an Gian Bundi, Basler Nachrichten 1936, Nr. 358.

In auter renviament è il fatg che Gian Bundi ha dà mintgatant – ensemen cun la sopranista Erika Hellmüller (1891–1982) – concerts a l’ester, en citads da la Germania, da l’Ollanda, da la Belgia e d’auters pajais da l’Europa, davant in auditori da Svizras e da Svizzers a l’ester. Ed i n’ha mai dà ina sairada da chanzuns senza ch’i fissan vegnidas intunadas er in pèr chanzuns rumantschas. Quellas na dastgavian simplamain betg mancar.

Degn da vegnir menziunà è er il fatg che Gian Bundi è s’engaschà fitg per la promoziun da musicistas e da musicists giuvens svizzers. D’ina vart ha el fatg quai cun sias criticas, da l’autra vart ha el – en sia funcziun sco secretari dal Bernischer Orchesterverein – er pudì organisar ch’ellas ed els han survegnì la pussaivladad da sa preschentar en l’in u l’auter concert. Mintgatant però ha el er gidà en moda fitg directa cun daners (H. Marti, Gian Bundi, Bund 1936, Nr. 605). Forsa èsi stà ses destin persunal – d’ina vart da stuair desister dad ina carriera sco musicist da professiun, da l’autra vart ch’el n’ha betg gì uffants – che l’ha incità da far quai.

Il prim da fanadur 1920 è morta sia mamma, bundant in onn pli tard, numnadamain ils 21 da fanadur 1921, er ses bab. Suenter la mort da ses geniturs ha Gian Bundi maridà Bernhardine Rollier da Nods (BE). Lur nozzas han gì lieu ils 17 da matg 1922 a Berna. Displaschaivlamain n’han els betg survegnì uffants. En pli ha ina malsogna dal cor ch’è daventada adina pli acuta cun l’ir dals onns sfurzà Gian Bundi da restar adina pli savens en letg. Durant quest temp fin a sia mort la notg dals 26 als 27 da december 1936 è el vegnì tgirà da sia dunna ed er da sia cusrina Augusta Hartmann-Cavegn (1877–1953) ch’è vegnida aposta per quai da l’Engiadina a Berna. Cun sia cusrina Augusta aveva el ina relaziun fitg stretga e buna. Sco matta è ella schizunt vegnida ina giada a Stettin en visita. Pervia da ses chavels stgirs è ella però vegnida confruntada là cun in antisemitissem che sa manifestava gia da quel temp en la Germania dal Nord. Questa ostilitad envers persunas cun chavels stgirs l’ha occupà per vita duranta. Ses figl, Theodor Hartmann, pli tard architect a Cuira, è stà il figliol da Gian Bundi.

En l’annunzia da mort pon ins leger che la sora da Gian Bundi, Nina Bundi, è stada internada da quellas uras en la clinica Waldhaus a Cuira, perquai ch’ella pativa d’ina depressiun. Quest fatg è cun gronda probabilitad stà il motiv principal daco che Gian Bundi ha stuì vender sia chasa paterna a Bever. Sco che quai era usit en circuls pli bainstants da quel temp, n’avevan ils Bundis probablamain nagin’assicuranza da malsauns. Cun ils daners ha el finanzià la dimora da sia sora en il Waldhaus. La vendita da la chasa paterna a Bever l’ha tutgà fitg. In da ses giavischs ils pli profunds era numnadamain quel da passentar la saira da sia vita en Engiadina e da pudair pussar ina giada en terra paterna engiadinaisa.

Las collecziuns da paraulas[modifitgar | modifitgar il code]

Probablamain ils onns 90 dal 19avel tschientaner ha Gian Bundi rimnà 17 paraulas ed ina legenda ch’èn vegnidas raquintadas per part a Bever en la chasa da si’onda Anna Cavegn-Giovanoli (1842–1923), la sora schumellina da sia mamma. Questas paraulas e questa legenda ha el alura publitgà en puter en las Annalas da la Societad Retorumantscha dals onns 1901, 1902, 1904 e 1906 (toms 15, 16, 18 e 20). Ina selecziun da questas paraulas, numnadamain 7 – e mo paraulas da Nann’Engel – ha el alura publitgà tant en tudestg sco Engadiner Märchen sco er en puter sco Parevlas engiadinaisas. Quests toms ch’èn vegnids stampads da l’‹Institut Polygraphic SA› a Turitg na portan nagin onn. Els èn probablamain vegnids stampads l’onn 1900 u 1901. Las illustraziuns da questas ediziuns èn vegnidas fatgas da l’artist bregagliot Giovanni Giacometti (1868–1933). La versiun tudestga da quest’ediziun, vul dir las Engadiner Märchen, ha cumpiglià dus toms (tom 1 cun 4 e tom 2 cun 3 paraulas), la versiun rumantscha alura mo pli in tom cun 4 paraulas.

Schebain che la gronda part da las paraulas che Gian Bundi ha rimnà al èn vegnidas raquintadas da sia tanta Anna Cavegn-Giovanoli, inditga Gian Bundi ina ‹Nann’Engel› (Anna Engi, 1803–1873) da Bever sco raquintadra. Nann’Engel sto esser stada ina raquintadra fitg talentada. Pervia d’ina flaivlezza da la vesida n’era ella betg pli en cas da lavurar sco cusunza. Uschia ha ella pudì raquintar sias paraulas – ins di ch’i sajan stadas var 50 – mintgamai las gievgias d’enviern en la chasa Muralt a Bever. E damai ch’ella è vegnida indemnisada persuenter pon ins bain dir ch’ella saja stada ina da las emprimas raquintadras da paraulas da professiun insumma. Da las 17 paraulas menziunadas qua survart derivan 10 da Nann’Engel, 5 da Mengia Bivrun da Brail e mintgamai 1 dad Anna Cavegn-Giovanoli e dad Anna Maria Coray da Bever. In pèr da las paraulas da Gian Bundi datti en tut las quatter linguas naziunalas. L’onn 1938 è cumparì in tom en lingua franzosa (La boîte aux six Merveilles et autres conte, translaziun: Edgar Piguet-Lansel) e l’onn 1971, en il rom d’ina nova ediziun da las Engadiner Märchen/Parevlas engiadinaisas, er en talian. Ultra da questas collecziuns èn las paraulas da Gian Bundi cumparidas en diversas collecziuns da paraulas da la Svizra e da l’Europa (vesair la glista da las ovras qua sutvart).

La collavuraziun da Gian Bundi cun Giovanni Giacometti che ha fatg las illustraziuns per las Engadiner Märchen/Parevlas engiadinaisas è cun gronda probabilitad vegnida iniziada da Josef Viktor Widmann. Lez era er criticist da litteratura e d’art tar il Bund, pia in collega da Gian Bundi. Widmann ha enconuschì persunalmain Ferdinand Hodler, ed en l’atelier da Hodler ad Oschwand èn Gian Bundi e Giovanni Giacometti sa scuntrads per l’emprima giada. Per Gian Bundi è quest contact cun Giacometti segir stà d’ina gronda valur, perquai che Giacometti era probablamain il meglier illustratur e graficher da ses temp. Sco Bregagliot enconuscheva el er bain la cuntrada da las paraulas, numnadamain l’Engiadin’Ota. Widmann da sia vart ha fatg l’onn 1901 ina recensiun da las Engadiner Märchen ch’èn stadas il fritg da la collavuraziun Bundi – Giacometti. Malgrà las illustraziuns d’in dals gronds artists grischuns n’han las Engadiner Märchen e las Parevlas engiadinaisas probablamain betg gì il success commerzial giavischà. Quai po vegnir concludì dal fatg che l’ediziun en tudestg ha cumpiglià – sco gia menziunà – dus toms (tom 1 cun 4 e tom 2 cun 3 paraulas), entant che l’ediziun en rumantsch ha mo in tom, numnadamain tom 1 cun 4 paraulas. Tom 2 n’è gnanc pli vegnì stampà en rumantsch. In tom custava 4.50 francs, da quel temp (enturn l’onn 1901) magari in bel pretsch.

Librets[modifitgar | modifitgar il code]

Ultra dals librets ch’el ha translatà ha Gian Bundi er scrit agens librets che sa basan per part sin ‹sias› paraulas engiadinaisas, uschia per exempel Die schöne Bellinda (1916), musica: Hans Huber; Der gläserne Berg (1916/17), musica: Hans Huber, nunfinì (cf. la paraula La signuria dal munt da vaider); Tredeschin (versiun 1 l’onn 1919, versiun 2 l’onn 1937, musica: Karl Heinrich David, versiun 3 l’onn 2004, musica: Gion Antoni Derungs); Blaubart, nova redacziun dal text (1920), musica: Jacques Offenbach. Die schöne Bellinda e Blaubart èn vegnidas represchentadas da l’onn 1916 fin l’onn 1920 a Berna, a Basilea ed a Turitg cun in success plitgunsch modest. La tematica da Blaubart è la medema sco quella da la paraula L’homin sulvedi, numnadamain in um che na vegn betg a frida cun las varts negativas da sia persunalitad. E sche la dunna da sia vart scuvra ses secret, sto el la mazzar.

Autras publicaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

La glista da las ovras mussa che Gian Bundi n’è betg mo s’interessà per paraulas e per lur raquintadras e raquintaders, mabain er per fatgs da l’istorgia da la Svizra e da l’istorgia locala. Bleras da sias contribuziuns tractan temas che han da far cun il Grischun ed en spezial cun l’Engiadin’Ota. E bleras da sias publicaziuns istoricas, quai ans tradeschan ils organs en ils quals ellas èn cumparidas, ha el scrit per in public da peritas e da perits. Grazia al fatg ch’el ha savì rumantsch n’è Gian Bundi betg mo stà activ sco translatur, el ha er preparà (u gidà a preparar) en in tschert senn la via per la renconuschientscha da la lingua e da la cultura rumantscha sin livel naziunal. Cun sias ovras e cun sias publicaziuns ha el bittà ina glisch sin il rumantsch e l’ha rendì uschia pli enconuschent ad in public pli vast da la Bassa. Cun la votaziun dal pievel dals 20 da favrer 1938 è il rumantsch alura vegnì renconuschì sco quarta lingua naziunala. Grazia a quest fatg ha la Svizra er fatg frunt a las tentativas irredentisticas da vulair ‹manar enavos› la Rumantschia en il ravugl dal talian. Il linguist Garobbio aveva per exempel gia stgaffì nums talians per las vischnancas dal Grischun (vesair en quest connex M. Metalaga, E. Vialardi: Vocabolario engadinese-italiano, Milaun 1943, spezialmain l’introducziun da Garobbio). Per la Svizra avevi pia num d’impedir che las Rumantschas ed ils Rumantschs pudessan vegnir surmanads da las tentaziuns carmalantas da l’Italia e pudessan volver il dies a la Svizra. Cun ses engaschament per il rumantsch ha Gian Bundi contribuì sia part ch’il rumantsch ha survegnì il status d’ina lingua naziunala l’onn 1938. El sez n’ha dentant betg pli pudì giudair ils fritgs da sia lavur perquai ch’el è mort l’onn 1936.

Ovras[modifitgar | modifitgar il code]

Paraulas[modifitgar | modifitgar il code]

  • Parevlas engiadinaisas. Publichedas da Gian Bundi. En: Annalas XV (1901) p. 215–247, XVI (1902) p. 337–353, XVIII (1904) p. 269–298 e XX (1906) p. 133–163
  • Engadiner Märchen. Illustradas da Giovanni Giacometti. Institut Polygraphic SA, Turitg. Senza onn. Tom 1 e 2
  • Parevlas Engiadinaisas. Quintedas da Gian Bundi. Illustredas da Giovanni Giacometti. Ediziun e stampa: Institut Polygraphic A.G. a Turig. Senza onn
  • Des Esels Ei. En: Schweizerisches Archiv für Volkskunde, Basilea 1907, p. 140–141
  • Aus dem Engadin. Illustradas da Hans Eggimann. Berna 1913
  • L’homin sulvadi. Raccolta. En: Dun da Nadal, 1913, p. 19–26
  • The beggars of Ponte. En: Thiessing, René, Swiss Tourist Almanac. Winter 1921/22. Editur: Swiss Tourist Information Office, Zurich & Lausanne. Stampa: Otto Walther Ltd, Olten 1921
  • Tredeschin. Parevla. En: Dun da Nadal, 1922, p. 22–30
  • La signuria dal munt da vaider. En: Dun da Nadal, 1926, p. 23–28
  • Cumper uors e cumer vuolp. En: Dun da Nadal, 1927, p. 32–35
  • Märchen aus dem Bündnerland. Societad svizra per las tradiziuns popularas, Basilea 1935
  • La boîte aux six Merveilles et autres contes. Légendes engadinoises. Receuillis par Gian Bundi et Chasper Bardola, mis en français par Edgar Piguet-Lansel. Dessins de Etienne Tach. Neuchâtel, senza onn
  • Parevlas engiadinaisas. Cuverta ed illustraziuns da Turo Pedretti. OSLG nr. 100, enturn 1941
  • Der Drache im schwarzen Walde und andere Märchen aus dem Engadin, quintedas da Gian Bundi, tschernidas da Karl Lendi, cuverta e maletgs da Paul Hilber. OSLG nr. 191, 1945
  • Märchen aus dem Bündnerland. Rascher, Turitg 1955
  • Engadiner Märchen. Elavuradas da nov da Berta Schorta-Gantenbein. Illustradas da Giovanni Giacometti. Samedan 1971. Nova ediziun 2005
  • Fiabe engiadinesi. Illustrate da Giovanni Giacometti. Tradotte da Renato Stampa. Samedan 1971
  • Parevlas Engiadinaisas. Quintedas da Gian Bundi. Adattedas al rumauntsch dad hoz da Domenica Messmer. Illustredas da Giovanni Giacometti. Samedan 1971
  • Il dragun aint il mulin: üna parevla. Tradütta dad Anita Gordon-Steinrisser. En: Dun da Nadal, 1982, p. 15–23
  • Des Esels Ei und die Drachen / L’öv da l’esan e’ls draguns: Märchen aus dem Engadin / Parevlas da l’Engiadina. Illustraziuns da Hans Eggimann. Cuira 2007

Ovras litteraras[modifitgar | modifitgar il code]

  • Nr. 17! Ein Stück aus dem Tierbuch. Berna 1913
  • Engadiner Nelken. Cuira 1920
  • Hans Huber. Die Persönlichkeit nach Briefen und Erinnerung. Basilea 1925

Librets[modifitgar | modifitgar il code]

  • Die schöne Bellinda. Romantische Oper in 3 Akten. H. Jent, Berna 1916

Publicaziuns autobiograficas[modifitgar | modifitgar il code]

  • Eine Frühlingsfahrt in Oberitalien. En: Neue Zürcher Zeitung, matg 1908
  • Wintertage in Paris. Ediziun separada dal Bund, 1914 (Bund nr. 123, 125, 127, 129, 131 e 133)
  • Tagebuchblätter aus den Ferien (23–27 da fanadur 1915). Ediziun separada dal Bund, Berna 1915
  • In Wien zu Kriegszeiten. Ediziun separada dal Bund, 1917 (8–11 da november 1917)
  • Sommertage in Deutschland. En: Der Bund, Berna 1926, nr. 304, 306, 308 e 310
  • In deutschen Fürsten- und Bürgerstädten. Ediziun separada dal Bund, 1931
  • Eine Fahrt in die venetianische Terra Firma. Ediziun separada dal Bund, 1933 (25, 26 e 28 da matg 1933)
  • Nebel, Sonne und Wein im Elsass. Ediziun separada dal Bund, 1933 (28 e 30 da november, 1. da december 1933)

Publicaziuns istoricas[modifitgar | modifitgar il code]

  • Ils tschantamaints della vschinauncha da Bever nel 16vel secul. Publichos da Gian Bundi. En: Annalas XVII, 1903, p. 171–208
  • Der Kirchengesang in der Engadiner Gemeinde Zuoz. Ein kulturhistorisches Unikum. Ediziun separada da Schweizerische Musikzeitung und Sängerblatt, 1907, nr. 34–36
  • Kirchengesang im Engadin. En: Schweizerische Musikzeitung und Sängerblatt, 1908, nr. 21, p. 212
  • Der Engadiner Gemsjäger Gian Marchett Colani. Das Urbild zu J. C. Heers Markus Paltram. En: Offizielle Festzeitung für das Eidgenössische Schützenfest in Bern 1910, nr. 6, p. 142–145
  • Die Geschichte eines Gabentempels (des Gabentempels in Chur 1842). En: Offizielle Festzeitung für das Eidgenössische Schützenfest in Bern 1910, nr. 6, p. 148–149
  • Erziehung im Hochgebirge. En: Die Schweiz, 1913, nr. 20, p. 478–479
  • Albert Weltis Landsgemeinde-Freske im Ständeratssaal in Bern. En: Die Kunst für alle, 1915, carnet 13/14, p. 241–246
  • Dr. Johann v. Planta-Räzüns und sein Lehnsherr. Ein Beitrag zur Geschichte des Planta-Prozesses. Ediziun separada dal Bündnerisches Monatsblatt, 1916
  • Auf den Spuren des Hans Ardüser. En: Schwizerhüsli, Liestal 1917, nr. 39, p. 613–617
  • Das Geständnis des Dr. Johann Planta. Zum Planta-Prozess des Jahres 1572. Ediziun separada dal Bündnerisches Monatsblatt, 1920, nr. 3
  • Romansch in the Grisons. En: Thiessing, René, Swiss Tourist Almanac. Winter 1921/22. Editur: Swiss Tourist Information Office, Zurich & Lausanne. Stampa: Otto Walther Ltd, Olten 1921
  • Auswanderung und heimische Kultur in Bünden. En: Der Bund, 1925, nr. 531
  • Las Agnas. Ein kulturhistorischer Streifzug ins Oberengadin. Ediziun separada dal Bündnerisches Monatsblatt, 1925
  • Bernischer Orchesterverein 1877–1927. Zum fünfzigsten Jahrestag seiner Gründung. Publicaziun festiva 1927
  • Ein Vorschlag, die räto-romanische Sprache in Bünden abzuschaffen. En: Der Bund, Berna 1927, nr. 195
  • Gieri la Tscheppa aus dem Bündnerischen Schamsertal und seine Märchen. En: Schweizerisches Archiv für Volkskunde nr. 33, Basilea 1934, p. 166–178

Texts da chanzuns, translaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  • Ladinische Dichtungen. Translatadas da Gian Bundi. En: Heimatschutz (numer ladin) 1918, nr. 11/12, p. 138–140
  • Die Sizilianische Vesper. Drama en tschintg acts dad E. Scribe e C. Duveyrier. Translatà en tudestg da Gian Bundi. Ricordi, Lipsia 1930
  • Iphigenie auf Tauris. Tragedia en quatter acts da Nicolas-François Guillard. Musica da Christoph Willibald Gluck. Elavuraziun tudestga da Gian Bundi. Stamparia Fritz Pochon-Jent, senza onn
  • Duos chanzuns rumantschas da Jachen Luzzi. Geiser, Walther (musica) e Bundi, Gian (translaziun). 1936
  • Drei Lieder für Männerchor – Trais chanzuns per cor viril. Tenor texts rumantschs da Gian Fadri Caderas e da Peider Lansel. Gersbach, Fritz (musica) e Bundi, Gian (translaziun). Hug, 1933
  • Die einsame Arve – Il schiember solitari. Text rumantsch dad Alois Tuor. Lavater, Hans (musica) e Bundi, Gian (translaziun). Hug, 1929
  • Töndury, Emil (musica) e Bundi, Gian (translaziun):
    • Larmas – Tränen
    • Il comün nel silenzi – Nacht im Dorfe
    • Stervera d’amur – Liebesschnupfen
    • Nel ester – In der Fremde
    • La lavina – Die Lawine
    • Tramunt – Altjahresnacht
    • Wiegenlied (senza titel rumantsch)
    • A mia Rezia – Mein Bündnerland (1930)
  • Vital, Wilhelm: Gian Pitschen dal chapè agüz. Ün pêr queders our da la parevla ‹L’homin sulvedi› da Gian Bundi. Ediziun separada dal Dun da Nadal, 1939
  • Unsere Erde. Chanzun per in chor da trais vuschs. Elavuraziun libra dal Winzerfest da 1927, text da Pierre Girard. Doret, Gustave (musica) e Bundi, Gian (translaziun)

Necrologs[modifitgar | modifitgar il code]

  • Professor J. K. Muoth. En: Der Bund, Berna 1906, nr. 314
  • Giovannes Mathis, ein Engadiner Dichter. En: Der Bund, Berna 1912, nr. 368
  • Richard La Nicca. En: Bündnerisches Monatsblatt, 1919, nr. 1, p. 110–113
  • Richard La Nicca. En: Die Berner Woche in Wort und Bild, 1919, nr. 12, p. 143
  • Professor Bernhard Niggli. En: Der Bund, Berna 1935, nr. 207, p. 3

Manuscrits[modifitgar | modifitgar il code]

  • Trais brevs da Gian Bundi a Giovanni Giacometti (en tudestg). Brev 1 datada: Bevers, den 5. Oktober 1901, brev 2: Bern, den 12. Oktober 1901 e brev 3: Bern, den 30. November 1901. Tuttas trais brevs da signur Bruno Giacometti, Zollikon/Malögia, surlaschadas ad emprest a signur Peider Andri Parli, Malix
  • Brev da Gian Bundi a Richard Mengel-Giamara dals 10 da november 1921. Relasch da Gian Bundi, Biblioteca universitara da Basilea
  • Brev da Gian Bundi a Friedrich Klose dals 29 da november 1922. Relasch da Gian Bundi, Biblioteca universitara da Basilea

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  1. Las glistas bibliograficas ed il cuntegn da l’entir artitgel sa basan sin Peider Andri Parli: Gian Bundi. Der Engadiner Märchensammler und -herausgeber im Spiegel seiner Werke. Lavur da licenziat en lingua e litteratura rumantscha, universitad da Turitg, 1988.

Litteratura[modifitgar | modifitgar il code]

Funtauna principala[modifitgar | modifitgar il code]

  • Parli, Peider Andri: Gian Bundi. Der Engadiner Märchensammler und -herausgeber im Spiegel seiner Werke. Lavur da licenziat en lingua e litteratura rumantscha, universitad da Turitg, 1988

Necrologs ed appreziaziuns cun indicaziun da l’autur[modifitgar | modifitgar il code]

  • Bezzola, Reto R.: Litteratura dals Rumauntschs e Ladins. Lia Rumantscha, Cuira 1979, p. 382 e 818
  • Fonio, Anton: Gian Bundi. En: Chalender Ladin. Publichà tras l’Uniun dals Grischs. 1938, p. 26–29
  • Grütter, Max: Der Bund. Ein Rückblick bei Vollendung des Hundertsten Jahrganges 1850–1950. Berna 1950
  • Marti, Hugo: Gian Bundi. En: Der Bund, Berna, glindesdi, ils 28 da december 1936, nr. 605
  • Pieth, Friedrich (editur): Bündnerisches Monatsblatt, Cuira, schaner 1937, p. 31
  • Refardt, Edgar: Erinnerungen an Gian Bundi. En: Basler Nachrichten, mardi, ils 29 da december 1936, 1. agiunta tar il nr. 358
  • Refardt, Edgar e Schuh, Willi: Schweizer Musikerlexikon. Turitg 1939, p. 34
  • Refardt, Edgar: Ergänzungen und Berichtigungen zum Historisch-Biographischen Musikerlexikon der Schweiz 1928, text en scrittira da maschina, terminà 1941
  • Schmid, Bernhard: Gian Bundi (1872–1936). En: Korrespondenzblatt der Schweizerischen Gesellschaft für Volkskunde, Basilea 1937, p. 30
  • Singer, Samuel: Gian Bundi, der Märchenerzähler und Volkskundler. En: Der Bund, Berna, mardi, ils 29 da december 1936, nr. 608
  • Tung, Enrico: In memoria da Gian Bundi. En: Fögl d’Engiadina, nr. 2, venderdi, 8 schner 1937, Engadin Press und Co, Samedan e San Murezzan
  • Tung, Enrico: In memoria da Gian Bundi. En: Gazetta Ladina, nr. 1, 1937
  • Tung, Enrico: Gian Bundi. En: Annalas 52, 1938, p. 176–178
  • Welti, Jakob: Gian Bundi. En: Neue Zürcher Zeitung, glindesdi, ils 28 da december 1936

Necrologs ed appreziaziuns senza indicaziun da l’autur[modifitgar | modifitgar il code]

  • Abschied von Gian Bundi. En: Der Bund, Berna, gievgia, ils 31 da december 1936, nr. 611
  • Berichte und Notizen. Lien in necrolog curt per Gian Bundi. Frars Hug, Turitg
  • Gian Bundi. En: Basler Nachrichten, glindesdi, ils 28 da december 1936, nr. 356
  • Gian Bundi als Sekretär des Bernischen Orchestervereins. En: Der Bund, Berna, mesemna, ils 30 da december 1936, nr. 610
  • Gian Bundi. En: Schweizerisches Zeitgenossen-Lexikon. Fundà e redigì da Hermann Aellen. Chasa editura Gotthelf Berna e Lipsia, 2. ediziun 1932
  • Zum Gedenken (an Gian Bundi). En: Sängerblatt des Männerchor Chur, nr. 1, 1937, p. 15/17
  • Rapport annual 1936/37 dal Bernischer Orchesterverein, p. 1

Autras funtaunas[modifitgar | modifitgar il code]

  • Regurdanzas da dunna Augusta Hartmann nata Cavegn, nudadas l’onn 1933. Original en rumantsch (manuscrit) e traducziun en tudestg (scrittira da maschina) da dunna Ines Gartmann, Zuoz/Zernez, en possess da signur dr. Theodor Hartmann, Cuira
  • Augusta Hartmann-Cavegn. 17 da zercladur 1877–6 da settember 1953. Pro memoria per ses amis. Pregia da sepultura per dunna Augusta Hartmann-Cavegn, salvada da signur reverenda Facchetti. Text en scrittira da maschina. En possess da signur dr. Theodor Hartmann, Cuira

Collecziuns da paraulas che cuntegnan paraulas da Gian Bundi[modifitgar | modifitgar il code]

  • Nossas tarablas – Nossas parevlas. Lia Rumantscha, 2. ediziun, 1965, p. 118–121 e p. 190–195
  • Uffer, Leza: Rätoromanische Märchen und ihre Erzähler. Basilea 1945, p. 156–165
  • Uffer, Leza: Las tarablas da Guarda. Publicaziuns da la Societad svizra per las tradiziuns popularas, tom 51, Basilea 1970, p. 20–26

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]