Giudaissem

Ord Wikipedia
Questa pagina è scritta en puter. Igl exista er in artitgel davart il medem tema en rumantsch grischun.
La staila da David (per hebraic magen david = s-chüd da David) vala scu il simbol modern dal giudaissem e dal pövel Israel

Il giudaissem es la pü veglia religiun monoteistica. Listessamaing significha giudaissem eir il pövel güdev, sia cultura e sias üsaunzas.

Pel solit vain il giudaissem considero per üna religiun mundiela schabain cha sieus aderents sun be 13,5 milliuns sül muond inter. 7 milliuns güdevs staun in Israel, la granda part dal rest viva i'ls Stedis Unieus da l'America.

Religiun[modifitgar | modifitgar il code]

La vita religiusa dal giudaissem as basa sülla Bibgia hebraica chi correspuondescha cul Vegl Testamaint dals cristiauns.

L'experienzcha oriunda e furmand tuot il svilup ulteriur dal giudaissem d'eira la deliberaziun dals güdevs our da l'Egipta i'l seguond millenni avaunt Cristus e la via tres il desert suot il mneder Moses. Moses svess s'inclegiaiva be scu ün instrumaint da quel Dieu chi s'ho fat palais suot il nom jahwe (hebraic, per rumauntsch eau sun quel ch'eau sun). Sül munt Sinai artschaiva'l Moses ils desch cumandamaints scu ün fundamaint da la vita futura cumünaivla.

Trauma collectiv pels Güdevs d'eira la destrucziun dal taimpel a Jerusalem l'an 70 zieva la naschentscha da Gesu. Da quel evenimaint davent gnivan ils Güdevs sternieus sül muond inter.

Düraunt la seguonda guerra mundiela gnivan mordragios var 5 milliuns Güdevs in champs da concentraziuns dals naziunelsocialists in Germania ed in pajais occupos da quels.

Il stedi d'Israel modern s'inclegia svess scu ün lö patria pels Güdevs per saimper.

Lingua[modifitgar | modifitgar il code]

La lingua tradizunela dals güdevs es il hebraic chi gniva discurrida già i'l temp biblic aunz cha l'aramaic s-chatschaiva il hebraic scu la lingua populera. Hebraic restaiva però la lingua dal cult divin e dals scienzios e stüdgios, impustüt dals rabbiners scu ils porteders dal savair religius.

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]