Sestri Levante

Ord Wikipedia
Quist artichel es scrit in rumauntsch puter

Sestri Levante (Sèstri in l'idiom da la Liguria) es üna vschinauncha taliauna da 18.725 abitants illa Region Liguria, Provinza da Genova. Per sia pusiziun geografica vegna'la eir clameda "la cited dals duos mers".

Panorama

Geografia[modifitgar | modifitgar il code]

Sestri as chatta illa "Riviera di Levante" da la Liguria ed es üna da las pü orientelas citeds dal Golf dal Tigullio. Ella es sülla planüra furmeda da l'ovel Gromolo cul ir dal temp, dasper il cap clamo "Isla", chi es unieu a la terra ferma vi da üna strivla da terra, chi parta la "Baja da las Parevlas" (uschè clameda perque cha dal 1825 lo vivit il scriptur danais Hans Christian Andersen) da la "Baja dal Silenzi".
La cited veglia as chatta traunter las duos bajas e la strivla da terra; la part da la cited la pü moderna s'ho sviluppeda sülla pianüra dal Gromolo.

Istorgia[modifitgar | modifitgar il code]

Cited veglia

Sestri gnit fundeda dals Liguri, pövel clamo eir "Tigulli" (chi ho do il nom a la zona inua cha la cited as chatta), scu tuot las vschinaunchas limitrofas.
Üna vouta as chattaiva Sestri sün ün'isla; cul ir dal temp dvantet l'isla ün cap pervi dals alluviuns transportedas dals ovels Gromolo e Petronio e da l'acziun dal mer.
Düraunt l'eted dals Romauns eira Sester clameda Segesta Tigullioreum u eir be Segesta. Già da quel temp eira'la ün center da commerzi maritim fich important: pervi da sia vicinanza a las vias, chi mnaivan als pass dal Bracco e da Velva rivaiva la marchanzia al port e giaiva vers ils vals Petronio, Graveglia e Vara e Lunigiana; impü sün qustas vias rivaivan las materias primaras dal pajais intern fin a Sestri.
Sestri gnit manzuneda i'l "Diplom da Berengario" dal 909, cur ch'ella gnit deda a la Baselgia da San Gian da Pavia; zieva gnit ella cedida a l'Abadia da San Colomban da Bobbio.
Düraunt il temp d'immez cumanzet ella ad as svilupper sülla planüra.
Dal 1133 pruvet la famiglia Fieschi da Lavagna a piglier Sestri, ma la Republica da Genova la battet e zieva ün an pigliet la vschinauncha suot sia protecziun militera e politica.
Dal 1145 pigliet l'Abadia da San Colomban la part la pü ota da Sestri, cha Genova transfurmet zieva in chastè.
La flotta da Pisa attachet il Tigullio dal 1170, ma scu eir las otras vschinaunchas limitrofas fet Sestri resistenza ed as salvet. Dal 1172 s'alliettan las famiglias Malaspina e Fieschi traunter pêr, e conquistettan Sestri impè da Genova. Dal 1218 fundettane la "Chastlania da Sestri Levante".
Dal 1321 pruvet Castruccio Castracani, Signur da Lucca, a piglier Sestri sainza success; percunter vet l'occupaziun dals Visconti da Milaun success dal 1365. Eir Vnescha pruvet inutilmaing dal 1432.
Scu las otras vschinaunchas dal Tigullio vet Sestri plundrageda dal 1542 dals Türchs e dal 1607 dals Saracens.
Düraunt l'eted da Napoleun faiva Sestri part dal Departamaint da las Apenninas. Zieva'l Congress da Vienna dal 1815 entret ella i'l Reginam da Sardegna e dal 1861 fet part dal Reginam d'Italia.

Vappa e bindera[modifitgar | modifitgar il code]

Datoteca:Sestri Levante-Stemma.png
Vappa

La vappa da Sestri Levante ho ün'isla grippusa cun duos tuors munidas da fruins sün fuonz azur; sur ella do que üna curuna e suot üna manzina da ruver ed üna da oliver.
La bindera es azura cun l'ur d'or ed ho immez la vappa da la vschinauncha.

Monuments ed oter lös interessants[modifitgar | modifitgar il code]

Baselgias[modifitgar | modifitgar il code]

Santa Maria da Nazareth[modifitgar | modifitgar il code]

Santa Maria da Nazareth

La baselgia gnit construida da l'architect Gio. Batta Carbone traunter 1604 e 1616 scu nouva baselgia da la plaiv da Sestri Levante zieva la missa in uorden da la colliaziun traunter l'Isla e la planüra. Fin 1957 füt ella cuncatedrala da la diocesa da Brugnato; daspö quel an fo Sestri part da la diocesa da Chiavari.
La fatscheda dal 1837-1840 es da stil neoclassic e gnit progetteda da l'architect Giambattista Prato. Dadains do que pittüras sün taila da l'eted barocca ed üna Pieted da lain d'Anton Maria Maragliano.

San Niculo da l'Isla[modifitgar | modifitgar il code]

Ella es la baselgia la pü veglia da Sestri: ella gnit constuida dal 1151 illa part da la cited clameda Isla. Fin al 17. tschientiner füt ella la baselgia da la piaiv da Sestri (hoz ho la baselgia da Santa Maria da Nazareth quista funcziun).
Il prüm edifizi eira da stil romanic, ma düraunt il 15. tschientiner gnit ella construida darcho in stil baroc. Il clucher ho il tet a fuorma da piramida e fnestras a duos archs. Dadains è'la da stil gotic ed ho trais nevs.

San Steivan da la Punt[modifitgar | modifitgar il code]

Eir scha las prümas notizchas sun dal 11. tschientiner, gnit ella construida darcho düraunt il 18. tschientiner; zieva gnit ella ingrandida e munida cun ün battisteri, ün nouv palintschieu da marmel e decoraziuns sülla fatscheda, inua ch'ün ho miss üna statua da San Steivan.
Dadains do que trais nevs e trais uters (da San Steivan, San Gisep e Nossaduonna dal Carmel) la nev centrela glivra cun üna granda apsida.

San Töna[modifitgar | modifitgar il code]

Ella gnit constuida düraunt ils ans Sesaunta dal 20. tschientiner, ma in quel lö daiva que otras baselgias.
Il prüm daiva que ün oratori dedicho a San Gian e San Töna, ma dal 1647 construettan ils fraters üna nouva baselgia. Daspö 1948 è'la baselgia da piaiv.

Concepziun immaculeda[modifitgar | modifitgar il code]

Concepziun immaculeda

Quista baselgia as chatta dasper la Baja dal Silenzi construida dal 1688 da stil da l'eted d'immez cun la fatscheda a strivlas orizontelas alvas e nairas. Dasper ella do que la clostra dals chapütschins.
Dadains do que üna statua da lain da Nossaduonna immaculeda dal 18. tschientiner sün l'uter grand, üna pittüra da Domenico Fiasella dal Miracul da San Töna da Padova ed üna taila da listess pittur da San Flisch da Cantalice chi piglia l'iffaunt Gesu da Nossaduonna.

Baselgia da l'Institut da las sours maistras pietusas[modifitgar | modifitgar il code]

Construida il prüm dal 1658, gnit ella edificheda darcho bgeras voutas; ella gnit abanduneda dal 1798, an da sia aboliziun vulida da Napoleun.
Daspö 1829 è'la la baselgia da las sours da la Preschantaziun.

San Peider in chadagna[modifitgar | modifitgar il code]

Ella as chatta illa cited veglia, lung la straglia clameda Vico Macelli; dasper ella do que üna clostra dal chapütschins. Construida dal 1640, zieva la missa in uorden da la cited dvantet il lö na adatto per la vita d'isolaziun dals fraters; per que dal 1686 dettane la baselgia als preirs da San Peider in chadagna e gettane davent.
Cul ir dal temp gnit la baselgia missa in uorden ed ingrandida bgeras voutas, eir perque ch'ella ho gieu bgers dans zieva l'arriv da Napoleun e l'explosiun d'üna bomba in üna chesa dasper ella dal 1951.

San Baltrumieu da la Ginestra[modifitgar | modifitgar il code]

San Baltrumieu da la Ginestra

Ella as chatta illa fracziun cun listess nom ed es eir clameda "Nossaduonna da l'Agüd" daspö 1750. La baselgia dad hozindi es dal 1838.

Otras baselgias[modifitgar | modifitgar il code]

  • San Giachem in Loto, dal 1540
  • Santa Victoria in Lobiola, fundeda dal 11. tschientiner dals fraters da San Colomban illa fracziun Lobiola
  • San Bernard dals bains, dal 1151, construita darcho dal 1636
  • San Pol in Pila, inaugureda als 26 october 1980
  • Santa Margritta in Fossalupara, chi üna vouta as chattaiva inua cha hoz do que il sunteri da Fossalupara e gnit demolida dal 1739, inaugureda als 27 avuost 1958
  • Clostra da l'Annunzcheda, dal 15. tschientiner, chi zieva dvantet ün champ da vacanzas ed hoz es ün center da congress
  • Santa Chatrigna, dal 1578 e desdrütta dals bombardamaints dal 1944.

Palazis[modifitgar | modifitgar il code]

Palazi Durazzo Pallavicini[modifitgar | modifitgar il code]

Palazi Durazzo Pallavicini

Construieu düraunt il 17. tschientiner, hoz è'l la chesa cumünela da Sestri. El as chatta in Piazza Matteotti, illa cited veglia, dasper la baselgia da Santa Maria da Nazareth. Illa sela dal Cussagl, al seguond plaun da l'edifizi, do que üna pittüra da Francesco Bassano da l'Aduraziun dals trais raigs.

Palazi Cattaneo della Volta[modifitgar | modifitgar il code]

Ad es ün palazi dal 17. tschientiner ed ho üna chapella dal 18. tschientiner.
Dadains do que nischas i'ls pilasters da la cupla, chi ho süsom üna pitschan linterna cun las statuas da Sant Anna, San Gioachin, Santa Lisabetta e San Gisep cun l'iffaunt Gesu.

Oters palazis[modifitgar | modifitgar il code]

Palazi Fascie Rossi
  • Palazi Fascie Rossi, inua cha hoz do que la biblioteca
  • Villa Sertorio
  • Villa Rimassa
  • Villa Serlupi d'Ongran
  • Villa Balbi
  • Villa Gualino, hoz "Hotel dei Castelli"
  • Chastè Gandolfo

Chastè[modifitgar | modifitgar il code]

Dasper l'Isla, inua cha hoz do que il parc da l'"Hotel dei Castelli", daiva que ün chastè construieu dal 1145 da la Republica da Genova. Dal 1440 gnit el per part construieu darcho e dvntet ün sunteri dal 1810. Düraunt ils prüms ans dal 20. tschientiner gnit el demolieu dal tuot.
In listess lö traunter 1925 e 1928 gnittan ils "chastels Gualino" edifichos; que sun villas da stil da l'eted d'immez hoz dvantedas albiergs.

Portels[modifitgar | modifitgar il code]

Portè da s-chaglia

Illa cited veglia do que bgers portels da s-chaglia dal 14. tschientiner. Els as chattan pustüt lung la via XXV Aprile, la via maistra da la cited veglia, clameda eir caruggio ("straglia" i'l dialect da la Liguria).

Pinacotecas[modifitgar | modifitgar il code]

Illa Pinacoteca Rizzi do que ouvras da pittuors da la Flandra e bgeras keramicas da la Liguria.

Persuna renumnedas[modifitgar | modifitgar il code]

Naschidas u oriundas[modifitgar | modifitgar il code]

Liedas a Sestri[modifitgar | modifitgar il code]

Manifestaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  • Faira da San Gisep, il marz, cun exposiziun da fluors e plauntas
  • Festival dal Blues e dal Soul, als 1.meg
  • Premi Andersen, a la fin da meg; que es üna concurrenza litteraria per cudeschs d'infanzia
  • Turnier da mer dal Tigullio, al quêl las vschinaunchas da Santa Margherita Ligure, San Michele di Pagana, Rapallo, Zoagli, Chiavari, Lavagna e Sestri Levante piglian part; el ho lö traunter lügl ed avuost sül mer davaunt üna da quistas vschinaunchas
  • "Bagnun", la penultim'eivna da lügl, chi ho lö sülla riva orientela da Riva Trigoso; a vegn deda la schoppa da sardinas servida sül biscot
  • "Barcarolata", l'ultima dumengia da lügl, chi ho lö illa "Baja dal Silenzi"; que es üna manifestaziun nautica, düraunt la quela vegn premieda la barcha la megldra orneda
  • Festa da Nossaduonna dal Carmen, il lügl; a vegn fatta üna processiun cun grands crucifixs ed üna statua da nossaduonna orneda d'üja fatta madürer aunz il temp
  • Faira da San Steivan, als 26 dicember

Economia[modifitgar | modifitgar il code]

Chantiers navels

L'economia da Sestri Levante as basa pelpü sül turissem da sted, grazcha a sias duos rivas e sia spelma tipica dals lös da la Liguria.
Üna vouta as fundaiva l'economia da Sestri sulla costrucziun da barchas a vela latina clamedas "leudi"; ün po vzair üna da quistas barchas eir hoz sülla riva dals "Balin", illa Baja da las Parevlas.
A Riva Trigoso do que ils chantiers navels "Fincantieri", chi construescha nevs da guerra ed es hozindi activa adonta d'üna perioda da crisa.

Transports[modifitgar | modifitgar il code]

Vias[modifitgar | modifitgar il code]

Sestri Levante as chatta sülla veglia via romauna clameda "Via Aurelia", hoz Strada da Provincia n. 1 (da pü bod Strada naziunela n.1). Impü do que üna sortida da l'Autostreda n.12 Genova-Rosignano.

Viafiers[modifitgar | modifitgar il code]

Il territori cumünel es traverso da la viafier Genova-Pisa, mneda da "Ferrovie dello Stato" (las Viafiers naziunelas taliaunas). A do duos staziuns: a Sestri ed a Riva Trigoso.

Partenedis[modifitgar | modifitgar il code]

Sestri Levante es lieda tres ün partenedi dal 1983 cun Dole (Frauntscha); la fracziun Riva Trigoso ho ün partenedi daspö 2002 cun Santa Cruz (Stedis Unieus da l'America).

Sport[modifitgar | modifitgar il code]

A Sestri do que las squadras "Unione Sportiva Sestri Levante" (ballapè, seria D) e "Centro Basket Sestri Levante" (ballachavagna).