Manifest da la Partida communistica

Frontispizi da l’ediziun originala dal 1848

Il ‹Manifest da la Partida communistica›, er ‹Manifest communistic›, han Karl Marx e Friedrich Engels scrit enturn la midada da l’onn 1847/48, e quai per incumbensa da la Lia dals communists. La scrittira è cumparida ils 21 da favrer 1848 a Londra, curt avant ch’è prorutta la Revoluziun da favrer en Frantscha e la Revoluziun da mars en la Confederaziun tudestga ed en ils dus gronds stadis da questa lia, l’Austria e la Prussia. Il ‹Manifest da la Partida communistica› è vegnì scrit en lingua tudestga e translatà en dapli che 100 linguas. L’onn 2013 ha l’Unesco recepì quest’ovra en il patrimoni da documents mundial.

Il program, en il qual Marx ed Engels han gia sviluppà grondas parts da la concepziun dal mund che dueva pli tard vegnir numnada ‹marxissem›, cumenza cun ils pleds daventads proverbials: «In spiert va enturn en l’Europa – il spiert dal communissem» e finescha cun l’appel: «Proletaris da tut ils pajais, as unì!» En il ‹Manifest communistic› vuleva la Lia dals communists exponer ses puntg da vista. L’ovra da radund 30 paginas è structurada en in’introducziun a la quala suondan quatter chapitels principals.

Chapitel 1: Bourgeois e proletari

‹The Strike in the region of Charleroi›, maletg da Robert Koehler (1886)

Il svilup da la societad d’enfin qua designeschan Marx ed Engels sco l’istorgia da cumbats da classa – per part zuppads, per part averts – tranter duas classas oppostas: «Liber e sclav, patrizian e plebeian, barun e serv». Al term da las classas vegn attribuì ina funcziun centrala, entant ch’ins aveva discurrì fin qua dals stans aristocrazia, clerus e burgaisia (sco er dals servs, ils quals n’avevan però giugà fin uss nagina rolla per sasez). En l’emprima part dal ‹Manifest› emprovan ils auturs pia da mussar co che la Revoluziun industriala ha midà l’economia e la societad ord vista dals lavurants resp. dal proletariat.

La scuverta da l’America ed il svilup industrial han manà ad in martgà mundial ed ad ina «bourgeoisia moderna». Al lieu dal sfruttament feudalistic che vegniva zuppentà davos arguments religius u politics è passà l’enritgiment egoistic avert e las relaziuns da famiglia cumparan sco spiras relaziuns pecuniaras. Er la classa mesauna sco «il medi, il giurist, il prer, il poet, l’um da la scienza» è sa transfurmada en lavurants cunter pajament. Il stadi furma be pli ina «giunta» ch’administrescha las «fatschentas communablas» da la bourgeoisia.

En il senn dal chapital na po la bourgeoisia far nagut auter che da revoluziunar permanentamain las cundiziuns da producziun e tras quai las furmas da la societad che sa basan sin quellas. Ultra da quai vegnan surmuntadas las restricziuns naziunalas, e la producziun e consumaziun materiala e spiertala vegn reglada a moda cosmopolitica. La producziun dependa da materias primas da tut il mund. I sa sviluppa «ina dependenza generala da las naziuns ina da l’autra».

Malgrà quai vegn tuttavia attribuida a la bourgeoisia ina rolla progressiva entaifer l’istorgia: «Tras il svelt meglierament da tut ils instruments da producziun e tras las communicaziuns ch’èn simplifitgadas fitg ferm tira la bourgeoisia tut las naziuns, er las barbaricas, en la civilisaziun.» La bourgeoisia acquista uschia ina funcziun potenzialmain revoluziunara envers ils stans regents da fin qua, ella furma pia la cuntrapart dal feudalissem. Gia per questa fasa tempriva dal chapitalissem constateschan Marx ed Engels: Il possess vegn concentrà en ils mauns da paucs. La part inferiura da la classa mesauna sa schlia en il proletariat. En stgars 100 onns ha il domini da classa bourgeoisa producì dapli forzas productivas che quai ch’igl è stà il cas antruras en l’entira istorgia umana. Malgrà la miseria da las classas supprimidas exista in’«epidemia da la surproducziun». Las relaziuns burgaisas èn numnadamain vegnidas memia stretgas ed impedeschan la vendita da la rauba. La consequenza èn crisas economicas che sa repetan regularmain. Ed a quellas po la bourgeoisia be far frunt cun augmentar il squitsch sin las pajas e cun render accessibels adina novs martgads.

La forza da lavur cun la quala la classa dals lavurants moderns va a martgà furma ina rauba sco mintga auter product commerzial era ed è perquai exposta a las fluctuaziuns dal martgà. Cun far diever adina dapli da maschinas e tras l’introducziun da la spartiziun da la lavur vegn la lavur bain simplifitgada en il senn dal chapital, ma daventa per il lavurant adina pli fitg ina paina – quest process explitgescha Marx en in auter lieu cun il teorem da l’«alienaziun dal lavurant da la lavur». En il feudalissem aveva per exempel in chalger producì l’entir chalzer, quai che pretendeva savida ed inschign; en ina fabrica da chalzers è el uss percunter condemnà a far be pli la cusadira tranter il chalzer sura e la sola. Ina lavur talmain simpla è mintga uman ch’è pli u main saun abel da far; il lavurant daventa uschia ina part d’ina maschina che sa lascha remplazzar da tut temp. E perquai cuvra er la paja be pli ils pli simpels basegns d’existenza e da reproducziun dal lavurant. Massas da lavurants vegnan sfruttadas ed èn suttamessas en las fabricas al domini absolut dal chapital. La schlattaina e la vegliadetgna na giogan nagina rolla pli, lavur qualifitgada vegn remplazzada tras lavur nunqualifitgada, d’impurtanza è sulettamain da tegnair bass ils custs. Vitiers vegn la dependenza finanziala dal proletariat d’adina dapli persunas – «il possessur da la chasa, il cromer, l’emprestader sin pegn etc.».

Per sa defender da questa situaziun vegn illustrà, co ch’ils lavurants sa dostan cunter ils chapitalists respectivs, l’emprim sulet, alura en ina fabrica, pli tard en l’entir lieu. «Els destrueschan las maschinas, els dattan fieu a las fabritgas», perquai ch’els speran da pudair reacquistar la posiziun sociala dals mastergnants libers da pli baud. Cun la pressiun creschenta sin il singul sa furma però adina dapli ina schientscha da classa, e quai tant pli che anteriurs mastergnants libers e burgais pitschens crodan tras quest svilup sfurzadamain en il proletariat.

I sa mussa che l’interess communabel da la bourgeoisia è d’engrevgiar adina dapli las cundiziuns da producziun per pudair maximar las renditas. Uschia vegni tar la «collisiun da duas classas», tar il cumbat da classas. Quel sa sviluppa necessariamain ad in cumbat politic, ils proletaris s’organiseschan a partidas politicas. A quellas reusseschi da far passar singulas leschas a favur dals lavurants, sco per exempel il di da diesch uras en l’Engalterra. Betg be la bourgeoisia, mabain er il proletariat furma pia ina classa revoluziunara.

La premissa centrala per che la classa bourgeoisa possia insumma exister ed exequir ses domini furma l’accumulaziun e l’augmentaziun da la ritgezza en ils mauns da paucs; e la moda da lavurar dal chapital è quella da la lavur cunter pajament. Enstagl da pudair meglierar sia situaziun en rom dal progress industrial depauperisescha il lavurant modern adina dapli. Ma uschia producescha la bourgeoisia a medem temp «ses agens chavafossas», vul dir ch’ella promova il svilup e la constituziun dal proletariat sco classa cun voluntad da cumbatter. L’isolaziun mumentana dal singul lavurant ch’è resultada da la situaziun da concurrenza vegn surmuntada tras «lur reuniun revoluziunara en furma da l’associaziun».

Chapitel 2: Proletaris e communists

La suletta pagina dal manuscrit original dal ‹Manifest communistic› ch’è sa mantegnida

En quest chapitel sa stentan Marx ed Engels surtut da refutar las objecziuns che vegnan fatgas valair cunter ina societad communistica. L’emprim vegn mintgamai rendì attent a las flaivlezzas da la societad burgaisa, per alura dilucidar il cuntraproject.

«Ils communists n’èn nagina partida speziala en congual cun las autras partidas da lavurants.» Els han tenor Marx ed Engels ils medems interess sco l’entir proletariat e represchentan adina ils interess da l’entir moviment. Perquai furman els la part essenziala da las partidas da lavurants da tut ils pajais. Als communists vegnia fatg la reproscha ch’els hajan en mira d’abolir il possess sco tal; ma facticamain saja gia la bourgeoisia sa patrunada dal possess. Er il singul bourgeois na disponia betg libramain da ses possess, mabain possia be far diever da quel en rom da l’activitad economica cumplessiva da la bourgeoisia e tenor las reglas da quella; el saja sfurzà da giugar il gieu dal sfruttader – sch’el veglia u betg – uschiglio na saja el prest sez nagin bourgeois pli; il possess bourgeois na saja perquai betg in possess persunal, mabain in possess da classa. La finamira stoppia esser da render accessibel quel a tuts en il senn dal socialissem. «Vegn il chapital pia transfurmà en possess cuminaivel ch’appartegna a tut ils commembers da la societad, sche na vegn betg transfurmà possess persunal en possess da l’entira societad. Be il caracter social dal possess sa mida. El perda ses caracter da classa.»

Alura analiseschan ils auturs il term da la lavur cunter pajament. Er qua rendan els attent als cuntrasts: «Entaifer la societad burgaisa è la lavur viventa be in med per augmentar la lavur accumulada.» Questa relaziun vegn chapida sco in process infinit, entaifer il qual ils chapitalists fan maldiever da la nova lavur cunter pajament per stgaffir ulteriur possess per l’atgna classa. Uschia vegn stgaffì in ferm cuntrast tranter la societad burgaisa – la quala è suttaposta da ses sistem ennà a crisas economicas e socialas – ed ina societad communistica imaginada. «Entaifer la societad communistica è la lavur accumulada be in med per schlargiar, enritgir e far avanzar il process da la vita dals lavurants.»

La bourgeoisia fa pia la reproscha als communists ch’ella veglia abolir la proprietad. Quai saja correct, respundan quels, ma cun far quai aboleschian els be il possess che sa chattia gia uss en ils mauns d’ina suletta classa. Pertge che «en Vossa societad existenta è il possess privat abolì per nov dieschavels da ses commembers (...).»

Plinavant sa confruntan ils auturs cun ils arguments da lur adversaris. Tenor els èn las ideas dals burgais areguard la libertad, la furmaziun, il dretg etc. sezzas naschidas da las relaziuns da producziun e da possess burgaisas. Uschia renfatschan ils critichers per exempel als communists da promover la «dissoluziun da la famiglia». Ma la famiglia burgaisa, uschia la cuntraposiziun en il ‹Manifest communistic›, existia be per la bourgeoisia, damai che quella sa basia sin chapital e possess privat. «[E]lla chatta sia cumplettaziun en il proletariat ch’è sfurzà da desister da relaziuns da famiglia ed en la prostituziun publica.» La finamira areguard la furmaziun stoppia perquai esser da «strair davent l’educaziun da l’influenza d’ina classa regenta».

A la reproscha ch’ils communists veglian introducir ina «communitad da las dunnas» respundan quels che la dunna na saja per la bourgeoisia nagut auter ch’in «instrument da producziun»; perquai saja er quella d’includer en la pretensiun communistica da stgaffir ina proprietad cumina. Ed ultra da quai existia questa communitad gia: «Noss bourgeois, betg cuntents cun quai ch’als stattan a disposiziun las dunnas e figlias da lur proletaris – da la prostituziun uffiziala gnanc da discurrer – sa diverteschan cun surmanar in a l’auter lur dunnas.» Cun schliar las relaziuns da producziun actualas vegnian er a svanir quests effects nungiavischads che resultian da quellas entaifer las structuras socialas.

In’autra renfatscha pertutga la relaziun dals communists envers la patria ed è colliada cun l’inculpaziun da vulair abolir tut ils lioms naziunals. Marx ed Engels respundan però ch’ils lavurants n’hajan nagina patria, la quala ins als possia prender davent. Gia tras il martgà mundial, l’unifurmitad da la producziun industriala e da las cundiziuns da viver svaneschian ils cuntrasts naziunals pli e pli. En quel mument ch’ils cuntrasts da classa vegnian abolids, sa schlia tutta confruntaziun ostila tranter las naziuns, e quai tant al nivel spiertal sco er material.

En connex cun la reproscha ch’ils communists veglian abolir dal tuttafatg tant la religiun sco er la morala scrivan ils auturs: «Las ideas dominantas d’in temp èn adina be stadas las ideas da la classa dominanta. (...) Las ideas da la libertad da conscienza e da religiun han be exprimì il domini da la concurrenza libra sin il champ da la conscienza.» Quai saja er il motiv, daco ch’i saja reussì a la bourgeoisia revoluziunara dal 18avel tschientaner d’abatter il feudalissem. Tut las societads da fin qua hajan enconuschì sfruttaziun d’ina gronda part da la societad; da qua resultia er il fatg ch’igl existian furmas da conscienza da classa cumparegliablas. Pir la revoluziun communistica vegnia a rumper dal tuttafatg cun las ideas tradidas. Tut questas reproschas e lur refutaziun subsummeschan Marx ed Engels en il suandant facit: «L’istorgia da l’entira societad d’enfin qua è sa muvida en cuntrasts da classa.» En in auter lieu vegn questa enconuschientscha er numnada «materialissem istoric».

L’emprim pass entaifer la revoluziun dals lavurants saja d’elevar il proletarias a la classa regenta, «l’acquist da la democrazia tras cumbat». Silsuenter vegnian ils meds da producziun centralisads pass per pass en ils mauns dal stadi, «vul dir dal proletariat organisà sco classa regenta». Per cuntanscher questa finamira sajan necessarias per in tschert temp intervenziuns despoticas en las relaziuns da producziun burgaisas. En ils pajais ils pli sviluppads saja da proceder sco suonda: Expropriaziun da la proprietad da terren, in sistem da taglia fermamain progressiv, dissoluziun dal dretg d’ierta, confiscaziun dal possess d’«emigrants e rebels», fundaziun d’ina banca naziunala cun chapital statal, statalisaziun da l’entir sistem da transports, augmentaziun e meglieraziun da las fabricas naziunalas, dals instruments da producziun e dals bains funsils tenor in plan cuminaivel, medem sforz da lavur per tuts, installaziun d’armadas industrialas, surtut per l’agricultura, far sforzs per allontanar successivamain il cuntrast tranter citad e champagna, educaziun publica e gratuita da tut ils uffants, dismessa da la lavur en fabrica dals uffants en sia furma odierna.

La finamira stoppia pia esser da schliar las veglias cundiziuns da producziun per pudair schliar ils cuntrasts da classa. «Al lieu da la veglia societad burgaisa cun sias classas e cuntrasts da classa passa in’associaziun, entaifer la quala il svilup liber da mintgin furma la premissa per il svilup liber da tuts.»

En la prefaziun da Marx ed Engels dal 1872 vegnan las intervenziuns numnadas survart per part gia resguardadas sco antiquadas: «Sco ch’il ‹Manifest› di sez dependa l’applicaziun pratica dals princips che vegnan stabilids dapertut e da tut temp da las circumstanzas istoricas sco ch’ellas sa preschentan concretamain. Perquai na duai betg vegnir dà in pais spezial a las mesiras revoluziunaras che vegnan proponidas a la fin dal segund chapitel. Quest passus stuess vegnir formulà oz autramain, e quai en divers reguards.»

Chapitel 3: Litteratura socialistica e communistica

Pierre-Joseph Proudhon, 1860

Marx ed Engels preschentan auters concepts, sa distanziond da quels a moda polemica. Uschia vegn per exempel la ‹Philosophie de la misère› da Proudhon designada sco «entir sistem» da quest «socialissem bourgeois».

Il socialissem reacziunar

Il socialissem feudal

Ina varianta dal socialissem reacziunar vesan Marx ed Engels en quai ch’els numnan il «socialissem feudal». Quel avevan l’aristocrazia englaisa e franzosa sviluppà cunter la bourgeoisia. En la pratica sustegnia questa furma dal socialissem però «tuttas mesiras da puniziun che vegnan applitgadas cunter la classa dals lavurants».

Socialissem dals burgais pitschens

Il «socialissem dals burgais pitschens» existia en pajais, en ils quals saja sa furmà tranter il proletariat e la bourgeoisia ina burgaisia pitschna; quella saja periclitada da svanir en il proletariat. Sismondi è l’autur che descriva las cuntradicziuns en las cundiziuns da producziun. El represchenta bain il puntg da vista dals lavurants ord perspectiva dals purs pitschens e da la burgaisia pitschna. Sumegliant a quai ch’è vegnì descrit survart, renda er el attent a l’effect da las maschinas modernas e da la spartiziun da la lavur e renda attent a la depauperisaziun dal proletariat. Sco schliaziun per quests problems na vesa el però nagin’autra via che da restabilir las veglias relaziuns da possess e la veglia structura sociala. «Mastergnanzas en la manufactura ed economia patriarcala sin la champagna, quai èn ses ultims pleds.»

Il socialissem tudestg u il ‹vair› socialissem

Il socialissem tudestg u «vair» socialissem è vegnì importà da la Frantscha. Igl eran las ideas da la Revoluziun franzosa, las qualas ils «filosofs tudestgs, mezfilosofs e sabiuts» da la fin dal 18avel tschientaner han reprendì. Cuntrari a la situaziun en Frantscha n’è il triumf da la bourgeoisia però anc ditg betg terminà en Germania ed in proletariat è pir londervi da sa sviluppar. Perquai reproschan Marx ed Engels als socialists tudestgs da betg sa basar sin umans reals entaifer relaziuns da classa realas – sco ch’avevan fatg quai lur antecessurs franzos –, mabain da s’occupar be d’in uman ideal imaginà. Uschia svaneschia la realitad sut il «tschiel tschajerus da la fantasia filosofica».

Il socialissem tudestg per propi saja adina stà drizzà cunter il moviment liberal, damai ch’i sa tractia tar quel en Germania dal «cumbat da la bourgeoisia tudestga, e surtut da la prussiana, cunter ils feudals e la monarchia absolutistica». A quel haja il socialissem, sco moviment politic, mess en fatscha «las pretensiuns socialisticas». Ma facticamain haja il socialissem tudestg be «proclamà la naziun tudestga sco la naziun normala ed il burgais pitschen tudestg sco l’uman normal». El proclameschia «da star a moda nunpartischanta sur tut ils cumbats da classa». Las scrittiras en Germania che sa resguardan sco socialisticas resp. communisticas sajan per ordinari «litteratura tschuffa e sgnervanta».

Il socialissem conservativ u bourgeois

Cun l’intenziun da pacifitgar il proletariat resguarda ina part da la bourgeoisia sco necessari da dismetter la miseria sociala; uschia sa laschia meglierar la situaziun dal proletariat e la societad burgaisa vegnia preservada da la revoluziun socialistica. Els vulan pia «la societad vertenta, però senza ils elements che revoluziuneschan e dissolvan quella». Sco represchentant prominent da questa posiziun vegn numnà Proudhon. Quest socialissem pretendia bain d’agir «en l’interess da la classa da lavurants»; ma facticamain prendia ella be en mira meglieraments administrativs en l’agen interess. Sco spezialmain demascranta resguardan Marx ed Engels la pretensiun d’endrizzar «praschuns da cellas – en l’interess da la classa lavuranta».

Il socialissem e communissem critic-utopic

Per finir analiseschan ils auturs quai ch’els numnan «il socialissem e communissem critic-utopic». Quel represchentia las emprimas emprovas dal proletariat da sviluppar atgnas ideas. Tuttavia degna da vegnir ludada saja lur tenuta critica, il fatg ch’ellas «attatgan tut ils fundaments da la societad vertenta». Exempels per tals auturs furman Saint-Simon, Fourier, Owen. Lur utopias porschan er custaivel material per illuminar ils lavurants. Ma pli fitg che las relaziuns concretas sa movian en direcziun d’in cumbat da classa, e pli fitg ch’ils aderents dal socialissem utopic emprovian «d’intermediar tranter las parts contrahentas». Facticamain impedeschian els uschia il cumbat che saja necessari ed inevitabel. Quests socialists temprivs eran sezs revoluziunars en blers reguards; ma lur scolars furmian «sectas reacziunaras», perquai ch’els tegnian er ferm vi da las ideas antiquadas «da lur maisters» en quel mument che las cundiziuns da producziun ed il cumbat da classa sajan gia sa sviluppads vinavant. Or da las ideas oriundamain correctas da lur fundaturs sviluppian lur giuvnals perquai ina «cretta superstiziusa en l’effect miraculus da lur scienza sociala». Els passan si «cun la ravgia ch’ha be pudì resortir da la cretta tschocca en il nov evangeli».

Chapitel 4: Posiziun dals communists envers las differentas partidas da l’opposiziun

Barricadas erigidas a Paris durant la Revoluziun dal 1848

En l’ultim chapitel decleran Marx ed Engels a tgeninas da las partidas politicas en ils singuls pajais da l’Europa ch’ils communists dettian actualmain la preferientscha e per tge motiv. Da quest’enumeraziun resulta medemamain che la successiun da las revoluziuns che duajan manar entaifer la societad ad ina vieuta radicala è fixada ordavant: L’emprim sto avair lieu la revoluziun burgaisa, alura vegnir instradada la revoluziun proletaria.

Ils communists cumbattan per ils interess immanents da la classa da lavurants, represchentond però a medem temp «l’avegnir dal moviment». Els fan allianzas cun las forzas progressivas en ils differents pajais da l’Europa, senza però sconuscher las cuntradicziuns da quellas. «Sin la Germania drizzan ils communists lur attenziun principala, perquai che la Germania stat curt avant ina revoluziun burgaisa (...).» Là cumbatta la partida communistica «communablamain cun la bourgeoisia cunter la monarchia absoluta, la proprietad funsila feudala e la bourgeoisia pitschna.» Suenter avair cupitgà las classas reacziunaras en Germania sto però immediat vegnir lantschà il cumbat cunter la bourgeoisia, vul dir la revoluziun proletaria.

Ils communists sa stentan d’unir las partidas democraticas da tut ils pajais. Els decleran avertamain che lur finamiras sa laschian be realisar «tras la revoluziun violenta da tut l’urden social d’enfin qua».

«Possian las classas regentas tremblar davant ina revoluziun communistica. Ils proletaris n’han nagut da perder en quella auter che lur chadainas. Ed els han da gudagnar in mund.»

Sonorisaziun

Il musicist da Prag Erwin Schulhoff (1894–1942) ha realisà ina sonorisaziun dal ‹Manifest da la Partida communistica›. Sia cantata da l’onn 1932 porta il titel ‹Das Kommunistische Manifest / Nach Marx-Engels› (op. 82); i sa tracta d’in’ovra per solo, chor ed instruments da flad segnada da patos revoluziunar. Arrivads a la pussanza han ils naziunalsocialists valità l’ovra musicala da Schulhoff sco ‹art degenerà›. Ils nazis al han assassinà en in champ annex dal champ da concentraziun Dachau.

Ediziuns

Ediziuns contemporanas en lingua tudestga

• Manifest der Kommunistischen Partei. Veröffentlicht im Februar 1848. London. Gedruckt in der Office der Bildungs-Gesellschaft für Arbeiter von J.E. Burghard. 46 Liverpool Street, Bishopsgate (Londra 1848).
• Manifest der Kommunistischen Partei. Veröffentlicht im Februar 1848. London. Gedruckt in der Office der Bildungs-Gesellschaft für Arbeiter von J.E. Burghard. 46 Liverpool Street, Bishopsgate (Cologna 1851).
• Manifest der Kommunistischen Partei. Veröffentlicht im Februar 1848. London. Druck von R. Hirschfeld, English & Foreign Printer, 48 Clifton Street, Finbury Square (Londra 1861).
• Manifest der Kommunistischen Partei. Veröffentlicht im Februar 1848. London. Neu herausgegeben durch Sigfrid Meyer. 1866. Im Selbstverlage. Druck von Gustav Muthschall in Berlin.
• Das Kommunistische Manifest. Neue Ausgabe mit einem Vorwort der Verfasser. Leipzig 1872. Verlag der Expedition des ‹Volksstaats›.
• Das Kommunistische Manifest. Dritte authorisirte deutsche Ausgabe. Mit Vorworten der Verfasser. Hottingen-Zürich Verlag der Schweizerischen Volksbuchhandlung. 1883.
• Das Kommunistische Manifest. Vierte autorisirte deutsche Ausgabe. Mit einem neuen Vorwort von Friedrich Engels. London. German Cooperative Publishing Co. 114 Kentish Town Road NW. 1890 (Sozialdemokratische Bibliothek XXXIII.).
• Das Kommunistische Manifest. Fünfte autorisirte deutsche Ausgabe. Mit Vorreden von Karl Marx und Friedrich Engels. Berlin 1891. Verlag der Expedition des ‹Vorwärts›, Berliner Volksblatt. (Theodor Glocke) (Sozialdemokratische Bibliothek XXXIII.).
• Das Kommunistische Manifest. Sechste autorisirte deutsche Ausgabe. Mit Vorreden von Karl Marx und Friedrich Engels. Berlin 1894. Verlag der Expedition des ‹Vorwärts›, Berliner Volksblatt. (Th. Glocke) (Sozialdemokratische Bibliothek XXXIII.).

Ediziuns pli novas

• Thomas Kuczynski: Das Kommunistische Manifest (Manifest der Kommunistischen Partei) von Karl Marx und Friedrich Engels. Von der Erstausgabe zur Leseausgabe. Mit einem Editionsbericht. (= Schriften aus dem Karl-Marx-Haus, 49). Trier 1995, ISBN 3-86077-207-4.
• Karl Marx, Friedrich Engels: Das Kommunistische Manifest. Eine moderne Edition. Mit einer Einleitung von Eric Hobsbawm. Argument-Verlag, Hamburg/Berlin 1999, ISBN 3-88619-322-5.
• Karl Marx, Friedrich Engels: Das Kommunistische Manifest. (CD 1), Eric Hobsbawm: 150 Jahre Kommunistisches Manifest. (CD 2), legì da Rolf Becker. Argument-Verlag, Hamburg/Berlin 2005, ISBN 3-88619-463-9.

Litteratura

• Bert Andréas: Le Manifeste Communiste de Marx et Engels. Histoire et bibliographie 1818–1918. Feltrinelli, Milaun 1963.
• Wolfgang Meiser: Das ‹Manifest der Kommunistischen Partei› vom Februar 1848. Neue Forschungsergebnisse zur Druckgeschichte und Überlieferung. En: Marx-Engels-Jahrbuch 13. Dietz Verlag, Berlin 1991, p. 117–129.
• Wolfgang Meiser: Das Manifest der Kommunistischen Partei vom Februar 1848: Zur Entstehung und Überlieferung der ersten Ausgaben. En: MEGA-Studien 1996/1, p. 66–107.
• Wolfgang Meiser: Vorbereitungsarbeiten am Textkomplex ‹Manifest der Kommunistischen Partei› für die MEGA. En: Beiträge zur Marx-Engels-Forschung 22, Berlin 1987, p. 117–127.
• Philipp Erbentraut, Torben Lütjen: Eine Welt zu gewinnen. Entstehungskontext, Wirkungsweise und Narrationsstruktur des ‹Kommunistischen Manifests›. En: Johanna Klatt, Robert Lorenz (ed.): Manifeste. Geschichte und Gegenwart des politischen Appells, Bielefeld 2011, p. 73–98, ISBN 978-3-8376-1679-8.
• Richard Rorty: Das Kommunistische Manifest 150 Jahre danach. Gescheiterte Prophezeiungen, glorreiche Hoffnungen. Edition Suhrkamp, Francfurt a.M. 1998, ISBN 3-518-06529-7.

Colliaziuns

 Commons: Manifest communistic – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

Wikisource

Legia il text cumplain da(d) Manifest da la Partida communistica sin Wikisource, la biblioteca libra

• Text integral sin www.mlwerke.de
• Survista da tut las prefaziuns dal ‹Manifest da la Partida communistica›